Политика

Парасковья Павловна Федорова, баара эбитэ буоллар, бүгүн балаҕан ыйын 1 күнүгэр 95 сааһын туолуо этэ.

Бу бэлиэ күнү бэлиэтээһиҥҥэ нэһилиэк эрдэттэн бэлэмнэнэн, киниэхэ анаммыт дорҕоонноох тэрээһиннэр буоллулар.

Эрдэ биллэриллибит бырагырааманан икки чааска нэһилиэкпит түмэлин тэлгэһэтигэр дьон-сэргэ эдэрдиин-эмэнниин муһунна. Бастатан туран, тэлгэһэҕэ постамент үрдүгэр боруонсаттан кутуллубут бюст аһыллыыта өрө көтөҕүллүүлээх быһыыга-майгыга ыытылынна.

Кэлбит дьону Хатастааҕы оҕо искусствотын оскуолатын (дириэктэр Х.Н. Винокурова) норуот үстүрүмүөннэрин "Сандал" оркестра тыыннаах доҕуһуолунан көрсүбүтэ долгутуулаах, истиҥ-иһирэх эйгэни үөскэттэ. Бу оркестр маҥнайгы хардыыларын оҥороругар Парасковья Павловна салайар "Хатас" сопхуос кэлэктиибэ үп-харчы көрбүтэ диэн тоһоҕолоон бэлиэтиири наадалааҕынан ааҕабыт.

Кэлбит бочуоттаах ыалдьыттарбыт - СӨ Тыа хаһаайыстыбатын миниистирин солбуйааччы Николай Степанович Афанасьев, Ил Тумэн депутата Иван Иванович Слепцов, Дьокуускай куорат дьаһалтатын баһылыгын солбуйааччы Владимир Владимирович Аржаков, Дьокуускай куорат Дууматын депутата, кэккэ сылларга Хатас нэһилиэгин баһылыга Парасковья Афанасьевна Козлова, Хабаровскай куораттан скульптор, бюст ааптара Роман Викторович Босов, нэһилиэкпит үөрүүтүн-көтүүтүтн үллэстэн, дириҥ ис хоһоонноох эҕэрдэ тылларын эттилэр.

Бюст Хабаровскай куоракка оҥоһуллан-кутуллан баран, сүрдээх уһун айаны айаннаан, анаммыт күнүгэр лоп бааччы кэлэн туруорулунна. Манна сүрүн оруолу Николай Владимирович Слепцов директордаах Н.Е.уонна П.Н. Самсоновтар ааттарынан Хатас орто оскуолатын кэлэктиибэ ылла. Ол курдук, эдэр учууталлар Р.В.Обоюкин, В.Н. Решетникова, А.С. Острельдина, Н.И.Маркова бырайыак суруйан, смета оҥорон, араас бырагыраамаларга, конкурстарга кыттан баран, кыаллыбатаҕын иһин оскуола кэлэктиибэ, бары үп-харчы өттүнэн кыттыһан, бюст туруоруутун үлэтин бары түһүмэҕин тиһэҕэр диэри бэйэлэрэ оҥорсон, этэргэ дылы, сурукка суруйбуттарын үрүҥ-хара үлэтин барытын чиэстээхтик толордулар.

Бу күн, бу тэрээһин туһугар буолбут тэрээһиннэр, хамсаныылар, дьаһаллар норуот күүһэ көмүөл күүһэ буоларын өссө төгүл чаҕылхайдык дакаастыылларын илэ харахпытынан көрөн, эт кулгаахпытынан истэн, бииргэбититтэн биһирэбили, түмсүүлээхпититтэн тирэхтэнэри, сомоҕолоһуулаахпытыттан дириҥ силистэнэри-мутуктанары дьиҥ чахчы биллибит. Ол курдук, былырыын баччаҕа нэһилиэкпит түмэлэ туспа дьиэлэнэн- уоттанан үөрдүбүт буоллаҕына, быйылгы сыл үйэтитии үлэтэ күүскэ баран, эдэр көлүөнэ ыччакка кэһии гынан хаалларар үгүс – элбэх матырыйаал хомулунна.

