Политика

Дьүүллэһии кэмигэр норуот дьокутааттара, толорор былаас уорганнарын бэрэстэбиитэллэрэ уопсастыбаҕа тыҥаан турар боппуруостары дириҥник ырыттылар, билиҥҥи кэмҥэ быһаарылла илик баар кыһалҕалары ыйдылар, санаа атастастылар, этии киллэрдилэр уонна быһаарыылары ылыннылар.

Ил Түмэн спикерэ Алексей Еремеев киирии тылыгар төгүрүк остуол сүрүн ис хоһоонун торумнаата:

- Бүгүн биһиги өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай былааһын, олохтоох бэйэни салайыныы уорганнарыгар, уопсастыбаннай тэрилтэлэргэ, ону таһынан СӨ Ил Дарханын уурааҕынан тэриллибит СӨ Координационнай киин өттүлэриттэн туох дьаһаллары ылыахтаахпытын дьүүллэһиэхпит. Быстах мобилизация боппуруостарынан хардарыта сибээс мэлдьи баар буолуохтаах. Байыаннай сулууспалаахтар дьиэ кэргэттэригэр өйөбүл төлөбүрдэр, социальнай көмөнү оҥоруу, кирэдьиит каникулун тустарынан, уо.д.а. ыйытыктар тохтоло суох киирэ тураллар.

Өйөбүллэр бары өттүнэн хаҥыыллар

Сүрүн дакылааты СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччыта, анал байыаннай эпэрээссийэ ыытылла турар сирдэригэр Саха Сириттэн сулуспалааччылары аһынан-таҥаһынан эбии хааччыйыыга суһал ыстаап бэрэссэдээтэлэ Дмитрий Садовников оҥордо.

Кини иһитиннэрбитинэн, Ил Дархан уурааҕынан Москватааҕы Саха Сирин бэрэстэбиитэлистибэтигэр Координационнай киин аһыллыбыт. Саҥа киин үлэтин сүрүн сыала - анал байыаннай эпэрээссийэҕэ кытта сылдьааччылары уонна кинилэр дьиэ кэргэттэрин бары өттүнэн өйүүргэ былаас уорганнарын үлэлэрин иилээһин-саҕалааһын уонна  уонна хардарыта дьайсыыларыгар көмөнү оҥоруу.  Биир тутаах сыалынан РФ Оборонатын Министиэристибэтин уо.д.а. биэдэмэстибэлэри кытта ыкса сибээһи олохтооһун. Маны тэҥэ, Саха Сириттэн төрүттээх эмтэниигэ сытар  бааһырбыт байыастары уонна кинилэр дьиэ кэргэттэрин кытары үлэлэри саҥа тэриллибит киин сүрүннүө. Ыстаап сураҕа суох сүппүттэри көрдөөһүн үлэтигэр тирэх буолуо, быстах хомуурга ыҥырыллыбыттар материальнай-тиэхиньиичэскэй хааччыйыыларыгар көмөлөһүө. Дмитрий Садовников Ил Дархан Айсен Николаев байыаннай сулууспалаахтар дьиэ кэргэттэригэр саҥа өйөбүл миэрэлэрин туһунан биэргэппит уурааҕын сырдатта. Докумуоҥҥа ыйылларынан,  биир кэмнээх  200 тыһ.солк. суумалаах өйөбүл көмөттөн ураты, кинилэр дьиэ кэргэттэригэр эбии хас да чэпчэтии олохтонно. Оҕо уһуйаанын төлөбүрүттэн босхолоноллор, 5-11 кылааска диэри үөрэнээччилэр оскуолаларга босхо аһыыллар уонна 6-тан 18 диэри саастаах  оҕолор чэбдигирдэр лааҕырдарга босхо путевканан хааччыллаллар. Байыаннай сулууспалааччы  оҕото орто анал уонна үрдүк үөрэх кыһаларыгар СӨ судаарыстыбаннай бүддьүөтүн суотугар тус сыаллаах дуогабар баттаһарга бастакы уочараттаналлар. Итини сэргэ билигин үөрэнэ сылдьар устудьуон оҕолор үрдэтиллибит стипендия ылыахтара, байыаннай сулууспалаах төрөппүттэрэ санаторийдарга уонна куруортарга эмтэнэ барыахтара.  Байыаннай сулууспалаах кэтэх олорор дьиэтигэр, дохуотуттан тутулуга суох, гаас ситимин киллэриигэ 150 тыһ.солк. суумалаах субсидия көрүллэр буолла.  Ыйыллыбыт өйөбүллэр төлөбүрдэрэ дьиэ кэргэттэргэ тиэрдиллэн эрэллэр. Маннык миэрэлэр  2022 сыл олунньу 24 күнүттэн анал байыаннай эпэрээссийэҕэ баҕа өттүнэн хантараак түһэрсэн барбыт уолаттарга уонна кинилэр дьиэ кэргэттэригэр эмиэ тарҕанар.  

