Ааҕааччы туруорсар

Дьопуруопаҕа уот салыырыныы тэнийэр

Эпидемиологтар бэлиэтииллэринэн, хара дьаҥ кэлиҥҥи кэмҥэ Дьопуруопаҕа уот салыырыныы түргэнник тарҕанан эрэр. Нэдиэлэ иһигэр COVID-19-ка хаптарбыт 2,8 мөл. киһиттэн 1,3 мөлүйүөнэ -- Дьопуруопа судаарыстыбаларын олохтоохторо. Бу сыыппара ити иннинээҕи нэдиэлэ көрдөрүүтүттэн 33 бырыһыанынан үрдүк. Биэс “бастыҥнар” истэригэр киирдилэр: Франция (217,7 тыһ.), Великобритания (148,5 тыһ.), Арассыыйа (114,5 тыһ.), Италия (101,9 тыһ.), Бельгия (90,8 тыһ.).

Ити кэм устатыгар Хотугу уонна Соҕуруу Эмиэрикэлэргэ сутуллубут киһи ахсаана 884 тыһыынчанан эбиллибит. Ол иһигэр Эмиэрикэ холбоһуктаах штаттарыгар – 436 тыһ. киһи. Бразилияҕа 153 тыһ., Аргентинаҕа 103,7 тыһ. түбэлтэ бэлиэтэммит. Соҕуруулуу-Илин Азияҕа 445,8 тыһ. киһи сутуллубутуттан үксэ Кытай кэнниттэн иккис элбэх нэһилиэнньэлээх Индияҕа тиксэр (370 тыһ.).

Инньэ гынан, аан дойдуну атыйахтаах уулуу аймаабыт дьаҥ туруоҕуттан, б.дь. алтынньы 28 күнүнээҕи туругунан, 44,3 мөл. (о.и. кэлиҥҥи суукка иһигэр 459 тыһ.) киһи ыалдьыбыт, 32,4 мөл. (269,5 тыһ.) киһи үтүөрбүт, 1,2 мөл. (7 тыһ.) киһи өлбүт.

Хамсыкка хаптарбыт дьон бүттүүн ахсааныттан саамай элбэх түбэлтэ ЭХШ (8,7 мөл.), Индия (7,9 мөл.), Бразилия (5,4 мөл.) ирээттэригэр тиксэр. Пандемия саҕаланыаҕыттан муҥутуур элбэх өлүү эмиэ Эмиэрикэҕэ (232,1 тыһ.) уонна Бразилияҕа (157,9 тыһ.) тахсыбыт. Бүтэһик сууккаҕа ыарыһах ахсаана ЭХШ-гар 75,1 тыһ. киһинэн эбиллибит. Оттон Францияҕа ыарыы чыпчаала алтынньы 25 күнүгэр бэлиэтэммит: 52 тыһ. киһи сутуллан, антирекорд олохтонно.

Доруобуйа харыстабылын аан дойдутааҕы тэрилтэтэ сабаҕалыырынан, COVID-19 дьаҥар ылларбыт киһи ахсаана үөһэ ыйыллар сыыппараттан хас эмит бүк элбэх, быһа холоон, Сир саарын нэһилиэнньэтин 10 бырыһыана, ол эбэтэр аан дойду үрдүнэн 7,8 млрд киһи олорор буоллаҕына, 780 мөлүйүөҥҥэ тиийэ киһи сутуллубут буолуон сөп.

Франция биир ыйдаах харантыыны биллэрдэ

Дьопуруопаҕа “бастакы миэстэлээх” Францияҕа быһыы-майгы чахчы уустук. Дьаҥ саҕаланыаҕыттан 1,2 мөл. киһи ыарыйда, 35 тыһ. киһи өллө. Франция бэрэсидьиэнэ Эммануаль Макрон алтынньы 30 күнүттэн (бу бээтинсэттэн) ахсынньы 1 күнүгэр диэри харантыын биллэрэрин туһунан эттэ. Французтар быйыл саас кулун тутартан саҕалаан икки ыйдаах харантыыны биллэрэ сылдьыбыттара. Онон, биһирээбиттэрэ биллэр. Дьаҥы тохтоторго көмөлөөх буолуо диэн эрэнэллэр.

