Уопсастыба

1990-1992 сс. – САССР Үрдүкү Сэбиэтин дьокутаата, Бүрүсүдьүүмүн чилиэнэ,   1992-2002 сс. – СӨ Каадыры бэлэмнээһиҥҥэ Киинин салайааччыта, СӨ Каадыры блэмнээһиҥҥэ, аттаран туруорууга Департаменын дириэктэрэ, 1999 сылтан СӨ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы, 2002—2007 сс. СӨ Санкт-Петербург  куоракка Бастайааннай бэрэстэбиитэлэ, 2010 с. – РФ Госдууматын дьокутаата М.Е. Николаев уопсастыбаннай көмөлөһөөччүтэ, Култуура,  билим, үөрэхтээһин сайдыыларын өйүүр пуонда толорооччу дириэктэрэ.

 СӨ норуот хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, А.Е. Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата, “Хотугу Сулус” уордьан кавалера

Кини Саха Өрөспүүбүлүкэтин күнүн көрсө биһиги хаһыаппытыгар биэрбит интервьютун кытта билсиҥ.   

Үрдүкү Сэбиэт  былааҕы өрө көтөхпүтэ

- Саха Өрөспүүбүлүкэтин күнүнэн Саха Сирин бары олохтоохторун , эдэр ыччатын, дьокутааттары, салайааччылары, сэрии, үлэ бэтээрээннэрин эҕэрдэлиибин! Биһиэхэ бу биир ураты суолталаах бөдөҥ судаарыстыбаннай  бырааһынньыкпыт буолар.

1990 сыллаахха дойду үрдүнэн баартыйа былааһа улаханнк мөлтөөбүтэ, Михаил Горбачев салалтатынан, кини мөлтөҕүнэн, кыһыл тылынан оонньоон, Сойуус үрэллэргэ баран испитэ.1990 сыллаахха, биһиэхэ эмиэ,  Саха Сиригэр даҕаны  ССКП  уобаластааҕы кэмитиэтэ  салайар уонна сүрүннүүр дьоҕура суох буолбута, онон сибээстээн 1990 с. быыбар альтернативалаах төрүккэ олоҕуран ыытыллыбыта. Онно барыта 165 норуот дьокутаата  талыллыбыта. Дьиҥинэн эттэххэ, Саха Сиригэр былаас  былааҕа “сиргэ сытар” этэ. Оччолорого биһиги лиидэрбит, ол кэмҥэ Өрөспүүбүлүкэ Үрдүкү Сэбиэтин Бэрэссэдээтэлэ Михаил Ефимович Николаев ол былааҕы “сиртэн ылан”  күөрэччи көтөхпүтэ уонна биһиги барыахтаах эркээйилээх  суолбутун тобулан, хайдах быһыылаахтык киин былааһы кытары утарылаһа барбакка,  үлэлэһэргэ саамай сөптөөхтүк быһаарыммыта.  Парламент туһунан араас кэпсэтии барар, үгүстэр 1994 сылтан саҕалаан, Ил Түмэн тэриллиэҕиттэн ааҕаллар. Кимиэхэ баҕарар биллэр ээ дьиҥэр – парламентаризм Саха Сиригэр  1990 сылга Үрдүкү Сэбиэт  XII Ыҥырыытыттан саҕаламмыта. Бу Ыҥырыы  дьокутааттара  1990 сыллаахха  ылыммыт Декларацияларыгар уонна саҥа Төрүт Сокуоҥҥа  ол ыйыллан турар. Бу боппуруоска суорҕаны тардыалаһар курдук буолбакка, тугу да былдьаһар наадата суох.  Ити сыыһа. Тоҕо диэтэргин, ити кэмҥэ былаас суох этэ, сытар былааҕы ити Үрдүкү Сэбиэт көтөхпүтэ. Бу Сэбиэт Бүрүсүдьүүмнээх этэ, кини урукку сылларга баартыйа уобаластааҕы кэмитиэтин   курдук сүрүн суолталаах уураахтары, дьаһаллары ылынан барбыта, онон былаас боломуочуйатын толорор ураты улахан оруолламыта. Ити кэмҥэ Михаил Ефимович сорудаҕынан Саха ССР судаарыстыбаннай сүбэринитиэтин туһунан Декларацияны бэлэмнээһини саҕалаабыппыт. 