Сахаларга сыһыан үчүгэй, убаастыыллар

Салгыы төгүрүк остуол кыттыылаахтара ыйытыктарга уонна этиилэргэ киирдилэр.  Бастакынан быһа сибээскэ норуот дьокутаата, быстах хомуурга сылдьар Мичил Николаев таҕыста. Билигин Хабаровскайга баалларын, итиэннэ анал байыаннай эпэрээссийэҕэ көтөөрү бэлэмнэнэллэрин туһунан кэпсээтэ. Кини этэринэн, ыаллыы эрэгийиэннэртэн сылдьааччылар, Саха Сириттэн сулууспалааччыларга дойдуларыттан тиһигин быспакка көмө тиийэригэр ымсыыраллар эбит.

- Ыаллыы сытар эрэгийиэннэртэн кэлбит уолаттар, Саха Сириттэн төрүттээх буолуохтарын баҕаралларын эттилэр. Мин санаабар, бу Саха Сирин салалтата уонна уопсастыбаннаһа күүстээх үлэлэрин туоһута буолар. Командование сыһыана сахаларга үчүгэй, убаастыыллар. Ол эбэтэр, анал байыаннай эпэрээссийэ ыытыллар сиригэр-уотугар биир дойдулаахтарбыт үчүгэйдик сулууспалыы сылдьаллар. Манна атааннаһыы суох, сулууспабытын сүгэр усулуобуйабыт тэҥ. Эһиги өйөбүлгүтүн күн ахсын тутабыт. Түмүктэр көстөллөр, улахан махтал! Бүгүн Ростовскай уобаласка көтүөхтээх этибит, анал көтөр аал кэлэрин иккис күммүтүн күүтэбит. Биһиэхэ барыта үчүгэй. Долгуйумаҥ. Туттар малбыт-таҥаспыт баар, хааччыйаллар. Хабаровскай кыраайтан эмиэ биллэр өйөбүл туттубут. Күндү биир дойдулаахтарбар, барҕа махтал!, - диэтэ Мичил Николаев. Түмүгэр 200 тыһ.солк.суумалаах көмөнү хайдах, ханна биэрэллэрин туһунан ыйыталаста. Маныаха Ольга Балабкина дьиэ кэргэҥҥэ бэриллэр көмө харчы, быстах хомуурга сылдьар киһи дьиэ кэргэнин чилиэнин сайабылыанньатыгар олоҕуран бэриллэрин ыйда. Тустаах сайабылыанньаны дьиэ кэргэн чилиэнэ МФЦ киинигэр тиксэриэхтээх. Байыаннай чаастан бигэргэтии кэлээтин, төлөбүр тустаах счекка түһүөхтээх.

