Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -14 oC

Ил Түмэн XIII (уочараттаах) пленарнай мунньаҕар бэйдиэ сылдьар ыттар туһунан сокуон барыла бастакы ааҕыыны ааста.r

Бу сокуон барыла хара маҥнайгыттан элбэх эндиирдээх этэ. Үгүс мөккүөр иччитэ суох ыттары тутуу тула барбыта. Бастатан туран, биири бэлиэтиир оруннаах. 2018 сыл ахсынньы ыйын 27 күнүгэр 498 нүөмэрдээх «Кыыллары кытары эппиэ­тинэстээх сыһыан уонна Арассыыйа Бэдэрээссийэтин сорох сокуон аакталарыгар уларытыы киллэрии туһунан» бэдэрээлинэй сокуон ылыллыбыта. Онон сиэттэрэн, олохтоох бэйэни салайыныы уоргана хаһаайына суох кыыллары дьаһайар үлэни бэйэтэ ыытыахтаах. Бу боломуочуйа чэрчитинэн, олохтоох уоргаҥҥа кэккэ ирдэбиллэр олохтоноллор. Ол курдук, кыыллары сөптөөх көрүүнэн-харайыынынан хааччайыы, кэмигэр ветеринарнай көмөнү уонна булгуччулаах профилактическай ветеринарнай тэрээһиннэри ыытыы, кыыллар табыгаһа суох төрөөһүннэрин хааччахтыырга сөптөөх үлэлэри ыытыы, бэдэрээлинэй ирдэбилгэ олоҕуран кыыллар биологическай отходтарын дьаһайыы уо.д.а. Хаһаайына суох ыттарга сыһыаран эмиэ туспа ирдэбиллэр олохтоноллор. Мантан инньэ бэйдиэ сылдьар ыты тутан приюкка туттараллар. Онно ыт хаһаайына көстүөр дылы биир ыйы кэриҥэ тутуллар, итиэннэ сокуонунан көрүллэр бары дьаһаллар ыытыллаллар (профилактическай миэрэлэр, чипирование) эбэтэр манна үйэтин моҥуур. Ураты адьырҕа ыттарга (агрессивность) туспа дьаһал (эвтаназия) ылыллар. Бу сокуон сыстыганнаах ыарыы тэнийиитин сэрэтэр, дьоҥҥо, дьон баайыгар-дуолугар куттал суоһаабатын уонна тыынар тыыннаахха гуманнай сыһыаны олохтуур сыаллаах оҥоһуллубута. Оттон чуолаан өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбатын көҕүлээһининэн оҥоһуллубут сокуон барыла бу үөһэ этиллибит тэрээһиннэри олохтоох бэйэни салайыныы уорганын боломуочуйатыгар көһөрүү, онно көрүллэр үбү тыырыы туһунан. Манна даҕатан эттэххэ, кэнники кэмҥэ көрүүтэ-харайыыта суох дьэллик ыттар дьоҥҥо саба түһэн, дьон-сэргэ бу боппуруос быһаарылларын эрэйэллэрэ оруннаах. Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Денис Белозеров бэлиэтээбитинэн, бэйдиэ сылдьар ыт ахсаана сыллата көҕүрээн иһэр. Билиҥҥи туругунан, быһа холоон 8000 ыт хаһаайына суох сылдьар. Былырыын уопсайа 4182 ыт тутуллубут. Мантан 2% ураты адьырҕа ыт ахсааныгар киирбит. Кэлэр сылга бу боппуруостары быһаарарга бүддьүөккэ 17 мөл. солк. ууруллубут. Норуот дьокутааттара дакылааччыка үгүс ыйытыыны биэрдилэр. Чопчу төһө ыт тутуллубутун, онтон төһөтө дьоҥҥо-сэргэҕэ куттала суоҕун чуолкай быһаарар докумуон суоҕа үгүс дьокутааты соһутта. Үбү тыырар буоллахха, бу ыытыллар дьаһаллар бары халтайга буолбаттарын гына докумуонунан бигэргэммит, итиэннэ механизмын билиҥҥэттэн тобулар наадатын бэлиэтээтилэр. Ыты тутан баран стерилизациялаан, бэлиэтээн баран ыытан кэбиһэр оруннаах дуо? Биитэр ыт ураты адьырҕа буоларын хайдах быһааралларын, аны туран, приюту тутарга туспа сир-уот наадатын, ураты ирдэбиллэр туттуллалларын тула үгүс мөккүөр таҕыста. Маны сэргэ иччилээх ыттарга эмиэ ирдэбил күүһүрэр. Хомойуох иһин, биһиги куо­раппыт инфраструктурата ыты күүлэйдэтэр сири учуоттаабат, инникитин былааҥҥа да баара биллибэт. Онон ыт иитэн абыран диэн хаһаайыттар этэллэрэ оруннаах.

