Экэниэмикэ

Сылгы ааҕыыта сылын ахсын ыытыллар үлэ буолар. Генопуонда тэрилтэтин Мэҥэдьэктээҕи салаатыгар түөрт звенонан 345 сылгы турар. Барыта 12 үлэһит: аҕыс сылгыһыт, тырахтарыыс, бэтэринээр-зоотехник, биригэдьиир уонна управляющай баар. Бу сылга киирэн баран 12 сылгы көҕүрээбит. Ол биричиинэтинэн бөрө буолар. Даҕатан эттэххэ, Ньурба улууһун дьаһалтатын өйөбүлүнэн, муус устар 24 күнүгэр бөрөнү бултаһарга бөртөлүөт көтөрө былааннанар.

Муус устар 13 күнүгэр «Саха сүөһүтэ» генофонда хааһына тэрилтэтин дириэктэрэ Александр Артемьев уонна кини солбуйааччытта Егор Посельскай тиийэн сылгыһыттары кытта көрүстүлэр. Икки базанан сылдьан сылгылар туруктарын, от хаачыстыбатын көрдүлэр-иһиттилэр. Сылгыһыттар салайааччыны кытта ирэ-хоро кэпсэтэн, санааларын үллэстэн, инники үлэни былааннаан бэрт үчүгэй көрсүһүү ааста диэн бэлиэтииллэр. 2022с. «Саха сүөһүтүгэр» киириэхпититтэн хамнаспыт кэмигэр, өссө ыйга иккитэ кэлэр, кыһыҥҥы-сайыҥҥы анал таҥаһынан хааччыйаллар, аны туран бэйэбит бэтэринээрдээх буолан сөптөөх эминэн, битэмиининэн хааччыллан сөптөөх өҥөнү уталыппака ылабыт дэһэллэр. Биллэн туран, базалар эргэрбиттэрин эмиэ таарыйан аастылар.

– Биһигини күрүө-хаһаа суоҕа улаханнык атахтыыр. Сылгы төрүөҕэ хойутуур буолла, ол барыта сылгы аһылыгыттан, көрүүттэн-истииттэн тутулуктаах, биэлэр күрүөлээх-хаһаалаах сиргэ төрөөн, эбии аһылыкка туран, кулунчуктара арыый бороохтуйан сиргэ бараллара ордук эрэллээх буолар. Сылгы аһылыга тиийбэт буоллаҕына, эрдэ сиргэ ыыттахха, кулунчук охторо-сүтэрэ элбэх, ыттар, бөрөлөр аһылыктара буолаллар, сороҕор саҥа төрүүр биэлэр эмтэрбэккэ кулунчуктара эмиэ охтор, ону барытын учуоттаан күрүө-хаһаа тутуллара буоллар, -- диир Саха Өрөспүүбүлүкэтин тыатын хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, сылгыһыт Александр Анатольевич Николаев.

Быйылгы кыстыкка отделениеҕа 261 туонна от Маалыкайтан, Аканаттан, Амма улууһун Болугуруттан тиэллэн кэлбит. Ону таһынан 24,5 туонна уонна 25 туонна эбиэс Ньурбатааҕы сүөһү аһылыгын бэлэмниир хампаанньаттан уонна Дьокуускайтан, 100 туонна сенаж Сунтаар улууһун Кириэстээҕиттэн аҕалыллыбыт.

Былырыын улуус да, өрөспүүбүлүкэ да үрдүнэн ардахтаах дьыл буолан от хаачыстыбата биллэ мөлтөх этэ. Онуоха эбии сылгы хаһан аһыыр сирдэрэ ууга бараннар, уустук кыстык ааһан эрэр. Билигин сылгылар туруктара этэҥҥэ, биэлэр 80 %-нара уулаах. Ол эрээри, күрүө-хаһаа суоҕа, от кырыымчыга, хаачыстыбата мөлтөҕө күчүмэҕэйдэри үөскэтиэн сөп дииллэр сылгыһыттар. Күөххэ этэҥҥэ үктэнэр, төрүөх ылар инибит диэн бөҕөх санаалаах үлэлии-хамсыы олороллор.

– Тымныыны-куйааһы аахсыбакка төрүт дьарыкпыт сүппэтин туһугар, аатырбыт Мэҥэдьэк сылгыта симэлийбэтин туһугар үлэлии-хамсыы сылдьаргыт эһиги төрөөбүт дойдугутугар бэриниилээххитин, дьиҥ айылҕа оҕолоро, сылгы куттаах дьон буоларгытын туоһулуур. Инникитин саҥа база тутуллуоҕа, күрүө-хаһаа салгыы да оҥоһуллуоҕа. Ааспыт сылга 3 км. усталаах күрүө тутуллубута. Быйыл да бу үлэ салҕаныаҕа, -- диир үлэ инники хайысхатын туһунан Александр Артемьев.

Салалта өттүттэн үлэ дьонугар болҕомто ууруллара, өрүү билсэ тураллара, үлэ хаамыытынан боппуруостары быһаараллара, биллэн туран, сылгыһыттарга эрэли саҕар, үлэҕэ кынаттыыр, үлэ түмүктээх буолар.