Бүгүн «Хатас» сопхуоска үлэлээбит оҕоруот үлэһиттэрэ түмэлгэ бэлэх-туһах тутуурдаах - икки кинигэ таһаартаран бэлэхтээтилэр. «Тускул» КК (сал. В.А. Чепалов) иһинэн үлэлиир «Рисуем все» түмсүү худуоһунньуктара мэтириэттэри суруйдулар. Эмиэ "Тускул" КК иһинэн үлэлиир «Хатассы в лицах» бырайыак чэрчитинэн «Хатас» сопхуос үлэһиттэрин туһунан тахсыбыт кинигэлэр быыстапкалара тардылынна.

Түмэл биир саалатыгар Парасковья Павловна тус бэйэтэ туттубут маллара, наҕараадалара, олоҕун хардыыларын кэпсиир фото, видео матырыйааллар көрдөрүүгэ турдулар.

 Манна даҕатан эттэххэ, оҕуруот үлэһиттэрэ кинигэлэрин таһынан норуот айымньытыгар анаммыт үлэлэрин ( баайыы, тигии, төрүт иис, кылынан өрүү, быысапка, о.д.а) быыстапката турбута саха дьахтара сатаабатаҕа суоҕунан, кырдьыга даҕаны, номоххо сылдьыаҕын сылдьар эбит диэн санааны өссө бигэргэттэ.
Үс чааска Бастакы Баҕарах түөлбэҕэ Парасковья Павловна аатынан уулуссаҕа тиийэн, «Узнай историю своей улицы» бырайыак чэрчитинэн интерактивнай табличка аһылынна. Бу бырайыак сүрүн сыала-соруга -- эдэр көлүөнэ ыччакка, олохтоохторго историяны сырдатыы, төрөөбүт дойдуга тапталы иҥэрии, Хатас сайдарын туһугар кылааттарын киллэрбит дьоһун дьону үйэтитии,  аныгылыы тиийимтиэ табыгастаах ньыманы туһанан тиэрдии.

Дьэ, ити курдук, Парасковья Павловна: "Дьонум туһугар үлэлээбит дьоллоохпун", -- диэн эппит кынаттаах тыллара бүгүн тэрээһиннэрин сүрүн өйдөбүлэ буолла.

Бүгүн үгүс элбэх ыалга, түмсүүлэргэ, үлэһит кэлэктииптэргэ кини туһунан кэпсэтии-сэһэргэһии таҕыста, үтүө санаа кыыма умайда. Хатас туһугар, Саха Сирин сайдыытын туһугар улахан кылаатын киллэрбит үтүө киһибит аатын үйэтитии кэлэр көлүөнэ ыччаппытын кытта быстыспат ситиммит буолар.
Түмэлбит үлэтин бар дьон өйүүрүн-өйдүүрүн, дириҥник ылынарын бу күннэргэ олох күүскэ өйдөөтүбүт, илэ харахпытынан көрдүбүт. Ол курдук, бу күннэргэ ыытыллыбыт «Сүүс сыл – сүүс солкуобай» диэн ыҥырыынан матырыйаал харчыта хомуллан, түмэл дьиэтин сылытыыга улахан үлэ барда – тас өттүнэн анал матырыйаалынан бүрүлүннэ. Бу туһунан "Саха Сирэ" хаһыат сайтыгар анал ыстатыйа суруллан тахсыбыта.
Үтүө-мааны майгы кэмигэр махталы ыллаҕына, кэмигэр эҕэрдэлэннэҕинэ, бириэмэтигэр биһирэннэҕинэ, өссө салгыы сайдыыны-үүнүүнү, үрдүккэ тардыһыыны аҕалар. Онон бүгүҥҥү тэрээһиннэр бэлэмнэнии үлэлэригэр кыттыбыттар, көҕүлээччилэр, саҕалааччылар Махтал суруктары, грамоталары, бэлэхтэри туттулар.
Бүгүҥҥү күн үөрүүтүн түмсүүлээх, сомоҕолоһуулаах буоламмыт, нэһилиэк дьонун барытын киэн тутта кэпсиир сонуна, сэһэнэ буолла. Манна нэһилиэк дьаһалтата (сал. Е.П. Пермяков) тэрилтэлэри, нэһилиэнньэни кытта биир сомоҕо буолан үлэлиирэ өссө төгүл көһүннэ.

Наталья  Руфова. Хатас. 01.09.2022.