Арктика

Санаттахха, 2021 сыл тохсунньу 6 күнүгэр уһун ыарахан ыарыы кэннэ Владимир Михайлович Членов, биллиилээх судаарыстыбаннай уонна бэлитиичэскэй диэйэтэл, «Полярная звезда» уордьан кавалера, «Гражданская доблесть» бочуоттаах бэлиэ хаһаайына, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, Арассыыйа тырааныспарын бочуоттаах үлэһитэ, Российскай Федерация бочуоттаах полярнига, СӨ гражданскай сулууспатын туйгуна, Арассыыйа сибээһин дойдулар икки ардыларыгар академиятын академига, Арассыыйа тырааныспарын академиятын академига, Булуҥ улууһун Бочуоттаах гражданина, Саха Өрөспүүбүлүкэтин IV, V, VI ыҥырыылаах норуот дьокутаата олохтон туораабыта. Чопчу бу күн, тохсунньу 6 күнүгэр, кини бэйэтин биир санаалаахтарын түмэн Аартыка оройуоннарын сайыннарыыга көмөлөһөр сыаллаах эрэгийиэннээҕи «Якутская Арктика» уопсастыбаннай тэрилтэни тэрийбитэ.

Бу судаарыстыбаннайа, коммерческайа суох уопсастыбаннай түмсүү хотугу сирдэр территорияларын социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыыларыгар тэрээһиннэри ыытар соруктаах. Владимир Михайлович 15-тэн тахса сыл Саха Өрөспүүбүлүкэтин Материальнай ресурсаларыгар, эргиэҥҥэ уонна тырааныспарга миниистиринэн үлэлээбитэ. Кини бу салааны салайыыны 90-с сыллардааҕы саамай ыарахан кэмнэргэ ылбыта уонна эрэгийиэн бэрт эрэйдээх тырааныспар комплексын бары кыһалҕаларын ордук билэрэ. Үбүлээһин суох этэ, ол эрээри Владимир Михайлович тимир суолу тутууга улахан болҕомтотун уурара, туруулаһара, Хотугу сир инфраструктуратын сайыннарыыга үп-харчы булара, ыраах сытар Уһук Хоту уонна онно тэҥнээх сирдэргэ олохдьаһах уонна наадалаах таһаҕаһы тиэйиини тус бэйэтэ хонтуруоллуура.

Ол сылларга Уһук Хоту эрэгийиэннэригэр бородууксуйаны кииннээн батарыыга уонна ырыынак сыһыаннаһыыларын уустук кэмигэр таһаҕаһы тиэйии дойду сүрүн социальнай-экэнэмиичэскэй кыһалҕатыгар кубулуйбута. Үлэҕэ эппиэтинэстээх уонна идеятыттан хаһан да аккаастаммат киһи буоларын быһыытынан, ол уустук сылларга Хотугу муора суолун чөлүгэр түһэриигэ уонна Уһук Хоту сирдэргэ таһаҕаһы тиэйии схематын оҥорбута.

Кини кэллиэгэтэ уонна бииргэ үлэлээбит доҕоро А.А. Кугаевскай ахтарынан, Владимир Михайлович улахан сыратынан сокуон барылынан уонна нуормалыыр аахталарынан бигэргэммит Хотугу сирдэргэ таһаҕаһы тиэйии логистическай бириинсиптэрэ, технологическай схемалара оҥоһуллубуттара. Кини Москубаҕа сырыытыгар ити докумуоннары барытын илдьэ сылдьан, федеральнай чунуобунньуктарга наадалаах кумааҕылары тиэрдэн, бу бырайыактары ылыныы наадатын дакаастаан, улаханнык турууласпыта биллэр. Ол сылларга федеральнай киин таһымыгар итинник Хотугу сиргэ таһаҕаһы тиэйии диэн өйдөбүл суох этэ. Өссө оччолорго нэһилиэнньэни бастакы уочарат наадалаах аһынан-үөлүнэн уонна табаарынан ыйыллыбыт болдьоххо хааччыйыыга мэктиэлэммит дойду оройуоннарыгар судаарыстыбаттан өйүүр кэнсиэпсийэни оҥорбута.

