Бэлиэ күн

Бу бэлиэ күнү көрсө, Дьокуускай куоракка олорор элбэх оҕолоох эдэр ийэлэри кытта көрсөн кэпсэттим.

“Бииргэ дьаарбайар түгэн баар буолуохтаах”

Өлүөхүмэттэн төрүттээх Алена Давыдова:

-- Мин 5 оҕолоох ийэ буолабын. Икки улаханым -- кэргэним бырааттара. Иитэ ылбыппыт, опекун буолабыт. Бэйэбит төрөппүт үс кыыстаахпыт. 2014 сыллаахха ыал буолбуппут. Ол күһүн бастакы оҕобут София күн сирин көрбүтэ. Оччолорго мин 21 саастааҕым.

Алта сыллааҕыта Дьокуускайтан Намныыр суол 17 км баар Севернэй түөлбэҕэ уһаайба ылан, дьиэ туттан, онно ньир-бааччы олоробут. Билигин оҕолор улаатаннар, арыый сынньалаҥ буолла. Игирэ кыргыттар Ева уонна Виктория үстэрэ буолла. Биир саастарыгар диэри, кырдьык, ыарахан соҕус этэ. Билигин бэйэлэрэ оонньууллар. Улахаттар көрөргө көмөлөһөллөр.

Дьиэ кэргэммитигэр иитиигэ быраабылалардаахпыт. Ол курдук, оҕолорбуттан үчүгэй эрэ сыаналары ирдээбэппит. Кинилэр бэйэлэрэ үөрэххэ интэриэстээх буолуохтаахтар. Аны туран, эбээһинэстэрин билиэхтээхтэр. Холобура, билиҥҥи оҕолор бырааптарын бэркэ диэн билэллэр, оттон эбээһинэстэрин туһунан умналлар. Үчүгэйдик үөрэнэллэрэ, уруоктарын ааҕаллара, дьиэ үлэтигэр көмөлөһөллөрө – кинилэр эбээһинэстэрэ буоллаҕа дии. Ким даҕаны: “Ону гын, маны толор”, -- диэн куруук этэ сылдьыа суохтаах, оҕо бэйэтэ өйдөөн оҥорорун гына үөрэтэбит. Ону таһынан гендернэй арахсыыны утарабыт. Холобура, иһит сууйуута кыыс эрэ эбээһинэһэ буолбатах. “Дьиэ үлэтин, уол-кыыс диэн арахсыбакка, бары толоруохтааххыт. Сэлээннэспэккэ, бэйэмсэхтэммэккэ, бэйэ-бэйэҕитигэр көмөлөһүөхтээххит”, -- диэн үөрэтэбит. Дьиэбитигэр дьуһуурустуба кыраапыга баар. Ону тутуһаллар.

Мин оҕолорбор олорор буоламмын, аҕабыт билигин соҕотох хамнас өлөрөр, дьиэ кэргэммитин хааччыйар. Инньэ гынан, сылайан кэлэр диэн, дьиэ үлэтиттэн босхолуубут. Ол оннугар өрөбүллэригэр тас үлэни үмүрүтэр.

Дьиэ кэргэнинэн сайын аайы ханна эмэ айанныыр үгэстээхпит. Бу сайын Табаҕа тумулугар, быанан хаамар пааркаҕа сылдьыбыппыт. Итинник бары бииргэ сылдьар түгэн булгуччу баар буолуохтаах, оччотугар уопсай кэпсэтэр тиэмэбит элбиир. Бу кыһыны быһа саныахпыт турдаҕа дии. Улахаттарбыт уларыйар (подростковай) саастара кэлэн, туспа сылдьалларын, төлөпүөҥҥэ олороллорун ордорор буоллулар, ол иһин биир күн төлөпүөннэрин арааран, ханна эмэ дьаарбайан кэлэбит. Киэһэ аайы бары бииргэ киинэ көрөбүт.

Өрөбүлгэ аҕабыт баарыгар кафеҕа, киинэҕэ сылдьа сатыыбыт. Итинник актыыбынай сынньалаҥ наада дии саныыбын, тоҕо диэтэххэ киһи сэргэхсийэр.

Баҕа санаам элбэх... Массыына ылынан, Саха сирин кэрийиэхпитин, оҕолорум бэйэлэрин убаастанар дьон буола улаатыахтарын баҕарабын. Бэйэлэрин ытыктыыр буоллахтарына, дьоҥҥо эмиэ оннук ытыктабыллаахтык сыһыаннаһыахтара.

“Барыларыгар болҕомтобун уурарга кыһаллабын”

Кэбээйи улууһуттан төрүттээх Ирена Сивцева:

--Өрөспүүбүлүкэтээҕи 2-с нүөмэрдээх балыыһаҕа сиэстэрэнэн үлэлиибин. Биэс оҕо ийэтэ буолабын. Улахан кыыс Нарыыйа сотору 14 сааһын туолар. Дайаана III кылаас үөрэнээччитэ. Уолбут Владик алталаах, Айыына уонна Сайыына диэн игирэлэрбит үстээхтэр, оҕо уһуйааныгар сылдьаллар.