Сыыһа быһаарыныылар да бааллар

Норуот дьокутаата, Ил Түмэн Арктика дьыалатыгар уонна аҕыйах ахсааннаах норуоттар боппуруостарыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Елена Голомарева Мичил Николаевка туһаайан: - Эн дьиҥнээх норуот дьокутаата буолаҕын, эйигинэн киэн туттабыт!, — диэтэ уонна дойду Бэрэсидьиэнэ быстах хомууру биллэрэр туһунан Ыйааҕа тахсыбыт күнүттэн норуот дьокутааттара, Саха Сирин бырабыыталыстыбата туора турбакка, күүстээх үлэни саҕалаабыттарын туһунан кэпсээтэ. Ол курдук, РФ Бэрэсидьиэнин уурааҕа тахсыбыт күнүн сарсыҥҥытыттан, балаҕан ыйын 22 күнүттэн, быстах хомуурга ыҥырыллыбыт уолаттары көрсө тэриллибит пууҥҥа сылдьыбыттарын сырдатта:

- Аҕа дойду Улуу сэриитэ түмүктэниэҕиттэн, хомуурунан дьарыктамматах буолан очурдар бааллара, сорох быһаарыылар атыннык ылыллыахтарын сөп этэ. Араас ситэтэ суох быһаарыылар, сыыһалар да бааллара, - диэн кини эттэ.

Өрөспүүбүлүкэбит бырабыыталыстыбата кэмигэр нэһилиэнньэ этиитин ылынан, уопсастыбаннас уонна былаас структураларын икки ардыларыгар сыһыаны олохтуурга тустаах ыстаап тэрийбит. Аҥардас “Биир Ньыгыл Арассыыйа” уопсастыбаннай приемнайыгар 163 этии киирбит, сыыһа быстах хомуурунан ыҥырыллыбыт 103 киһини Владивостоктан, Улан-Удэттан, Хабаровскайтан төнүннэрбиттэр. Маныаха РФ Бэрэсидьиэнин иһинэн үлэлиир Саха Сирин бастайааннай бэрэстэбиитэлистибэтэ бэркэ көмөлөспүт. Андрей Сандаминович сибээһи тутан олорор, гражданнар этиилэригэр суһаллык эппиэттэри биэрбит.

- Билиҥҥитэ Саха Сиригэр быстах хомуур түмүктүүр түһүмэҕэр чугаһаата. Үлэ хаачыстыбаланна. Оройуоннарга уонна Дьокуускай куорат мобилизациялыыр пуунугар быраастар уонна анал хамыыһыйалар үлэлииллэр. Ол эрэн, үлэ бүтэ илик, салгыы барыахтаах. Бары сомоҕолоһон, анал байыаннай эпэрээссийэ кэмигэр уолаттарбытыгар көмө буолуохтаахпыт, кинилэр дьиэ кэргэттэригэр өйөбүл күүһүрүөхтээх. Маннык дьиэ кэргэттэргэ ийэ соҕотох оҕолорунаан эрэ хаалбытын өйдүөхтээхпит. Биир күн иһигэр саллааттар ийэлэриттэн биэс истиҥ этии киирбитэ. Уолаттарын сүтэрбит дьиэ кэргэттэргэ улахан өйөбүл, киһилии сайаҕас сыһыан олохтонуохтаах, - диэн түмүктээтэ.

Төрөппүттэри кытта үлэ күүһүрэр

СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Ольга Балабкина Ил Дархан дьаһалынан Москватааҕы бэрэстэбиитэлистибэ иһинэн Координационнай киин тэриллибитин, анал байыаннай эпэрээссийэ кыттыылаахтарыгар уонна кинилэр дьиэ кэргэттэригэр өйөбүлүнэн дьарыктанарын эттэ. Билигин киин сүрүн соруга – бааһыр­быт саллааттары кытары үлэни ыытыы. Байыастар төрөппүттэрин кытта ыкса ситимнээх үлэ барар. Соторутааҕыта Ил Түмэнтэн Москваҕа байыаннай сулууспалаахтар Ийэлэр түмсүүтүн бэрэстэбиитэлин, Ил Түмэн үлэһитин үлэни ситимнииргэ  көмө буоларыгар командировкаҕа ыыппытыгар махтанна. Аармыйаттан демобилизацияламмыт уонна  анал байыаннай эпэрээссийэҕэ кыттыбыт  саллааттарга мэдиссиинискэй көмө уонна чэбдигирдии үлэлэр оҥоһуллаллар. Тустаах дьаһалга олоҕуран  СӨ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтэ анал байыаннай эпэрээссийэҕэ бааһырбыт уонна кыттыбыт саллааттарга чэбдигириини  ааһалларыгар былаан бигэргэтиллибит. Маннык көмө Москва куоракка “Бэс Чагда” санаторийыгар ыытыллар.

