Бырамыысыланнас

-Павел Петрович, өрөспүүбүлүкэҕэ нэһилиэнньэни гаастааһыҥҥа “бырабыыталыстыба чааһа” буолан ааста. Ол курдук, ааспыт сылтан саҕалаан социальнай гаастааһын бырайыага олоххо киирэр. Бу бырайыак үлэтин балайда тэтимнээхтик саҕалаата. Бүгүн социальнай гаастааһын түмүгэ хайдаҕый? Былааннаах график хайдах толорулларый?

- Бу бырагыраама биир эрэ сыл оҥоһуллар буолбатах. Ааспыт сыл муус устарыгар биһиги Бэрэсидьиэммит В.В. Путин социальнай гаастааһын туһунан сорудаҕы биэрбитэ диэн билэбит.

Социальнай гаастааһын диэн тугуй? Хайдах туһанылларый? Бу туһунан наһаа аҕыйах сибидиэнньэ баар. Бары чааһынай дьиэлээх буоллулар да, гаастаныахтаах дии саныыллар. Сөпкө саныыллар, кырдьык, оннук. Ол эрээри гааһы холбуур нуормалар уонна быраабылалар диэн бааллар. Ол эбэтэр гаас чааһынай сиэктэр дьиэтин истиэнэтигэр быһаччы тириэрдиллиэхтээх. Онуоха дьиэ оформлениета эмиэ наада. Итинник докумуон суох буолан аккаас кэлэр.

“Бырабыыталыстыба чааһыгар” бырамыысыланнас уонна үлэ министиэристибэлэрин иһиттибит. Күн бүгүн социальнай гаастааһынынан дьарыктанар 9 оператордаахпыт. Олортон иккитэ дакылааттаата: “Сахатранснефтегаз” уонна “Алроса-Газ”. Биһиэхэ гааһынан хааччыллыбыт 12 улуус баар. Дьокутааттар турба аһарар кыаҕын улаатыннарыы боппуруоһун таарыйдылар.

Гааһы ыытар ситимҥэ технологическай холбооһун бырагырааматын өрөспүүбүлүкэ 10 улууһун 82 нэһилиэнньэлээх пуунун, Дьокуускай уонна Жатай куораттааҕы уокуруктарын олохтоохторо туһанар кыахтаахтар.

  2021 сылга социальнай гаастааһын бырагырааматын чэрчитинэн Дьокуускайга уонна куорат таһынааҕы нэһилиэнньэлээх пууннарга, барыта 132 сир учаастагар, гаас ситимин тардан тиэрдибиттэр.

Быйыл эрэгийиэннээҕи оператор икки аҥаар тыһыынча кэриҥэ дьиэни холбуур былааннаах. Учаастак кытыытыгар диэри гааһы босхо аҕалаллар. Билигин сайаапкалары хомуйуу уонна гаас ситимнэрин тардыы үлэтэ бара турар.

Манна даҕатан эттэххэ, сайаапкалары ылыы ааспыт сыл балаҕан ыйыгар саҕаламмыта. Бу бырагырааманан, гааһы ыытар турбаны сир учаастагар диэри аҕалыы, эбии гаастааһын усулуобуйатынан, босхо оҥоһуллар. Оттон учаастак иһинээҕи гаас ситимэ -- туһанааччы суотугар. Өрөспүүбүлүкэ үгүс оройуоннарыгар социальнай гаастааһын бырагырааматыгар хабыллар дьиэлэр реестрдэрин “Сахатранснефтегаз” эрэгийиэннээҕи оператор саҥардан түмүктээтэ. Гаас ситимнэрин уурууга сири хаһар уонна тутар-мантаастыыр үлэлэри толорууга матырыйаалынай-тиэхиньиичэскэй тирэх баар.

- Павел Петрович, эһиги билигин олус суолталаах проблеманы таарыйдыгыт. Бу кыһалҕаны быһаарыыга ханнык былааннар баалларый?

- “Сахатранснефтегаз” уонна СӨ Бырамыысыланнаска уонна геологияҕа министиэристибэтэ аһарар кыаҕы улаатыннарар бырагыраама үлэҕэ киирэрин туһунан биллэрдилэр. Ол аата турбаны кэҥэтии эбэтэр ситими эргиир быһыылаах оҥоруу. Сорох магистралларбыт 80-90-00-с сылларга былааннаммыттара. Оччотооҕуга маннык аһарар кыах баар диэн сэрэйбэт да этибит. Дьокуускай соҕуруу уонна хоту өттүн ылыаҕыҥ. Ол саҕана Хатас уонна Марха маннык улаатыахтара диэн сэрэйбэтэхпит. Билигин ити учаастактарга «закольцовкалары» оҥоруу үлэлэрэ ыытыллаллар. Онон бырагыраама толору толоруллуо дии саныыбын.

Александр Гоголев, “Сахатранснефтегаз” АУо кылаабынай инженерэ, СӨ норуодунай дьокутаата:

- Бэдэрээтчиттэр, ол иһигэр биһиги “Сахатранснефтегазпыт”, Дьокуускай куоракка үлэлииллэр. Гаас тиийбэт буолуутун туоратыыга ураты болҕомтону уурабыт.

Быйыл Покровскайдыыр, Намныыр трассалар, Жатай, Марха микрооройуоннар диэки үлэлиэхпит. Турбалар диаметрдарын кэҥэтиигэ үлэлэр ыытыллыахтара. Сайаапкалары ылыы “Сахатранснефтегаз” саайтыгар уонна Пётр Алексеев уулуссатыгар баар офиска тэрилиннэ.