Дьиҥинэн, парламентаризм  XIII үйэҕэ Англияттан саҕаламмыта.  Монополиялаах  капитализм  иннинэ парламент  туспа былаас быһыытынан күүскэ билиниллэр этэ, оттон монополиялаах капитализм кэлиэҕиттэн, кини бэйэтин көҕүлүүр оруолун толоруулаах былааска, бэрэсидьиэн былааһыгар баһыйтарбыта. Онон билигин даҕаны, биһиэхэ , холобура Арассыыйаҕа, ол иһигэр Саха Сиригэр уонна атын да дойдуларга, парламеннар үксүгэр ситэриилээх былаас тугу этэринэн, туох сокуоннары  киллэрэрин көрүүнэн, ону ылыныыга  үлэлиир буоллулар. Бэйэтин привилегиялаах  былаас быһыытынан буолбакка, быһаччытынан   эттэххэ, парламент  толорооччу курдук сылдьар диэн эттэхпинэ, сыыһа буолбат. Олох хамсыыр, уларыйа турар, парламент да, ол сиэринэн саҥа пуормаҕа, атын кээмэйгэ көһөр, бырааба, боломуочуйата халбаҥныыр. 

Онон 1990 сыллаахха Саха Сирин чугастааҕы 100 сыллаах устуоруйатыгар хаһан да буолбатах улахан уларыйыы  тахсыбыта. Ол курдук, Үрдүкү Сэбиэт уонна кини Бүрүсүдьүүмэ бэрт улахан, элбэх үлэни ыыппыттара. Ол курдук, Декларацияны бэлэмнээһин саҕаламмыта.  Докумуон тиэкиһэ элбэх хамыыыһыйаны ааспыта,  хас да эрэдээксийэлэммит  барылы көрбүттэрэ, үөрэппиттэрэ, чинчийбиттэрэ. Олортон биири талан, ити сыл балаҕан ыйыгар Михаил Ефимович Москубаҕа бара сылдьан, Б.Н. Ельциҥҥэ көрдөрөн, сөбүлэҥин ылан кэлбитэ.Декларация, биллэн туран, дьокутааттар көрүүлэригэр тахсыбыта.

Аан маҥнайгыттан улахан мөккүөрдэр саҕаламмыттара¸ айдааннаах мунньахтар буолбуттара диэххэ наада. Ол курдук, көрүүгэ, дьүүллэһиигэ 165 дьокутаат кыттыбыта. Олус  актыыбынай дьокутааттар бааллара. Ол: Боткунов, Богуславский, Плахов диэн Мииринэйтэн, Маренный диэн Нерюнгриттан,  Шкарубо диэн Алдантан, Пастухов диэн Өймөкөөнтөн декларация сүрүн тосхоллорун көрүүгэ, хас да пууннарыгар ылымматахтара, утарбыттара, дьокутааттары булкуйбуттара. Ол гынан баран, кинилэр Декларацияны барытын утарбыттара диэн өйдүүр сыыһа. Гуминскай диэн Өймөкөөнтөн дьокутаат маҥнай күүскэ утарбыта эрээри, кэлин дьүүллэһии кэмигэр сыыһатын билинэн, бу докумуон Саха Сиригэр, норуот кэскилигэр сүдү суолталааҕын өйдөөн, өйөөбүтэ.