Ити эрээри, Макрон сааскы алҕаһы хатылаабакка, бэйэни хааччахтаныы адаптированнай буолуохтааҕын ыйар. Манна кини үс суолу көрөр: оскуолалар аһаҕас буолуохтаахтар; үлэ салҕаныан сөп; кырдьаҕастар дьиэлэригэр тастан аймахтара сылдьаллара көҥүллэниэ. Элбэх киһи сылдьар, тоҕуоруһар миэстэлэрэ уонна аралдьытар-саататар, аһатар-сиэтэр тэрилтэлэр сабыллыахтара. Дьиэтиттэн үлэтигэр барар киһи анал суруктаах (дастабырыанньалаах, көҥүллээх) буолара ирдэниллэр.

Элбэхтэн – элбэх, аҕыйахтан – аҕыйах...

Аны “үһүс миэстэлээх” бэйэбит дойдубутун, Арассыыйаны, анааран көрүөҕүҥ. Алтынньы 28 күнүнээҕи туругунан, 58,7 мөл. тест оҥоһуллубут, 1,5 мөл. киһи ыалдьыбыта быһаарыллыбыт, 1,2 мөл. киһи үтүөрбүт, 27 тыһ. кэриҥэ киһи өлбүт. Дойду үрдүнэн сууккаҕа 504,8 тыһ. тест оҥоһулунна, 16202 киһи сутуллубута, 12361 киһи үтүөрбүтэ, 346 киһи суорума суолламмыта бэлиэтэннэ.

Эрэгийиэннэринэн тэҥнээн көрдөххө, суукка иһигэр Москуба куоракка 3670, Санкт-Петербурга 727, Москуба уобалаһыгар 505, Нижегородскай уобаласка 377, Архангельскай уобаласка 317, Ростов уобалаһыгар 314, Свердлов уонна Воронеж уобаластарыгар 291-дии, Красноярскай кыраайга 279 киһи сутулунна. Арыычча аҕыйах нэһилиэнньэлээх эрэгийиэннэртэн Архангельскайга 317, Иркутскайга 223, Ханты-Мансийскайга 199, Ямалга 183 түбэлтэ бэлиэтэннэ.

Ити кэмҥэ саамай элбэх өлүү-сүтүү эмиэ улахан куораттарга, уобаластарга таҕыста. Ол курдук, Москубаҕа 75, Санкт-Петербурга 57, Ростов уобалаһыгар 17, Москуба уонна Нижегородскай уобаластарга 12-лии, Иркутскай уобалаһыгар 10 ыарыһах олохтон туораатылар. Москуба ити сыыппаратынан пандемия саҕаланыаҕыттан антирекорд “олохтоото”. Архангельскайга сууккаҕа 317 киһи ыалдьыбытыттан ким да анараа дойдуга аттаммата.

Саба быраҕан сабаҕалаатахха, дойду үрдүнэн ыарыы намырыах курдуга үөрдэр. Дьаҥ туруоҕуттан саамай намыһах көрдөрүү атырдьах ыйын 26 күнүгэр бэлиэтэммитэ – 4696 ыарыһах. Онтон алтынньы 20 күнүттэн өрө тахсан, 16319-ка, 16521-гэ, 17347-ҕэ тиийэ сылдьан баран, бүтэһик сууккаҕа 16202 буолла. Хара дьаҥ намыраан-уоскуйан, халбарыйдар ханнык.