Булт лицензиятыгар сокуоҥҥа уларытыы киирдэ

Бу сокуон барылын норуот дьокутааттара Владимир Прокопьев, Аркадий Семенов, Петр Гоголев, Василий Местников, Михаил Гуляев, Владимир Чичигинаров, Андрей Находкин, Евгений Перфильев, Игорь Григорьев көҕүлээн киллэрбиттэр. Сокуоҥҥа уларытыы уопсай бултуур сиргэ, ол эбэтэр муниципальнай тэриллии эбэтэр куорат уокуругун сиригэр биирдиилээн дьоҥҥо бултуурга көҥүл биэрии туһунан буолар. Сокуоҥҥа киллэриллэр көннөрүүнэн, судаарыстыбаннай былаас тустаах боломуочуйалаах уорганынан көҥүл бэриллиэхтээх.  Ол курдук, сокуон барылыгар этиллэринэн, бултуур сиргэ көҥүл квотаҕа олоҕуран бэриллэр уонна булт лимиитэ бигэргэммэтэх сиригэр нуорманан салайтарыллыахтаах.  Кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Владимир Прокопьев эппитинэн, лимиит олохтоммут булдугар көҥүл 30%, кыыл табаттан уонна киистэн ураты, уочарата суох бэрээдэгинэн бэриллэр. Лимииттэммит бултка көҥүл 35%, кыыл табаттан уонна киистэн ураты, муниципальнай тэриллии анал хамыыһыйатын быһаарыытынан бэриллэр буолуоҕа. Хаалбыт 35% квотаны дьонтон сайаапка киирбит уочаратынан бэриллиэҕэ. Сайаапка олохтоммут квотаттан элбэх буоллаҕына, көҥүл сэрэбиэйдэһиинэн бэриллэр. Санатар буоллахха, лимииттэммэтэх булка сайаапканы биирдиилээн дьон бултааһыҥҥа көҥүл болдьоҕо аһыллыан 30 күнүн инниттэн биэриэн наада. Оттон лимииттэммит булду бултуурга сайаапканы атырдьах ыйын 1 күнүттэн саҕалаан биэрэллэрэ ирдэнэр. Муус устар 1 күнүттэн бэс ыйын 3 күнүгэр диэри судаарыстыбаннай уонна муниципальнай өҥөлөр порталларыгар көҥүл ылааччылар испииһэктэрэ оҥоһуллар. Биирдиилээн дьон бу испииһэккэ киирэллэрин туһугар порталга киирэн тус кабинет нөҥүө сайаапка биэрэллэрэ ирдэнэр.  Пленарнай мунньахха сокуон барыла бүтэһиктээх ааҕыыны ааста.