Дьокутааттар Декларацияны турууласпыттара

Олус уустук балаһыанньаҕа Декларацияны өйөөбүт, тырыбыынаҕа тахсан аһаҕастык быһааран, чуолкайдык бэйэлэрин көрүүлэрин биллэрбит дьокутааттары санаан, сыаналыахха, кинилэр ааттарын норуот билиэн наада. Олортон Филипп Гаврильевич Охлопков көмүскэһэн элбэх тылы эппитэ,  Василий Михайлович Власов, Василий Степанович Винокуров, Юрий Александрович Готовцев, Афанасий Васильевич Мигалкин, Егор  Секов,  Михаил Семенович Санников (оччолорго Ленскэйтэн дьокутаат),  Андрей Васильевич Кривошапкин, Иван Николаев уо.д.а.  дьокутааттар Декларация туһугар куоластыылларыгар дьайбыттара, төрдүн (основаниетын) онорбуттара. Декларациянан Саха Сирин баайа-дуола, сирэ-уота, сирин баайа,  уута,  кыыла-сүөлэ, үүнээйитэ, муора кытыытынааҕы уута, сирэ,  салгына барыта өрөспүүбүлүкэ бас билииитэ, Саха Сирин норуоттарын баайа-дуола диэн биллэриллибитэ.  Бу 100 сыл иһинэн хаһан да ситиһиллибэтэх сүдү суолталаах дьайыы оҥоһуллубута.  Ити сүрүн тосхоллор 1992 сылга  ылыныллыбыт саҥа Төрүт Сокуоҥҥа эмиэ көспүттэрэ. Үйэлээх, хас да көлүөнэни уҥуордаан дьайар дьыаланы ыллыҥ да оҥорбокукн ээ. Онуоха, Үрдүкү Сэбиэт  Бүрүсүдьүүмэ, аппараата олус улахан үлэни оҥорбуттара. Билигин санаатахпына, бу үлэҕэ, кэскиллээх хамсааһыҥҥа кыттыбыппыттан  астынабын, киэн туттабын.  

Бүрүсүдьүүм 15 чилиэнтэн турара: бэрэссэдээтэл  М.Е. Николаев, солбуйааччылара В.М. Власов, А.Д. Кириллин, кэмитиэттэри салайбыттара- тутуу хайысхатын   Виктор Павлович Леконцев, юридическай, быраап-сокуон  өртүн урукку өрөспүүбүлүкэ борокуруора  Анатолий Дмитриевич Петраков, сир баайын-дуолун Василий Гаврильевич Алексеев (кэлин СӨ Экологияҕа миниистиринэн үлэлээбитэ),  тыа хаһаайыстыбатын Дмитрий Илларионович Ягодкин, социальнай секторы Николай Михайлович Винокуров, улуустары кытта үлэни  Варвара Андреевна Петрова (кэлин Ньурба улууһун салайбыта), үп-харчы салаатын Николай Ильич Федоров уо.д.а. Ону тэҥэ,  Афанасий Васильевич Мигалкин  ыччаты кытта үлэ, Раиса Семеновна Гурьева доруобуйа харыстабылын, Мария  Петровна Погодаева  хотугу норуоттар,  Евгений Валентинович Базанов быраап, сокуон хайысхаларынан уонна мин тыл, култуура, үөрэҕирии кэмитиэттэрин иилээбиппит-саҕалаабыппыт.