Биһиэхэ быһыы-майгы тыҥаан иһэр

Хамсык куттала суоһуоҕуттан биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр 611 тыһ. тест оҥоһулунна. Ити иһигэр сууккаҕа (алтынньы 28 күнүнээҕи туругунан) 6386 киһиэхэ чинчийиини ыыппыттар. Роспотребнадзор Саха сиринээҕи салалтата түмпүт дааннайынан, 178 саҥа түбэлтэ эбилиннэ. Бу иһиттэн баһыйар өттө – 98 түбэлтэ Дьокуускай куоракка бэлиэтэннэ.

Улуустартан саамай элбэх киһи Нерюнгри, Ньурба, Нам улуустарыгар сутулунна. Нэдиэлэ иһигэр “үрдүк үүнүүнү” ситиспит Нерюнгрины чопчу ыллахха, манна тэрилтэҕэ бииргэ үлэлиир дьонтон уонна эрэсиими тутуспаттан тахсыбыт. Оннооҕор ыраах Аллайыахаҕа кытта сутуллуу сүрдэннэ: суукка иһигэр 6 ыарыһахтаахтар. Бу кэмҥэ өрөспүүбүлүкэҕэ 3 киһи тыына быһынна.

Саха тыатын сириттэн саамай элбэх ыарыһах бэлиэтэммит (17 түбэлтэ) Ньурба улууһугар Антоновкаҕа 27 саастаах уол ковидтан сырдык тыына быстыбытын туһунан сурах социальнай ситимнэринэн тилийэ көттө. Кини ыарыһахтарга барар быраастары массыынанан таһа сылдьыбыт. Чэппиэргэ үлэлээбит, бээтинсэҕэ ыалдьан эрэрэ биллибит, субуотаҕа уонна өрөбүлгэ температураланан сыппыт. Бэнидиэнньиккэ балыыһаҕа киирбит. Оптуорунньукка өлбүт. Улууска үөскээбит быһыыны-майгыны быһаарса уонна миэстэтигэр дьаһал ылаары, бэҕэһээ, алтынньы 29 күнүгэр, доруобуйа харыстабылын миниистирин бастакы солбуйааччы тиийдэ.

Дьаҥы утары үлэҕэ өрөспүүбүлүкэтээҕис оперативнай ыстаап салайааччытын солбуйааччы, СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Ольга Балабкина алтынньы 29 күнүнээҕи брифиҥҥэ иһитиннэрбитинэн, ааспыт сууккаҕа 185 киһи ыалдьыбыта, ол иһигэр Дьокуускайга 102, Нерюнгрига 16 түбэлтэ бэлиэтэннэ. Ньурбаҕа уонна Мииринэйгэ балаһыанньа уустук. Уус Алдаҥҥа ыарыы эбиллэн иһэр. Сир ахсын тэнийэр. Бүтэһик сууккаҕа 2 киһи тыына быстыбыт.

Онон өрөспүүбүлүкэҕэ быһыы-майгы тыҥаан иһэр. Эрэсиими күүһүрдүү өттүгэр үлэ салгыы ыытыллар. Дьокуускайга уонна улуустарга элбэх киһи мустар тэрээһиннэриттэн туттунарга сүбэлииллэр. Холобур, киин куоракка ыччаты аралдьытар-саататар тэрилтэлэр киэһэ 23.00 чаастан үлэлэрин тохтотуохтаахтарын туһунан дьаһал алтынньы 28 күнүттэн олоххо киирэр. Хас биирдии киһи санныгар төбөлөөх. Бобууттан-хаайыыттан эрэ күһэллэн буолбакка, COVID-19 диэн идэмэрдээх ыарыы хас тоҕой аайы кэтээн сытарын, сыыһа-халты хамнанаргын бырастыы гымматын,  бэйэтин уонна чугас дьонун олоҕор кутталынан суоһуурун ыраахха диэри ыйдаҥардан-ырыҥалаан көрөр күннэрэ-дьыллара үүннүлэр.

Быһата, хамсык хараҥа былыта төһө түргэнник халбарыйара хас биирдиибит бүттүүн олохтоммут бэрээдэги тутуһарыттан тутулуктаах буолуоҕа.

Василий НИКИФОРОВ.