Саха сылгытын хааччахха хаайар сатаммат

Саха сылгыта ураты айылҕалаах. Көҥүл көччүйэн, силлиэни-буурҕаны таныытынан тыыран, тоҥ хаары тобулу хаһан аһыыр айылҕа оҕото буоллаҕа. Онон сылгыны иитии туһунан бэдэрээлинэй сокуоҥҥа сөп түбэспэт өрүттэрдээҕэ биллэр. Пленарнай мунньахха СӨ Сир кодексатыгар уонна СӨ «Үөр сылгыны иитии» сокуонугар уларытыылары киллэрии туһунан сокуон барыла бастакы ааҕыыны ааста. Сокуон хараҕа суох диэн дэлэҕэ этиэхтэрэ дуо. Онон суруллубут суоруллубат диэн этии сөптөөх. Сокуоҥҥа киирбит тыл-өс суолтатын табан туттар тыын суолталаах. Бэдэрээлинэй сокуоҥҥа Саха сиригэр сылгыны иитии төрүт дьарыкпыт буоларын ааһан, ураты сыһыаны ирдиирин учуоттуурга терми­нологияҕа уларытыы киллэрэр тоҕоостоох. Бу сокуон тиэкиһигэр «сылгы мэччирэҥэ — сылгы айылҕаҕа сылдьан төгүрүк сыл мэччийэн хаһан аһыыр сирин учаастага» («конские пастбища — земельные участки, используемые для круглогодичного выпаса лошадей, как среда их естественного обитания») диэн уларытыы киллэриэххэ диэн норуот дьокутааттара көҕүлүүллэр. Маны сэргэ сылгыны идэһэлэнэри араас миэрэнэн хааччахтаабат туһугар анал астыыр-таҥастыыр сыах суох сиригэр нэһилиэнньэлээх пуунтан тэйиччи эбэтэр ыраах сытар учаастакка сылгыны «туттары» көҥүллүүргэ диэн уларытыылары киллэрдилэр.

Ирина Ханды

Ил Түмэн XIII (уочараттаах) пленарнай мунньаҕар бэйдиэ сылдьар ыттар туһунан сокуон барыла бастакы ааҕыыны ааста.r

Бу сокуон барыла хара маҥнайгыттан элбэх эндиирдээх этэ. Үгүс мөккүөр иччитэ суох ыттары тутуу тула барбыта. Бастатан туран, биири бэлиэтиир оруннаах. 2018 сыл ахсынньы ыйын 27 күнүгэр 498 нүөмэрдээх «Кыыллары кытары эппиэ­тинэстээх сыһыан уонна Арассыыйа Бэдэрээссийэтин сорох сокуон аакталарыгар уларытыы киллэрии туһунан» бэдэрээлинэй сокуон ылыллыбыта. Онон сиэттэрэн, олохтоох бэйэни салайыныы уоргана хаһаайына суох кыыллары дьаһайар үлэни бэйэтэ ыытыахтаах. Бу боломуочуйа чэрчитинэн, олохтоох уоргаҥҥа кэккэ ирдэбиллэр олохтоноллор. Ол курдук, кыыллары сөптөөх көрүүнэн-харайыынынан хааччайыы, кэмигэр ветеринарнай көмөнү уонна булгуччулаах профилактическай ветеринарнай тэрээһиннэри ыытыы, кыыллар табыгаһа суох төрөөһүннэрин хааччахтыырга сөптөөх үлэлэри ыытыы, бэдэрээлинэй ирдэбилгэ олоҕуран кыыллар биологическай отходтарын дьаһайыы уо.д.а. Хаһаайына суох ыттарга сыһыаран эмиэ туспа ирдэбиллэр олохтоноллор. Мантан инньэ бэйдиэ сылдьар ыты тутан приюкка туттараллар. Онно ыт хаһаайына көстүөр дылы биир ыйы кэриҥэ тутуллар, итиэннэ сокуонунан көрүллэр бары дьаһаллар ыытыллаллар (профилактическай миэрэлэр, чипирование) эбэтэр манна үйэтин моҥуур. Ураты адьырҕа ыттарга (агрессивность) туспа дьаһал (эвтаназия) ылыллар. Бу сокуон сыстыганнаах ыарыы тэнийиитин сэрэтэр, дьоҥҥо, дьон баайыгар-дуолугар куттал суоһаабатын уонна тыынар тыыннаахха гуманнай сыһыаны олохтуур сыаллаах оҥоһуллубута. Оттон чуолаан өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбатын көҕүлээһининэн оҥоһуллубут сокуон барыла бу үөһэ этиллибит тэрээһиннэри олохтоох бэйэни салайыныы уорганын боломуочуйатыгар көһөрүү, онно көрүллэр үбү тыырыы туһунан. Манна даҕатан эттэххэ, кэнники кэмҥэ көрүүтэ-харайыыта суох дьэллик ыттар дьоҥҥо саба түһэн, дьон-сэргэ бу боппуруос быһаарылларын эрэйэллэрэ оруннаах. Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Денис Белозеров бэлиэтээбитинэн, бэйдиэ сылдьар ыт ахсаана сыллата көҕүрээн иһэр. Билиҥҥи туругунан, быһа холоон 8000 ыт хаһаайына суох сылдьар. Былырыын уопсайа 4182 ыт тутуллубут. Мантан 2% ураты адьырҕа ыт ахсааныгар киирбит. Кэлэр сылга бу боппуруостары быһаарарга бүддьүөккэ 17 мөл. солк. ууруллубут. Норуот дьокутааттара дакылааччыка үгүс ыйытыыны биэрдилэр. Чопчу төһө ыт тутуллубутун, онтон төһөтө дьоҥҥо-сэргэҕэ куттала суоҕун чуолкай быһаарар докумуон суоҕа үгүс дьокутааты соһутта. Үбү тыырар буоллахха, бу ыытыллар дьаһаллар бары халтайга буолбаттарын гына докумуонунан бигэргэммит, итиэннэ механизмын билиҥҥэттэн тобулар наадатын бэлиэтээтилэр. Ыты тутан баран стерилизациялаан, бэлиэтээн баран ыытан кэбиһэр оруннаах дуо? Биитэр ыт ураты адьырҕа буоларын хайдах быһааралларын, аны туран, приюту тутарга туспа сир-уот наадатын, ураты ирдэбиллэр туттуллалларын тула үгүс мөккүөр таҕыста. Маны сэргэ иччилээх ыттарга эмиэ ирдэбил күүһүрэр. Хомойуох иһин, биһиги куо­раппыт инфраструктурата ыты күүлэйдэтэр сири учуоттаабат, инникитин былааҥҥа да баара биллибэт. Онон ыт иитэн абыран диэн хаһаайыттар этэллэрэ оруннаах.