Уолаттарбытынан киэн туттабыт

РФ Бэрэсидьиэнин иһинэн үлэлиир Саха Сирин бастайааннай бэрэстэбиитэлистибэтин чилиэнэ, Саха Сирин бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин маҥнайгы солбуйааччыта Андрей Федотов иһитиннэрбитинэн, Координационнай киин Саха Сирин үрдүнэн байыаннай сулууспалаахтарга уонна РФ саҥа субъектарыгар ыытыллар киэҥ хабааннаах үлэлэр уонна көдьүүстээх көмөлөр өйдөнүмтүө буолалларыгар туһуланар.

- Саамай сүрүнэ – биһиги биир даҕаны байыаннай сулууспалааччыбытын умнуо суохтаахпыт. Сибээскэ тахсарга икки анал төлөппүөн нүөмэрин олохтоотубут. Айсен Сергеевич кэмигэр сөптөөх, көдьүүстээх дьаһалы бигэргэппитэ арылыччы көстөн эрэр. Бүгүн Херсон анныттан уолаттарбыт эрийэн, кыһалҕаларын быһаарарга көрдөстүлэр, биһиги ону булгуччу толоруохпут. Бааһырыы ылбыт уолаттарбытын эмтииргэ госпиталлары кытары сибээс олохтонно, сыһыаммыт кэҥээн иһиэҕэ. Буойуннарбытыгар ирдэнэр малларын-таҥастарын тиэрдиигэ бары тиэхиньиичэскэй кыахпытын күүһүртүбүт. Айсен Сергеевич  Донецкай Норуодунай Өрөспүүбүлүкэҕэ сырыытын түмүгүнэн, бу өрөспүүбүлүкэҕэ баар шефтэһии таһынан куораппытыгар анал бааза тэрийиини быһаардыбыт, манна эмиэ байыаннай таҥаһы-сабы сакаастыахпыт. Быстах хомуурга ыҥырыллыбыттар дьиэ кэргэннэрин бары киирбит этиилэригэр хоруйдуубут, сибээскэ баарбыт», - диэн эттэ.

Маны тэҥэ Андрей Сандаминович бэлиэтээбитинэн, билигин хаһааҥҥытааҕар даҕаны быстах хомуурга ыҥырырыллыбыт байыаннай сулууспалаахтар ийэлэригэр  истиҥ сыһыан ууруллуохтаах. Ийэлэр ватсап группалары тэрийэн кэпсэтиилэри ыыталлар. Ол эрэн маннык группалары ордук куттала суох Телеграмм ханаалга ыытары сүбэлээтэ. Маны тэҥэ хас киһи быстах хомуурга ыҥырыллыбытын, хантан кэлбиттэрин, ааттарын-суолларын ыйар, хаартыскаларын таһаарар, кинилэр куттала суох сылдьалларын туһугар бобуллар.

 «Биһиги байыастарбыт туһунан элбэх сымыйа сурах тарҕанар, ол эрэн байыаннай дьайыылар зоналарыгар биһиги саллааттарбыт туһунан уопсай санаа олус үрдүк. Саха уолаттара тулуурдарын, хорсун санааларын бэлиэтииллэр, кинилэргэ атын эрэгийиэн саллааттара тэҥнэһэллэр. Маннык дойдуга бэриниилээх буолууну информация эйгэтигэр күүскэ сырдатар уолдьаста. Биһиги хас биирдии уолбутугар көмөлөһөргө бэлэммит, маныаха бэрэстэбиитэлистибэҕэ анал нүөмэрдэринэн эрийиэхтэрин эрэ наада”, - диэн эттэ Андрей Федотов.