Уопсайынан, уустук, ол гынан баран, интэриэһинэй кэм этэ. Үлэ элбэҕэ, улуустарынан, тыа сирин араас муннуктарынан норуокка Декларация суолтатын иһитиннэрэр, өйдөтөр үлэ киэҥ хабааннаахтык барбыта. Саҥа өйдөбүл буолан, нэһилиэнньэ араас араҥатыгар өйдөөөбөт, сөбүлэспэт да дьон бааллара. Ону кытта устудьуоннар хамсааһыннара күүскэ саҕаламмыта, киирии-тахсыы үксээбитэ.  Ити кэмҥэ саҥа  Төрүт Сокуону оҥорууга үлэ бара турара, хамыһыйа тэриллибитэ, манна бэрт күүскэ Ф.Г. Охлопков, Н.А. Лугинов, Н.Н. Охлопков, Дмитрий Петров, Владимир Николаев турууласпыттара, ордук юридическай хайысханан Афанасий Петрович Илларионов, Е.В. Базанов  бу сүдү докумуону бэрт ымпыктаан-чымпыктаан бэлэмнээбиттэрэ. Биллиилээх суруналыыс, эрэдээктэр Василий Васильевич Кириллин Төрүт Сокуон уонна Декларация тиэкистэрин оҥорууга, эрэдээксийэлээһиҥҥэ, кэлин да, сокуоннары, докумуоннары ылыныыга улахан кылаатын киллэрбитин бэлиэтиэххэ наада.  

Өксөкүлээх этииитин тутуһан

Михаил Ефимович  маҥнайгыттан сүрүн докумуоннары, сокуоннары ылыныыга Үрдүкү Сэбиэт Бүрүсүдьүүмүн сотору-сотору мунньара, чилиэннэр санааларын, толкуйдарын болҕойон истэрэ, хаһан да соҕотоҕун тугу да ылыммат этэ, барытын сөбүлэһиннэрэн, сүбэлэһэн быһаарара. Ол иһин да,  Декларация, Төрүт Сокуон, ону кытта атын да улахан суолталаах сокуоннар  толору чуолкайданан, кэмигэр сөптөөхтүк бэлэмнэнэн, көрүүгэ киирэллэрэ. Холобура, 1991 с. Саха Сирин бас билиитин туһунан докумуоҥҥа,   1992 сыллаахха кулун тутар 31 күнүгэр Федеративнай дуогабары баттаһыы буолбута. 1992 сыллаахха сэтинньи 25 күнүгэр Судаарыстыбаннай бас билиини Арассыыйа Бэдэрээссийэтин уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин икки ардыгар үллэрэр туһунан Сөбүлэҥ түһэрсиллибитэ. 1995 сыллаахха бэс ыйын 29 күнүгэр Арассыыйа Бэдэрээссийэтин судаарыстыбаннай былааһын уорганнарын уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай былааһын уорганнарын икки ардыгар дьаһайар өрүттэри уонна боломуочуйаны үллэрии туһунан Дуогабары, ону тэҥэ Дуогабар бырабыыталыстыбалар икки ардыларынааҕы 15 сөбүлэҥин баттаһыы буолбута.

Өрөспүүбүлүкэ аата  уларыйбыта. Өрөспүүбүлүкэ Бырабыыталастыбата баар буолбута, ол иннинэ - 1922-46 сс. Миниистирдэр кэбиниэттэрэ, оттон 1946-1992 сс. Миниистирдэр Сэбиэттэрэ дэнэрэ.  Билигин бары СӨ Бырабыыталастыбата диэн ылынабыт. 1992 с. өрөспүүбүлүкэ саҥа дьаралыга (гиэрбэтэ), былааҕа, 1994 с.  өрөгөй ырыата (гиимнэ) бигэргэммиттэрэ, 1992 с.  Конституционнай суут, 1993 с. Судаарыстыбаннай Мунньах -Ил Түмэн тэриллибиттэрэ. Итинник, аҕыйах сыл иһигэр Михаил Ефимович салалтатынан өрөспүүбүлүкэ тулата судаарыстыба атрибуттарынан иилии эргитиллибитэ диэн бэлиэтиибин. 

Саха Сирин сайдыытыгар, норуотун олоҕо барҕарарын туһугар биһиги ол кэмнээҕи лиидэрбит,  Саха Өрөспүүбүлүкэтин бастакы Бэрэсидьиэнэ Михаил Ефимович Николаев тугу оҥорбутай диэн боппуруоска тохтоон, аҕыйах түгэни бэлиэтиир тоҕоостоох.  