Булт лицензиятыгар сокуоҥҥа уларытыы киирдэ

Бу сокуон барылын норуот дьокутааттара Владимир Прокопьев, Аркадий Семенов, Петр Гоголев, Василий Местников, Михаил Гуляев, Владимир Чичигинаров, Андрей Находкин, Евгений Перфильев, Игорь Григорьев көҕүлээн киллэрбиттэр. Сокуоҥҥа уларытыы уопсай бултуур сиргэ, ол эбэтэр муниципальнай тэриллии эбэтэр куорат уокуругун сиригэр биирдиилээн дьоҥҥо бултуурга көҥүл биэрии туһунан буолар. Сокуоҥҥа киллэриллэр көннөрүүнэн, судаарыстыбаннай былаас тустаах боломуочуйалаах уорганынан көҥүл бэриллиэхтээх.  Ол курдук, сокуон барылыгар этиллэринэн, бултуур сиргэ көҥүл квотаҕа олоҕуран бэриллэр уонна булт лимиитэ бигэргэммэтэх сиригэр нуорманан салайтарыллыахтаах.  Кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Владимир Прокопьев эппитинэн, лимиит олохтоммут булдугар көҥүл 30%, кыыл табаттан уонна киистэн ураты, уочарата суох бэрээдэгинэн бэриллэр. Лимииттэммит бултка көҥүл 35%, кыыл табаттан уонна киистэн ураты, муниципальнай тэриллии анал хамыыһыйатын быһаарыытынан бэриллэр буолуоҕа. Хаалбыт 35% квотаны дьонтон сайаапка киирбит уочаратынан бэриллиэҕэ. Сайаапка олохтоммут квотаттан элбэх буоллаҕына, көҥүл сэрэбиэйдэһиинэн бэриллэр. Санатар буоллахха, лимииттэммэтэх булка сайаапканы биирдиилээн дьон бултааһыҥҥа көҥүл болдьоҕо аһыллыан 30 күнүн инниттэн биэриэн наада. Оттон лимииттэммит булду бултуурга сайаапканы атырдьах ыйын 1 күнүттэн саҕалаан биэрэллэрэ ирдэнэр. Муус устар 1 күнүттэн бэс ыйын 3 күнүгэр диэри судаарыстыбаннай уонна муниципальнай өҥөлөр порталларыгар көҥүл ылааччылар испииһэктэрэ оҥоһуллар. Биирдиилээн дьон бу испииһэккэ киирэллэрин туһугар порталга киирэн тус кабинет нөҥүө сайаапка биэрэллэрэ ирдэнэр.  Пленарнай мунньахха сокуон барыла бүтэһиктээх ааҕыыны ааста.