Кирэдьиит биэрии усулуобуйата

Ил Түмэн Хонтуруоллуур кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Николаев икки ыйытык биэрдэ. СӨ Үөрэҕириигэ уонна билимҥэ министиэристибэтигэр  быстах хомуурга аҕалара түбэспит устудьуон оҕолор үөрэхтэригэр көмөнү хаачыйыыны. Маны тэҥэ, риэлтордартан кэлиҥҥи кэмҥэ бааннарга инники бигэргэммит Уһук Илин ипотекатынан дьиэ атыылаһарга, уо.д.а. кирэдьииттэри биэриигэ, быстах хомуурунан аккаастыылларын туһунан этэллэрин ыйда уонна тустаах бэрэбиэркэ ыытылларын сөптөөҕүн туоһуласта. 

СӨ Үөрэҕириигэ уонна билимҥэ миниистирэ Ирина Любимова иһитиннэрбитинэн, быстах хомуурга ыҥырыллыбыт аҕалар оҕолорун,  уопсайынан, хааччыйыыта быһаарыллар боппуруос, оҕо аатын-суолун ыйан туран сайаапка ыыталларыгар эттэ. Маннык категория оҕолорго уопсайдарга миэстэ тутатына бэриллиэ диэн эрэннэрдэ.

СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин маҥнайгы солбуйааччыта Дмитрий Садовников быстах хомуурга ыҥырыллыбыттарга кирэдьиит биэрбэт буолбуттарын эмиэ  бигэргэттэ. Кыһалҕаны быһаарарга алтынньы 18 күнүгэр Сбербанк ПАО филиалын салайааччытынаан көрсүһүү тэриллибит. Хас биирдии түбэлтэҕэ аадырыстаан быһаарыы ылыналларыгар сүбэлэспиттэр. Билиҥҥитэ баантан аккаас сурук ыҥырыллыан сөптөөх саастаах эр дьоҥҥо бигэргэммит шаблонунан кэлэр. Бу боппуруос хонтуруолга турарын, быһаарыллыахтааҕын ыйда.

Парламент вице-спикэрэ Антонина Григорьева быстах хомуурга ыҥырыллыбыттар дьиэ кэргэттэрин пааспардааһынын ыытылларын, кыһалҕалаах боппуруостар хайдах быһаарылларын туоһуласта.  Ольга Балабкина хоруйдуурунан, быстах хомуурга ыҥырыллыбыттар дьиэ кэргэттэрэ туохха наадыйалларынан сөптөөх көмө оҥоһуллар. Оройуоннарынан хас биирдии баһылык маннык дьиэ кэргэттэри бэйэтинэн билэр, хонтуруоллуур, көмө оҥотторор диэн эттэ.  Вице-премьер тоһоҕолообутунан, бу информация сабыылаах, муниципальнай тэриллиилэр үлэни бэйэлэоэ сүрүннүүргэ боломуочуйалаахтар. Кэлин Антонина Григорьева быстах хомуурга ыҥырыллыбыттар дьиэ кэргэннэрин өйөөһүн миэрэлэри кэҥэтии туһунан туоһуласта. Ол курдук судаарыстыбаннай идэ биэрэр үөрэх тэрилтэлэригэр устудьуоннары итии аһынан хааччыйыыны, төрөппүтэ сулууспалыыр кэмигэр устудьуоннары бүддьүөт миэстэтигэр көһөрүүнү эбэтэр төлөбүрү үөрэх сылыгар тохтотору. Маны тэҥэ лицензиялаах авто-оскуолаларга кэргэннэрэ үөрэнэр ороскуоттарын  толуйуу табыллыан сөптөөҕүн ыйда. Оҕо спортивнай, уус-уран секция­ларга сылдьарын, эбии үөрэхтээһинин, спорт экипировкатын атыылаһыыны, доруобуйаларын чэбдигирдэр төлөбүрдэрин толуйуу, олох-дьаһах хомунаалынай өҥөлөрүн төлөбүрүн 50% кэмпэнсээссийэлиири ыйытта.  Боппуруостарга хоруйдууругар Ольга Балабкина СӨ Ил Дарханын уурааҕынан ылыныллыбыт өйөбүл миэрэлэр сурулла сылдьалларын туһунан санатта. Маны тэҥэ, баһылыктар миэстэтигэр өйөбүл миэрэлэри бэйэлэрэ көрөн эбиэхтэрин сөп. СӨ Үлэҕэ уонна ыччакка министиэристибэтэ хас биирдии дьиэ кэргэн туохха наадыйарын көрөн көмө, өйөбүл оҥорор.