1990-с сыллар саҕаланыыларыгар уопсастыбаҕа биһиги Сахабыт Сирэ тоҕо бэйэтэ туспа сайдыы суолун тутуспатый, оннук, атын бэйэбит хайысхабытынан барыаҕыҥ диир санаа, дьон, дьокутааттар да бааллара, ону норуокка тарҕата да сатааччылара. Санаан көрүҥ,  олус улахан территориялаах ээ, аҥардас биирдии улуустарбытын да ылан көрдөххө, сирдэрэ-уоттара бүтүн судаарыстыбалартан, эрэгийиэннэртэн киэҥнэр, улахаттар. Холобура, Амма -  Арменияттан, Анаабыр – Грузияттан,  Булун – Белоруссияны, Чечняны холбообут саҕаттан,  Үөһээ Халыма - Татарстаантан, кыра Куорунай-Эстонияттан, Ньурба – Воронеж уобалаһынааҕар, Өлөөн – улуу Англиятааҕар 1,3 төгүл. Биир эрэ мөлүйүөн нэһилиэнньэлээх хайдах сатаан тэринэн туспа барыахпытый, хайдах дьаһанан сайдыахпыт этэй? Онно Михаил Ефимович маҥнайгыттан сөптөөх суолу тутуспута – улуу киһибит, бөлөһүөкпүт Өксөкүлээх Өлөксөй нуучча норуотун кытта үйэлэргэ биир буолар этиитин сайдыыбыт аартыгынан, кэскилбит тосхолунан  биллэрбитэ. Ону кини РСФСР Үрдүкү Сэбиэтигэр тыл этэригэр  “билигин дойдубут биир ураты суолталаах түгэнигэр, Саха Сирэ Арассыыйаны кытта бииргэ буолабыт”    диэн норуот дьокутааттарын иннигэр доргуччу этэн иһитиннэрбитэ.    

Биэс хайысханан сыаналаан көрдөххө

Билиҥҥи күҥҥэ диэри ити кини эппит сүрүн бириинсиптэрэ Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр, Арассыыйаҕа даҕаны тутуһуллан иһэллэр. Михаил Ефимович Николаев судаарыстыбаннай-бэлитиичэскэй диэйэтэл быһыытынан үлэтин, киллэрбит кылаатын, дьайыыларын  мин биэс бөлөҕүнэн арааран сыаналыахха, көрүөххэ сөп дии саныыбын.

Бастакытынан, ити үөһээ эппитим курдук, Декларация, Төрүт Сокуон, сүрүн сокуоннар, докумуоннар ылыныллыбыттара. Саха Сирин киэҥ нэлэмэн сирин-уотун 25 %, ол эбэтэр 4/1 харыстанар территориянан биллэриллэн, күн бүгүнүгэр диэри харыстаналлар. Улахан хампаанньалар-  “АЛРОСА” , “Нижнеленскэй” акционернай уопсастыбалар тэриллибиттэрэ,  1996 сыллаахха “Азия оҕолоро” норуоттар икки ардыларынааҕы успуорт оонньуулара өрөспүүбүлүкэни аан дойдуга аспыта, Каадыр Департамена тэриллэн, өрөспүүбүлүкэ визитнай карточката буолбута, үгүс ыччаттарбыт киин, аан дойду үрдүк үөрэҕин кыһаларыгар үөрэнэр кыахтаммыттара. Итинник барытын аахтаахха, үгүс суолталаах саҕалааһыннар киирэннэр, билигин да биһиги сайдыыбытын хааччыйаллар.  