Владимир Членов оҥорбут кэнсиэпсийэтэ Аартыкаҕа эргиэн-логистическай кииннэр, ыскылааттар комплекстарын тутуулары саҕалыырга олук уурбута. Дойдуга Аартыка зонатын сайыннарыыга уонна 2035 сылга диэри кэмҥэ национальнай куттал суох буолуутун стратегиятынан уматыгы, аһы-үөлү уонна да атын тыын суолталаах табаары тиэрдии тиһигин тэрийии социальнай сайдыы эйгэтигэр биир сүҥкэн сорук быһыытынан быһаарыллыбыта. Владимир Михайлович Членов идеяларынан, кини оҥорбут бырайыактарын туһанан, Хотугу сиргэ таһаҕаһы тиэйии схемата бу стратегияҕа киирбитэ уонна олоххо киллэрии былаана саҕаламмыта. Беркакит-Томмот-Дьокуускай хайысханан тимир суолу тутууга кини кылаата туохха да тэҥнэммэт, итинэн сибээстээн 2019 сылга Аллараа Бэстээххэ диэри тимир суол ситэри тутуллан үлэҕэ киирбитэ. Кини этэринэн, 2035 сылга диэри Аартыканы сайыннарыы саҥа стратегията бу макрооройуоҥҥа баар «олох быраабылата» хайаатар да учуоттаныахтаах.

Мэдиссиинэ уонна үөрэх нуормаларыгар, ас-үөл, табаар сыаналарын үөскэтиигэ, суол-иис, эбилик харчы уонна хамнас коэффициеннара, уоппуска, айан ороскуоттарын, Аартыка бары олохтоохторугар авиабилиэттэри субсидиялааһыҥҥа тирээн турар суолталаах соруктары туруорсара. Ол курдук, Владимир Михайлович «Якутская Арктика» түмсүү иһинэн оҥорбут үлэтин соруктара уонна хайысхалара билиҥҥэ диэри уларытыллыбакка сылдьаллар. Түмсүү чилиэннэрэ мунньахха бүгүҥҥү кэмҥэ баар кыһалҕалары дьүүллэстилэр уонна инники былааннарын торумнаатылар.

Элбэх ис хоһоонноох уонна интэриэһинэй тыл этилиннэ, 2023 сыллааҕы былаан быһыытынан бииргэ үлэлээһин хайысхатынан элбэх этии киирдэ. Чуолаан, түмсүү чилиэннэрэ үүммүт Үлэ сылыгар Владимир Членов аатынан бириэмийэни тэрийии туһунан этиини биир санаанан өйөөтүлэр. Аартыка сайдыытын салаатыгар Владимир Михайлович Членов аатынан бириэмийэ сэттэ номинациянан бигэргэннэ.

Владимир Михайлович табаһыттарга уонна булчуттарга, геологтарга уонна летчиктарга ытыктабыллаахтык сыһыаннаһарын, эр санаалаахтарын сөҕөн, Хоту дойду олоҕун чэпчэтэр туһугар туох кыалларын барытын оҥорорго дьулуспутун «Якутская Арктика» түмсүү бэрэсидьиэнэ Елена Голомарева бэлиэтээтэ.

 - Нэһилиэнньэ хайдах экстремальнай, тыйыс усулуобуйаҕа олорорун, үлэлиирин барытын илэ бэйэтинэн билэрэ. Хоту дьоно-сэргэтэ Дьокуускайга сырыыларыгар таптаан, бэйэлэрин уолларын ахтан, хайаан да Владимир Михайловиһы кытта көрсөн кэпсэтэр буолаллара. Кинилэр, бастатан туран, кини дьон-сэргэ туһугар кыһалҕаны быһаарыыга кыттыгас буолуутун сыаналыыллара. Владимир Михайлович бэйэ-бэйэни өйөһүү, интернационализм уонна киһи быһыытынан таптал сыаннастарыгар иитиллибит дьиҥнээх патриот этэ. Кини хаһан да бэйэтин олоҕун принциптэрин уларыппата уонна хоту дойду дьылҕатын иһин эппиэтинэстээҕин билиммитэ. Уонна ханнык да дуоһунастарга олордор, мэлдьи уопсастыбаҕа уонна норуокка тиийимтиэ буолара», - диэтэ Елена Голомарева.

Владимир Михайлович Членов Саха Өрөспүүбүлүкэтин социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар улахан кылааты киллэрбитэ. Араас эппиэттээх дуоһунастарга үлэлии сылдьан, дойду, өрөспүүбүлүкэ сайдыытыгар туох баар күүһүн-уоҕун, айымньылаах үлэтин барытын анаабыта, ураты талааннаах салайааччы, үрдүк таһымнаах профессионал быhыытынан бэйэтин көрдөрбүтэ.