Саҥа быраабыла

Норуот дьокутаата Алена Атласова Координационнай киин быстах хомуурга ыҥырыыны болдьохтоох кэмҥэ тохтотор саҥа бэрээдэгин туһунан туоһуласта.

- Бу сокуон барылыгар олус суолталаах эбии буолар, ол курдук, биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр 33 тыһ. кэриҥэ  элбэх оҕолоох ыаллар бааллар. Манан сиэттэрэн, быстах хомууртан босхолуурга көхтөөхтүк үлэлэһиэхтээхпит.  16 саастарын туола илик үстэн элбэх оҕолоох аҕалары төттөрү дойдуларыгар төнүннэрэргэ кыһаллыахтаахпыт. Маныаха тустаах бирикээһи РФ Оборона министиэристибэтэ алтынньы 4 күнүгэр таһаарбыта, - диэн кини эттэ. 

Ольга Балабкина хоруйунан, биир Координационнай киин бары биэдэмэстибэлэри, тэрилтэлэри уонна өрөспүүбүлүкэ уопсастыбаннай тэрилтэлэр үлэлэрин сүрүннүүр. Ол иһигэр хомуурунан ыҥырыллыбыт байыаннай сулууспалаахтарга уонна кинилэр дьиэ кэргэттэрин РФ Оборона министиэристибэтин кытары ситими олохтуур. Өрөспүбүлүкэҕэ быстах хомуур  саҕаланыаҕыттан, үстэн элбэх оҕолоох аҕалары харыстыы сатаабыттар эрээри, сыыһалар син биир тахсыбыттар.

- Саҥа быраабылалар мето­дичэс­кэй мэктиэлээһин быһыытынан бааллар. Быстах хомууртан босхолуурга мэхэньиисим олохтонно даҕаны, үлэни саҕалыахпыт, - диэтэ Ольга Балабкина.  

Алена Атласова санаппытынан, эбии өйөбүл миэрэлэринэн хомуурга ыҥырыллыбыттарга элбэх чэпчэтии көрүллэр, ол эрэн бу харчы бүддьүөккэ ороскуоттаах чааһыгар тус  сыаллаах киирдэ дуо диэн ыйытта. СӨ Үөрэҕириитин уонна билимин миниистирэ  Ирина Любимова иһитиннэрбитинэн, бу дьыл бүтүөр диэри атын бүддьүөт ыстатыйаларыттан хамсааһыннар оҥоһуллан, чэпчэтиилэргэ 30 мөл. солк. көрүллүбүт. Оттон 2023 сыллаах бүддьүөккэ уларытыылары өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай бүддьүөтүн бырайыагын иккис ааҕыытыгар киллэриэхтэрэ.

Муома оройуонун баһылыга Дмитрий Аммосов хомуурга хапсыбыт тулаайах оҕолор 200 тыһ. солк. суумалаах биир кэмнээх төлөбүрү хайдах ылалларын, ыҥырыллыбыт уолаттар чопчу испииһэктэрин, военкоматтар информацияны биэрбэттэрин тустарынан эттэ.  Мобилизационнай салаа салайааччыта Андрей Никифоров быһаарыытынан, тустаах испииһэктэри байыаннай чаас бэлэмниир. Командование бирикээһигэр олоҕуран испииһэккэ киирбит уолаттарга харчы төлөнөр, ол иһигэр тулаайах оҕолорго эмиэ. Үлэ билиҥҥитэ бытааннык барар эрээри,  үлэ көрүҥүн атын ньымата оҥоһуллар буолан эрэр, тэтимирбит, чуолкайдаммыт испииһэктэр сотору тахсыахтара диэн эттэ.