Иккиһинэн, кини тугу төрүттээбитэй? Михаил Ефимович Билим (наука) Академиятын, Духуобунас Академиятын, Саха норуотун Конгреһын, Саха Сирин норуоттарын Ассамблеятын, Пенсионнай фонданы, Страховой управлениены олохтообута. Ийэ уонна туспа Аҕа күннэрин төрүттээбитэ. Ол эрэ кэнниттэн, Арассыыйаҕа бу күннэр баар буолбуттара.  Тэрийбитэ: “Азия оҕолоро”, “Барҕарыы”,  “Аныгы көлүөнэ” уо.д.а. пуондалары, “Сахабилиибааны”. Тыа сирин гаастааһын төрүтүн уурбута, ол курдук гаас турбатын Өлүөнэ өрүс хаҥас кытылыгар Хатаска аҕалтарбыта, кэлин ол турбаны В.А. Штыров өрөспүүбүлүкэни салайар кэмигэр уҥа кытылга таһаарбыттара. Кини көҕүлээһининэн тэриллибиттэрэ: Хотугу пуорум, 1992 с. ЮНЕСКО Кэмитиэтэ, СӨ Тас дойдуларга департамена, билигин министиэристибэ буолла, 14 дойдуга, эрэгийиэҥҥэ – Францияҕа, Канадаҕа, Украинаҕа, Латвияҕа, Японияҕа, Казахстааҥҥа, Хабаровскайга, Владивостокка, Благовещенскайга уо.д.а. куораттарга өрөспүүбүлүкэ бэрэстэбиитэлэстибэлэрэ олохтоммуттара.       

Үсүһүнэн, кини кэскилбитин санаан, ыччаттарга анаан  ханнык  үөрэх кыһаларын, тэрилтэлэри аспытай? СГУ матырыйаалынай – тиэхиньиичэскэй баазата кэҥээн, бөҕөргөөбүтэ. СГУ филиаллара Нерюнгригэ, Мииринэйгэ аһыллыбыттара. Музыка үрдүкү оскуолата тэриллибитэ, Арассыыйа устуоруйатыгар суох, тыа сиригэр үрдүк үөрэх үнүстүүтэ -Чурапчытааҕы физическэй култуура уонна успуорт үнүстүүтэ аһыллыбыта. Дьокуускайга Математика үнүстүүтэ, Салайыы үнүстүүтэ аһыллыбыттара, улуустарга Бэрэсидьиэн оскуолаларын ситимэ тэриллибитэ.  Аартыкатааҕы култуура үнүстүүтэ, өрөспүүбүлүкэ бэйэтэ үбүлээн, тэрийэн Москубаҕа норуоттар икки ардыларынааҕы, Санкт-Петербурга үрдүкү технология үнүстүүтэттэрэ баар буолбуттара. Москуба үнүстүүтүгэр бастакы ректорынан аан дойдуга биллэр учуонайбыт, академикпыт В.П. Ларионов ананан үлэлээбитэ.  

Төрдүһүнэн, кини тугу туттарбытай? Дьокуускайга Национальнай Мэдиссиинэ киинин, 3,5 тыһ. миэстэлээх СГУ устудьуоннарыгар уопсай олорор дьиэлэри, СГУ Естественнэй факультетын, Хореогрофия училищетын, Саха  театрын, “Туймаада”, “Юность” стадионнары,   Илин эҥэр улуустарга Өлүөнэ өрүстэн ууну хачайдыыр 200 км. усталаах турба ситимин тутуулара кини быһаччы көҕүлээһининэн тутуллубуттара.

