Арктика

Мунньаҕы Өлөөн эбэҥки национальнай улууһун баһылыга, СӨ дьахталларын түмсүүлэрин сойууһун бэрэссэдээтэлин солбуйааччы, “Аартыка дьахталлара” эрэгийиэннэр икки ардыларынааҕы уопсастыбаннай тэрилтэ Саха Сиринээҕи салаатын салайааччыта Лена Степановна Ивановна ыытта.

Тэрээһиҥҥэ Госдума дьокутааттара Елена Евтюхова (Чукоткаттан), Елена Вторыгина (Архангельскайтан), Ямал-Ненец уокуругун сенатора Елена Зленко, Ил Түмэн дьокутаата Елена Голоморева кытыннылар.

РФ Аартыкатын кыһалҕаларын саҥалыы быһаарар кэм кэлбитин бэлиэтээн туран, хоту дойду норуоттарын ураты үгэстэригэр уһуйуу, Аартыка намчы айылҕатын харыстааһын, сүтэн эрэр тыллары тилиннэрии, уһун үйэлэнии, өбүгэ духуобунай сыаннастарын үөрэтии, туризмы, мэдиссиинэни, аччыгый авиацияны сайыннарыы, үгэс буолбут ииһи сөргүтүү, түү таҥаһы тигии тула кэпсэттилэр.

Ордук сытыы кэпсэтии чысхааннаах тымныылаах, күнэ суох кыһыннаах хоту дойду дьонун доруобуйатын чэбдигирдии, табаһыттарга, балыксыттарга, чуум үлэһиттэригэр мэдиссиинэ хаачыстыбалаах өҥөтүн оҥоруу туһунан буолла. Ол түмүгүнэн биэс бырайыагы суруйан көмүскээтилэр. Бу бырайыактары олохтоох бэйэни салайыныы уонна толорор былаас уорганнара ылыстахтарына, билигин даҕаны олоххо киирэр кыахтаахтарын ыйдылар.

Дьахталлар туруорсаллара элбэх буолла. Бастатан туран, түмсүүлэригэр туспа дьиэ-уот, кэбиниэт баар буолуохтааҕа этилиннэ. Аартыка оройуоннарыгар “Көһө сылдьар дьиэ кэргэн” статус кыаҕын, суолтатын күүһүрдүү. Дьиэ кэргэн биригээдэлэрин көс олохтоохторун кытта тэҥнииргэ. Сокуоннай сааһын туола илик оҕолордоох көс дьиэ кэргэн ийэтигэр судаарыстыбаттан көмө көрүҥүн элбэтии. Үгэс буолбут дьарыктаах ийэлэргэ эрэгийиэннээҕи эбэтэр федеральнай наҕараадалары олохтооһун. Аҕыйах ахсааннаах норуоттарга киирсэр көс олохтоох дьахталлар ахсааннарын чопчулааһын.

СӨ доруобуйа харыстабылыгар министиэристибэтэ «Иҥэмтэлээх ас -- доруобай оҕо – чөл Аартыка» диэн бары салааны хабар бырагырааманы үлэлэтэригэр. Аартыка оҕолорун битэмииннээх аһынан хааччыйарга эрэгийиэн хамыһыйатын тэрийэригэр.

СӨ култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга министиэристибэтэ хотугу оройуоннар бибилэтиэкэлэрин, мусуойдарын уонна култуура кииннэрин дьиэлэрин хапытаалынай өрөмүөнүгэр үбүлээһинин элбэтэригэр, Аартыка нэһилиэктэрин мусуойдарыгар эбии штаттары көрөрүгэр.

СӨ Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ «Дьиэ табатын иитии» федеральнай сокуону ылыныыга үлэлэһэригэр. Эдэр табаһыттарга гранынан өйөбүллэри элбэтэригэр. Маны тэҥэ табаһыт идэтин доруобуйаҕа охсуулаах идэлэргэ киллэрэргэ анал анаалыһы ыытарыгар. Аҕыйах ахсааннаах омуктар олорор оройуоннарыгар түүлээҕинэн уонна үгэс буолбут ньыманан национальнай таҥаһы тигэр мастарыскыайдары тэрийэригэр.

СӨ Үөрэххэ уонна наукаҕа министиэристибэтэ, Аартыка норуоттар икки ардыларынааҕы оскуолатын быраактыкатыгар олоҕуран, Аартыка оскуолаларыгар билингвальнай уонна поликультурнай үөрэҕи сайыннарарыгар.

Бу этиилэр барыта резолюцияҕа киирдилэр. Түмсүүнү түстээбит түһүлгэ сайдыыны саҕар, хамсааһыны таһаарар, уларытыыны киллэрэр былаһаакка буоларыгар эрэниэҕиҥ.