Сүүрбэ сааспар ыал буолбуппут. Элбэх оҕолоох ийэ буоларым быһыытынан, уруок ааҕыытыгар, хас сарсыарда аайы үс оҕону оҕо уһуйааныгар илдьэргэ, ас астыырга, өрөбүл күн барыларын, ону тэҥэ таҥас сууйарга элбэх сыра баранар диэн билинэбин. Аҕабытын кытары иккиэн суукканан үлэлиир медиктэрбит. Инньэ гынан, ардыгар бэйэлэрэ олороллор, улахан кыыспыт дьаһайар-көрөр, көмөлөһөр.  

Оҕолорбор барыларыгар тэҥ болҕомтону уурарга кыһаллабын. Сайын аайы даачабытыгар тахсабыт, оҕуруот олордобут, балыктыыбыт, элбэхтэ похуоттуубут. Птицефабрикаттан куурусса ылан иитэбит. Кыылы-көтөрү сөбүлүүр, көрөр-харайар оҕо аһыныгас дууһалаах буола улаатар. Сайын аайы Аммаҕа барар үгэстээхпит. Быйыл икки улахаттары кытары Геленджиккэ сынньанныбыт. Нарыыйа хорга сылдьар, үстүрүмүөҥҥэ оонньуур, онон Бакуга, Москубаҕа ыытыллыбыт куонкурустарга кыттыбыта. Дайаана хабылык, үҥкүү куруһуогар сылдьар. Элбэх оҕолоохторго босхо көрүллэринэн туһанан, аҕаларын кытта “Чолбон” бассыайыҥҥа сөтүөлүүллэр. Дьиэ кэргэнинэн киинэ тыйаатырыгар сылдьабыт. Онно эмиэ билиэт биһиэхэ чэпчэтиилээх.

Медик быһыытынан этэбин, бар дьонум доруобай буолуҥ, бэйэҕитин харыстаныҥ диэн.

“Сырабыт сыанабыла – оҕолорбут сылаас сыһыаннара”

Анаабыртан төрүттээх Лариса Семенова:

--Уоппуската, өрөбүлэ суох үлэһит – дьиэ хаһаайката. “Универсал” ийэбин. Биһиги Семеновтар дьиэ кэргэн 7 оҕолоохпут. Кэргэним Иван Ивановичтыын 1998 сыллаахха ыал буолбуппут, оччолорго мин 19 саастаах этим. Кэргэним билигин улуус баһылыга, онон Анаабырга олорор. Мин оҕолору сайыннараары, куоракка хаалбытым. Улахан уолбут 21 сааһын туолбута.

Оҕо диэн таҥара бэлэҕэ! Улахан чиэс уонна эппиэтинэс. Аҕабыт наар салайар үлэлэргэ үлэлиир буолан, өрүү солото суох. Бэйэм соҕотох көрөр буоламмын ыарахаттардаах. Ол иһин ардыгар: “Көмөлөһөөччүлээҕим буоллар”, -- дии саныыбын. Оҕолорум араас саастаахтар, онон барыларыгар туспа сыһыан, ньыма наада. Ийэ куруук үөрэ-көтө сыдьаайа сылдьыахтаах. Оччоҕо эрэ дьиэ иһэ дьолунан туолар. Дьиэ эйгэтин ийэ түстүүр.

Билигин олохпут-дьаһахпыт саҥа технология өттүгэр көстө. Инньэ гынан, баҕарбат да буоллаххына, көмпүүтэри кытта ситимнэһэҕин.  Гаджеттартан аралдьытан, сынньалаҥнарын сэргэхтик тэрийэ сатыыбын. Айылҕалыын алтыһан, дьиэ кыылларын көрөн, аһыныгас санаалаах, тулабытыгар баар кэрэни булан көрөр баай дууһалаах дьон буола улааталларыгар олук уурабыт. Төрөөбүт күн уонна Саҥа дьыл бырааһынньыктарын бары түмсэн бэлиэтиибит.

 Оҕолор диэн учууталлар, кинилэри кытары мэлдьи интэриэһинэй. Ол эрээри дьиэ үлэтэ хаһан да бүппэт. Инньэ гынан, иистэнэн сынньанабын.

Күндүтүк саныыр, таптыыр ийэм Зоя Гаврильевна күн сирин көрдөрбүтүгэр ис сүрэхпиттэн махтанабын. Ийэ диэн ытык өйдөбүл. Барыларыгар кытаанах доруобуйаны, күннээҕи түбүккүт үөрүүнү кытары оҥоһуллар буоллун. Эһиги сыраҕыт сыанабыла – оҕолоргут таптала, сылаас сыһыаннара.

Баҕа санаам диэн, хас куорат аайы поликлиникаларга, санаторийдарга ийэҕэ аналлаах босхо кэбиниэт баара буоллар. Онно доруобуйаларын туругун көрдөрөллөр, массааска сылдьан сынньаналлар, эмтэнэллэр.

Виктория ПОПОВА.