Бэсиһинэн, каадыры кытта үлэҕэ сөҕүмэр элбэҕи тэрийбитэ. Саҥа департамент тэриллэн, биһиги ыччаттарбытын киин үөрэх кыһаларын ааһан, омук сирдэригэр үөрэттэрэр кыахтаммыппыт. Анал бырагырааманан чинчийии түмүгүнэн уонна статистиканан көрдөххө: 1990 c. өрөспүүбүлүкэбит Арассыыйаҕа 10 тыһ. нэһилиэнньэҕэ үрдүк үөрэхтээх ахсаанынан 45 миэстэҕэ сылдьыбыппыт, оттон 2001 с. Саха Сирэ 5 миэстэҕэ тахсыбыта - Москуба, Санкт-Петербург, Тюмень, Татарстаан кэнниттэн. ХНТ анал чинчийиитинэн, Саха Сирэ 2001 с. киһи сайдыытын потенциалынан, Арассыыйаҕа 48-с миэстэттэн 8-с миэстэҕэ өрө үтэн тахсыбыта дьиҥнээх, үрдүк ситиһии, үлэ түмүгэ буолар.  Каадыры кытта үлэҕэ ураты болҕомто ууруллан,  ситимнээх, кэрискэлэнэр үлэ ыытыллан кэлбитэ. Каадыры харыстыыр, үүннэрэр, сайыннарар сорук турара.  Холобурдаан бэлиэтээтэххэ,   В.А. Штыров, тутуу миниистиринэн, кэлин вице-бэрэсидьиэнинэн ананан бэрт таһаарыылаахтык үлэлээбитэ, кэлин СӨ Бэрэсидьиэнинэн талыллыбыта.  В.А. Григорьев Орто Халыма улууһугар 11 сыл баһылыктаан баран, кэлин СӨ Экологияҕа миниистиринэн анаммыта. Муомаҕа  С.И. Сукуев, Анаабырга Н.Е. Андросов, Тааттаҕа В.Х. Кашкин, Уус Алдаҥҥа А.В. Мигалкин, Мэҥэ Хаҥаласка В.В. Скрябин балачча кэмҥэ бэрт таһаарыылаахтык баһылыктаабыттара.    В. Г. Алексеев экологияҕа,  П.Н.  Яковлев, И.Я. Егоров доруобуйа харыстабылыгар, Е.П. Жирков, Е.И. Михайлова үөрэхтээһиҥҥэ, С.Н. Назаров тутууга, А.П. Кириллин  куттал суох буолуутугар миниистирдэринэн уо.д.а. өрөспүүбүлүкэ сайдыытыгар  ураты кылааттарын киллэрбиттэрэ. Кинилэр бэйэлэрин үлэлэрин бэрт эппиэтинэстээхтик, үтүө суобастаахтык толорбуттара. Билигин каадыр үлэтин кытта ситимнээн бэлиэтээтэххэ, улуустар баһылыктарыгар, миниистирдэргэ даҕаны, араас буруйдар бэрт ситимнээхтик көбүтүллэн иһэллэрэ сэрэхэчитэр, харааһыннарар.  Итинник сыысхаллар тахсыбаттарын иннигэр, каадыр боппуруоһугар болҕомто ууруллуохтаах, салайар үлэҕэ дьону үөрэтэри ааһан, эппиэтинэстэрин үрдэтиэххэ наада.

Саха Сирэ сөптөөх суолунан сайдар

Таптыыр Сахабыт Сирэ, Өрөс­пүүбүлүкэбит билигин сөп­төөх суолунан сайдан иһэр диэн үөрэбин, астынабын, билиҥҥи өрөспүүбүлүкэбит Ил Дархана Айсен Сергеевич Николаев сөптөөхтүк салайар. Билигин инвестиция кээмэйинэн, тутуу балысханнык барарынан Саха Сирэ Арассыыйаҕа биир бастыҥ, лиидэр эрэгийиэнинэн буолла. Онон Михаил Ефимович Николаев көҕүлээбит саҕалааһыннара  В.А. Штыров, Е.А. Борисов кэмнэригэр уонна билиҥҥи салайааччыбыт А.С. Николаевка салҕанан, өссө сайдан, үүнэн, чэчирээн иһэллэр. Улуу Өксөкүлээхпит этэн, ыйан хаалларбытын курдук, Саха Сирэ Арассыыйа норуоттарын кытары үйэлэргэ бииргэ буолуоҕа!

Кэпсэттэ  Алексей МАТВЕЕВ

Хаартыскалар куйаар ситимиттэн.