Саха сылгытын хааччахха хаайар сатаммат

Саха сылгыта ураты айылҕалаах. Көҥүл көччүйэн, силлиэни-буурҕаны таныытынан тыыран, тоҥ хаары тобулу хаһан аһыыр айылҕа оҕото буоллаҕа. Онон сылгыны иитии туһунан бэдэрээлинэй сокуоҥҥа сөп түбэспэт өрүттэрдээҕэ биллэр. Пленарнай мунньахха СӨ Сир кодексатыгар уонна СӨ «Үөр сылгыны иитии» сокуонугар уларытыылары киллэрии туһунан сокуон барыла бастакы ааҕыыны ааста. Сокуон хараҕа суох диэн дэлэҕэ этиэхтэрэ дуо. Онон суруллубут суоруллубат диэн этии сөптөөх. Сокуоҥҥа киирбит тыл-өс суолтатын табан туттар тыын суолталаах. Бэдэрээлинэй сокуоҥҥа Саха сиригэр сылгыны иитии төрүт дьарыкпыт буоларын ааһан, ураты сыһыаны ирдиирин учуоттуурга терми­нологияҕа уларытыы киллэрэр тоҕоостоох. Бу сокуон тиэкиһигэр «сылгы мэччирэҥэ — сылгы айылҕаҕа сылдьан төгүрүк сыл мэччийэн хаһан аһыыр сирин учаастага» («конские пастбища — земельные участки, используемые для круглогодичного выпаса лошадей, как среда их естественного обитания») диэн уларытыы киллэриэххэ диэн норуот дьокутааттара көҕүлүүллэр. Маны сэргэ сылгыны идэһэлэнэри араас миэрэнэн хааччахтаабат туһугар анал астыыр-таҥастыыр сыах суох сиригэр нэһилиэнньэлээх пуунтан тэйиччи эбэтэр ыраах сытар учаастакка сылгыны «туттары» көҥүллүүргэ диэн уларытыылары киллэрдилэр.

Ирина Ханды

Ил Түмэн XIII (уочараттаах) пленарнай мунньаҕар бэйдиэ сылдьар ыттар туһунан сокуон барыла бастакы ааҕыыны ааста.r