Ийэлэр туруорсаллар

Төгүрүк остуолга сулууспа кэннэ байыаннай дьайыылар зоналарыгар иккиһин барбыт уолаттар ийэлэрин ааттарыттан Ньургуйаана Хоютанова тыл эттэ:

 - Сахабат Сирин уолаттарыгар үксүлэригэр быстах хомуур ый аннараа өттүгэр саҕаламмыт эбит буоллаҕына, биһиэхэ 2022 сыл олунньу 24 күнүттэн саҕаламмыта. Биһиги оҕолорбут байыаннай дьайыылар буола турар сирдэригэр тиийбиттэрэ ахсыс ыйын куоһарда. Оттон байыаннай чааска үөрэммит хонуктарын эбэн эттэххэ, уон ый буоллулар. Ол кэмҥэ туох даҕаны көмө суох этэ. Ийэлэр түмсэннэр оҕолорбутугар астарыгар-таҥастарыгар тиийэ хааччыйарга көмө харчы бэйэбит хомуйбуппут. Таҥастарын-саптарын, бронижилеттарын, кааскаларын атыыласпыппыт. Биһиги оҕолорбут аҕыйаҕа суохтар. Билигин ватсапка   төрөппүттэр бөлөхтөрүгэр 75 буолан олоробут.  Элбэх боппуруос мунньулунна. Уолаттарбыт икки нэдиэлэттэн ордук сибээскэ тахса иликтэр, докумуоннара илиибитигэр суох буолан, миэстэтигэр көмөнү түһаммаппыт.

Бүгүн биһиги элбэх үлэ ыытылларын туһунан иһиттибит, ол эрэн, бу барыта быстах хомуурга ыҥырыллыбыт уолаттарга ананар. Байыаннай чаастарыттан барбыт саллааттары саҥа өйөбүл таарыйбат даҕаны. Холобур, сорох ийэлэр уолаттара суорума суолламмыттарын истэн баран, хантан да көмө булбакка, кыраныысса таһыгар баар муоргаларга бэйэлэрэ үбүлэнэн бардылар. Сураҕа суох сүппүт буойуннар  төрөппүттэрэ докумуоннарын бэйэлэрэ хомуйан, көрдүү бараллар. Бэҕэһээ бааһырбыт байыаннайга көмө оҥордубут. Кини сатаан ыстаабат, сымнаҕас эрэ аһылыгы сиир кыахтаах буолбутун истибиппит. Москваҕа биир дойдулаахтарбыт түмсүүлэрэ үлэлэһэн, өрөспүүбүлүкэттэн дойдутун этин кэһии ыыттыбыт. Госпиталларга сытар оҕолорго төрөппүттэр киирэр бырааптара суох. Бу боппуруоска көмөлөһөргүт буоллар.

Дьолго, төннүбүт уолаттар эмиэ бааллар. Кинилэр мэдиссиинэ көмөтүнэн, толору хааччыллыахтаахтар, психологтарга реабилитация ааһыахтаахтар, көрдөрүнүөхтээхтэр. Кинилэри инбэлииттэр чэбдигирдэр кииннэригэр ыыталлар. Уолаттар 20 саастаах оҕолор буолалларын учуоттуохха. Кинилэргэ билигин ыарахан, санаалара-оноолоро тууйуллар. Маны тэҥэ, реабилитация барар болдьохторо быһаарылла илик, сорох уолаттары иккистээн ыҥырар түбэлтэлэрэ кытта тахсар.

Кистэлэ суох, бүгүн устудьуоннарга эрэ бронь бэриллэр. Оттон биһиги сулууспаттан кэлбит уолаттарбытын иккистээн ыытыахпытын баҕарбаппыт. Үөрэххэ туттарсыы хамыыһыйалара үлэлээн бүппүттэрэ быданнаата, төлөбүрдээх эрэ миэстэлэр хааллылар. Бу боппуруоска эмиэ көмө буоларгытыгар көрдөһөбүн. Демобилизацияламмыт уолаттарга үчүгэй хамнастаах үлэ булалларыгар көмө эмиэ ирдэнэр.

Ийэ хараҕын уутун туттуна-туттуна эппит тыллара күүстээхтик иһилиннилэр. Киирбит сайабылыанньатын хас биирдии пуунун Дмитрий Садовников тус бэйэтинэн хонтуруолга ылла.