Экэниэмикэ

Хомойуох иһин, ардах түһэрэ тохтообокко, балаһыанньа өссө уустугурбут. Ол туһунан биһиги эрэдээксийэбитигэр Дьөккөн нэһилиэгин олохтооҕо Альбина Ионоваттан маннык ис хоһоонноох сурук киирдэ: «Атырдьах ыйын ортотун ааста да ардах тохтообот эбит, уһун ардахтар түмүктэригэр биһиги ходуһабыт 100 %-а ууга барда. Бүгүҥҥү чахчынан, Дьөккөн нэһилиэгэ 253 туонна эрэ оттоох. Онтукайбыт да ууга барда. 248 га охсуллубут от икки саамай оттонор ходуһаларбытынан, ол эбэтэр Алааһынан уонна Илин, Орто Эбэлэринэн ууга сыталлар. 900-1000 кэриҥэ бугул ууга барда. Былааммыт 22 %-ын эрэ толорон олоробут. Дьиҥэр, Алаас уонна Эбэлэр ууларын хоруутун ыраастатан ууну түһэрбиппит да, наһаа ардаан, систэр уулара киирэн, үрэхтэр сааскылыы сүүрдэ сыталлар. Бу уустук балаһыанньа үөскээбитинэн сибээстээн, тастан көмө суох буоллаҕына, сүөһү ахсаана аччыыра чуолкай. Атын сиргэ оттуу барыаҕы, барытыгар маннык балаһыанньалаахтар. Хаҥалас диэки өрүс уута киирбит, Үөһээ Бүлүү диэки эмиэ ардах дииллэр. Уопсайынан, Бүлүү бөлөх арҕаа сытар улуустарга Мирнэйтэн саҕалаан ардах эбит. Онон, сибээстээн мин маннык этиилэри улуус суһал ыстаабыгар киллэрэбин:
1. Отторо ууга барбыт нэһилиэктэргэ тахсан балаһыанньаны көрөргө. Нэһилиэнньэни кытта көрсөн кэпсэтэргэ.
2. Сүөһү ахсаанын аччаппат наадаҕа эрдэттэн сайаапка хомуйан, тастан оту аҕалары үөрэтиэххэ.
3. Сүрүн оттонор ходуһалар ууга барбыттарынан сибээстээн сир төһө уулааҕын быһаартарарга. Тоҕо диэтэххэ, уһун ардахтар содулларыгар сатыы да киһи сылдьыбат буолуор диэри үктэл сирдэр мэйии курдук буола сытыйдылар. Тиэхиньикэ туһунан киһи этэ да барбат.
4. Оттуур сирдэргэ барар суоллары, муосталары өрөмүөннүүргэ харчы көрөргө.
5. Бырабыыталыстыбаттан ардаҕы түһэрбэккэ, уулаах мунньуллубут былыты ыһар гына дьаһанарга көрдөһөргө. Баһаар барыа диэн былыты ытыалаан маннык буоллубут дуу диэн санаа баар. Онон бу этиини үөрэттиннэр диэххэ.
6. Мантан күһүн оттоммут от соппоҥо биллэр, онон комбикуорумунан хааччыллыы боппуруоһун үөрэтиэххэ».

Бу суругу тутаат, биһиги Бүлүү улууһун сүрүн агронома Мария Николаеваны кытары быһа сибээскэ тахса сырыттыбыт итиэннэ маннык харданы ыллыбыт:

– Чахчы, оттооһуҥҥа балаһыанньа уустук. Атырдьах ыйын 16 күнүнээҕи туругунан, 13 275 туонна оттоохпут, ити сыл тахсар оппут 47 %-а, былырыын баччаларга 20 804 туонна кэбиһиилээх этибит. Атырдьах ыйын 13 күнүттэн түспүт ардахтар содулларыттан, Бүлүү өрүс уутун таһыма үрдээн, арыыларга уонна сыһыыларга 404 гектар ходуһа, элбэх от ууга барда. Инньэ гынан, сэттэ нэһилиэккэ (уруккуларга Хаҕын эбилиннэ) ыксаллаах быһыы-майгы эрэсиимэ биллэрилиннэ. Улуус баһылыгын эбээһинэһин толорооччу К.В.Гаврильева атырдьах ыйын 17 күнүгэр таһаарбыт бирикээһинэн, Никифор Саввинов бэрэссэдээтэллээх хамыыһыйа тэрилиннэ, ходуһалара, отторо ууга барбыт нэһилиэктэртэн бэрэстэбиитэллэр, дьаһалта баһылыга биитэр хаһаайыстыбалар салайааччылара киллэрилинилэр. Хамыыһыйа тустаах быһаарыыны ылынарга анаан, атырдьах ыйын 20 күнүгэр диэри балаһыанньаны билсэргэ, чопчу төһө оту, ходуһаны уу ылбытын быһаарарга эбээһинэстэннэ.

Ордук эмсэҕэлээбит Дьөккөн уонна Лөкөчөөн нэһилиэктэригэр экскаваторынан ууну түһэрии үлэтэ салгыы ыытыллар. Ардаҕа бэрдиттэн оту туустуу-туустуу кэбиһэргэ анаан, «Сыа Бүлүү» кэпэрэтиибинэн 17 туонна тууһу аҕалтаран, нэһилиэктэргэ сайаапка быһыытынан тиэртибит. Эбии аһылыкка анаан, комбикуорумҥа уонна сылгы бурдугар сайаапка хомуйабыт. 21 мобильнай биригээдэ тэриллэн, ыраах учаастактарынан көһөн уонна улуус таһыгар тахсан, холбоон 3070 туоннаны оттуур соруктаах үлэлии-хамсыы сылдьаллар. Маны барытын быһааран тураммыт, Бырабыыталыстыба Бэрэссэдээтэлэ Андрей Тарасенко аатыгар Сурук ыыттыбыт: мобильнай биригээдэлэри тэрийии итиэннэ кинилэр оттообут отторун тиэйии-таһыы ороскуоттарын толуйарга, ону таһынан 1004 туонна комбикуоруму уонна 272 туонна сылгы бурдугун тиэйиигэ харчы көрөргө көрдөстүбүт.