Бу сокуон барыла хара маҥнайгыттан элбэх эндиирдээх этэ. Үгүс мөккүөр иччитэ суох ыттары тутуу тула барбыта. Бастатан туран, биири бэлиэтиир оруннаах. 2018 сыл ахсынньы ыйын 27 күнүгэр 498 нүөмэрдээх «Кыыллары кытары эппиэ­тинэстээх сыһыан уонна Арассыыйа Бэдэрээссийэтин сорох сокуон аакталарыгар уларытыы киллэрии туһунан» бэдэрээлинэй сокуон ылыллыбыта. Онон сиэттэрэн, олохтоох бэйэни салайыныы уоргана хаһаайына суох кыыллары дьаһайар үлэни бэйэтэ ыытыахтаах. Бу боломуочуйа чэрчитинэн, олохтоох уоргаҥҥа кэккэ ирдэбиллэр олохтоноллор. Ол курдук, кыыллары сөптөөх көрүүнэн-харайыынынан хааччайыы, кэмигэр ветеринарнай көмөнү уонна булгуччулаах профилактическай ветеринарнай тэрээһиннэри ыытыы, кыыллар табыгаһа суох төрөөһүннэрин хааччахтыырга сөптөөх үлэлэри ыытыы, бэдэрээлинэй ирдэбилгэ олоҕуран кыыллар биологическай отходтарын дьаһайыы уо.д.а. Хаһаайына суох ыттарга сыһыаран эмиэ туспа ирдэбиллэр олохтоноллор. Мантан инньэ бэйдиэ сылдьар ыты тутан приюкка туттараллар. Онно ыт хаһаайына көстүөр дылы биир ыйы кэриҥэ тутуллар, итиэннэ сокуонунан көрүллэр бары дьаһаллар ыытыллаллар (профилактическай миэрэлэр, чипирование) эбэтэр манна үйэтин моҥуур. Ураты адьырҕа ыттарга (агрессивность) туспа дьаһал (эвтаназия) ылыллар. Бу сокуон сыстыганнаах ыарыы тэнийиитин сэрэтэр, дьоҥҥо, дьон баайыгар-дуолугар куттал суоһаабатын уонна тыынар тыыннаахха гуманнай сыһыаны олохтуур сыаллаах оҥоһуллубута. Оттон чуолаан өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбатын көҕүлээһининэн оҥоһуллубут сокуон барыла бу үөһэ этиллибит тэрээһиннэри олохтоох бэйэни салайыныы уорганын боломуочуйатыгар көһөрүү, онно көрүллэр үбү тыырыы туһунан. Манна даҕатан эттэххэ, кэнники кэмҥэ көрүүтэ-харайыыта суох дьэллик ыттар дьоҥҥо саба түһэн, дьон-сэргэ бу боппуруос быһаарылларын эрэйэллэрэ оруннаах. Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Денис Белозеров бэлиэтээбитинэн, бэйдиэ сылдьар ыт ахсаана сыллата көҕүрээн иһэр. Билиҥҥи туругунан, быһа холоон 8000 ыт хаһаайына суох сылдьар. Былырыын уопсайа 4182 ыт тутуллубут. Мантан 2% ураты адьырҕа ыт ахсааныгар киирбит. Кэлэр сылга бу боппуруостары быһаарарга бүддьүөккэ 17 мөл. солк. ууруллубут. Норуот дьокутааттара дакылааччыка үгүс ыйытыыны биэрдилэр. Чопчу төһө ыт тутуллубутун, онтон төһөтө дьоҥҥо-сэргэҕэ куттала суоҕун чуолкай быһаарар докумуон суоҕа үгүс дьокутааты соһутта. Үбү тыырар буоллахха, бу ыытыллар дьаһаллар бары халтайга буолбаттарын гына докумуонунан бигэргэммит, итиэннэ механизмын билиҥҥэттэн тобулар наадатын бэлиэтээтилэр. Ыты тутан баран стерилизациялаан, бэлиэтээн баран ыытан кэбиһэр оруннаах дуо? Биитэр ыт ураты адьырҕа буоларын хайдах быһааралларын, аны туран, приюту тутарга туспа сир-уот наадатын, ураты ирдэбиллэр туттуллалларын тула үгүс мөккүөр таҕыста. Маны сэргэ иччилээх ыттарга эмиэ ирдэбил күүһүрэр. Хомойуох иһин, биһиги куо­раппыт инфраструктурата ыты күүлэйдэтэр сири учуоттаабат, инникитин былааҥҥа да баара биллибэт. Онон ыт иитэн абыран диэн хаһаайыттар этэллэрэ оруннаах.