Сааҥсыйаларынан сибээстээн кыһалҕалар бааллар. Кэнники икки нэдиэлэ иһигэр хочуол уонна турба сыаналара наһаа үрдээтэ. Үөскээбит быһыыга-майгыга ыарахаттары туоратар суолу аадырыстаах социальнай көмөнү оҥорууга көрөбүт.

- Магистральнай ситимнэр уонна инфраструктура тустарынан эттэххэ, кэнники сабыытыйаларынан экэниэмикэ өттүгэр кутталлар бааллар. Бу боппуруос хайдах быһаарылларый?

- Куттал куруук баар. Ол эрээри бүгүн барыта эриэ-дэхси, сымнаҕас буоларыгар бары дьаһаллар ылыллаллар. “Сахатранснефтегаз” турбатын 40 килэмиэтирин уларытан, саҥныа уурбутун туһунан иһитиннэрдэ. Кинилэр 800-чэ хочуолу атыылаһан, өссө 1000-ны атыылаһарга былаанныыллар. Ити миэрэ сыананы тутарга уонна оборудованиены хос атыылааһыны тохтоторго оҥоһуллубут.

-Бырагыраама үбүлээһинэ хайдаҕый?

-Үлэ министиэристибэтэ биллэрбитинэн, биир дьиэ кэргэҥҥэ 100-түү тыһ. солкуобай ананара былааннанар. Бу үп гражданнар кыаммат уонна атын сорох категорияларыгар сыһыаннаах. Ил Дархан Айсен Николаев бу сууманы 150 тыһ. диэри улаатыннарарга көҕүлээһинин биллэрдэ. Бу боппуруоһу бүгүн Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта Кирилл Бычковтан ыйыттылар. Кини: "Биһиги сыананы ситэр кыахпыт суох. Холбонуу 320 тыһ. солкуобайга тэҥнэһэр. Суума улахан, онон сыл бүтүүтэ саҥа суумаҕа тахсыахтаахпыт", - диэтэ.

- Инвентаризация саҥалыы сөргүтүллүө уонна көтүрүллүбүт сайаапкалар саҥалыы көрүллүөхтэрэ дуо?

-Оннук, барыта оҥоһуллуоҕа. Элбэх функциялаах киини иһиттибит. Кинилэр толору үлэлии сылдьаллар. Ол курдук, олохтоохтор эбии сайаапкалары биэрэр бырааптаахтар.

-Методическай көмө оҥоһуллуоҕа дуо?

-“Биир ньыгыл Арассыыйа” баартыйа волонтёрдара дьиэлэринэн сылдьан дьоҥҥо-сэргэҕэ брошюралары түҥэтэллэр уонна хайдах холбоноллорун быһаараллар. Маассабай информация сириэстибэлэригэр быһаарар үлэлэр ыытыллаллар. Социальнай гааһы туһанарга, саамай кылаабынайа, олорор дьиэҕэр пропискалаах, итиэннэ баайгын-дуолгун бас билиигэр оҥорторбут буолуохтааххын. Суох буоллаҕына, “Госуслуги” портал нөҥүө түргэнник уонна уочарата суох оҥорторуохха сөп.

- Магистральнай ситимтэн олорор дьиэҕэ турбаны тардыыга ханнык мэхэньиисим туһанылларый?

“Магистральнай ситимтэн дьиэлэргэ турба босхо аҕалыллар” диэн социальнай мэктиэ баар, оттон хочуоллары, счетчиктары, о.д.а. дьиэ бас билээччитэ бэйэтэ ылыныахтаах. 

-Бу бырагырааманы төһө киһи туһанна уонна төһө киһи өссө туһаныаҕай?

-Хабаана наһаа улахан. Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 2461 дьиэ холбоноро былааннанар. Бу олус элбэх дьиэ. Итинтэн өссө элбиэҕэ.

-Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн уопсайынан бу бырагыраамаҕа хас үп-харчы көрүлүннэ?

 -4 млрд. кэриҥэ көрүлүннэ. Өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн 1 млрд. уонна РФ бүддьүөтүттэн 3 млрд солкуобай.

  -Парламент туох этиини, сүбэни киллэрдэ?

  -Сүбэ барыта “бырабыыталыстыба чааһын” кэмигэр бэрилиннэ. Холобура, мин бүгүн элбэх оҕолоох 20 ыалы гаастааһын туһунан этиини киллэрдим. Кинилэргэ муниципалитет уонна урбаанньыттар көмөлөстүннэр диэн. Кирилл Евгеньевич Бычков ити этиини ылынна уонна кыһалҕаны кылгас болдьоххо быһаарарга эрэннэрдэ.

 - Бырайыагы олоххо киллэрии киэҥ далааһыннаахтык салҕаныа уонна былааннар туолуохтара диэн эрэнэбин.

 -Мин эмиэ эрэнэбин, тоҕо диэтэххэ, биһиги хоту олорор буоламмыт, дьиэбит сылааһа биһиэхэ улахан суолталаах. Онон Саха Сирин олохтоохторугар сылааһы уонна сырдыгы баҕарабын.

  -Павел Петрович, бириэмэ булан биһиэхэ кэлэн ыйытыыларбытыгар хоруйдаабыккар махтанабын.

 Өксөөн Гурьев бэлэмнээтэ.