Булт лицензиятыгар сокуоҥҥа уларытыы киирдэ

Бу сокуон барылын норуот дьокутааттара Владимир Прокопьев, Аркадий Семенов, Петр Гоголев, Василий Местников, Михаил Гуляев, Владимир Чичигинаров, Андрей Находкин, Евгений Перфильев, Игорь Григорьев көҕүлээн киллэрбиттэр. Сокуоҥҥа уларытыы уопсай бултуур сиргэ, ол эбэтэр муниципальнай тэриллии эбэтэр куорат уокуругун сиригэр биирдиилээн дьоҥҥо бултуурга көҥүл биэрии туһунан буолар. Сокуоҥҥа киллэриллэр көннөрүүнэн, судаарыстыбаннай былаас тустаах боломуочуйалаах уорганынан көҥүл бэриллиэхтээх.  Ол курдук, сокуон барылыгар этиллэринэн, бултуур сиргэ көҥүл квотаҕа олоҕуран бэриллэр уонна булт лимиитэ бигэргэммэтэх сиригэр нуорманан салайтарыллыахтаах.  Кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Владимир Прокопьев эппитинэн, лимиит олохтоммут булдугар көҥүл 30%, кыыл табаттан уонна киистэн ураты, уочарата суох бэрээдэгинэн бэриллэр. Лимииттэммит бултка көҥүл 35%, кыыл табаттан уонна киистэн ураты, муниципальнай тэриллии анал хамыыһыйатын быһаарыытынан бэриллэр буолуоҕа. Хаалбыт 35% квотаны дьонтон сайаапка киирбит уочаратынан бэриллиэҕэ. Сайаапка олохтоммут квотаттан элбэх буоллаҕына, көҥүл сэрэбиэйдэһиинэн бэриллэр. Санатар буоллахха, лимииттэммэтэх булка сайаапканы биирдиилээн дьон бултааһыҥҥа көҥүл болдьоҕо аһыллыан 30 күнүн инниттэн биэриэн наада. Оттон лимииттэммит булду бултуурга сайаапканы атырдьах ыйын 1 күнүттэн саҕалаан биэрэллэрэ ирдэнэр. Муус устар 1 күнүттэн бэс ыйын 3 күнүгэр диэри судаарыстыбаннай уонна муниципальнай өҥөлөр порталларыгар көҥүл ылааччылар испииһэктэрэ оҥоһуллар. Биирдиилээн дьон бу испииһэккэ киирэллэрин туһугар порталга киирэн тус кабинет нөҥүө сайаапка биэрэллэрэ ирдэнэр.  Пленарнай мунньахха сокуон барыла бүтэһиктээх ааҕыыны ааста.

Саха сылгытын хааччахха хаайар сатаммат

Саха сылгыта ураты айылҕалаах. Көҥүл көччүйэн, силлиэни-буурҕаны таныытынан тыыран, тоҥ хаары тобулу хаһан аһыыр айылҕа оҕото буоллаҕа. Онон сылгыны иитии туһунан бэдэрээлинэй сокуоҥҥа сөп түбэспэт өрүттэрдээҕэ биллэр. Пленарнай мунньахха СӨ Сир кодексатыгар уонна СӨ «Үөр сылгыны иитии» сокуонугар уларытыылары киллэрии туһунан сокуон барыла бастакы ааҕыыны ааста. Сокуон хараҕа суох диэн дэлэҕэ этиэхтэрэ дуо. Онон суруллубут суоруллубат диэн этии сөптөөх. Сокуоҥҥа киирбит тыл-өс суолтатын табан туттар тыын суолталаах. Бэдэрээлинэй сокуоҥҥа Саха сиригэр сылгыны иитии төрүт дьарыкпыт буоларын ааһан, ураты сыһыаны ирдиирин учуоттуурга терми­нологияҕа уларытыы киллэрэр тоҕоостоох. Бу сокуон тиэкиһигэр «сылгы мэччирэҥэ — сылгы айылҕаҕа сылдьан төгүрүк сыл мэччийэн хаһан аһыыр сирин учаастага» («конские пастбища — земельные участки, используемые для круглогодичного выпаса лошадей, как среда их естественного обитания») диэн уларытыы киллэриэххэ диэн норуот дьокутааттара көҕүлүүллэр. Маны сэргэ сылгыны идэһэлэнэри араас миэрэнэн хааччахтаабат туһугар анал астыыр-таҥастыыр сыах суох сиригэр нэһилиэнньэлээх пуунтан тэйиччи эбэтэр ыраах сытар учаастакка сылгыны «туттары» көҥүллүүргэ диэн уларытыылары киллэрдилэр.

Ирина Ханды

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением