Тутуу

Тутааччы күнүн бэлиэтиир бастакы сылларыгар Москубаҕа «Лужники» стадион аһыллыбыта, ол кэмтэн ыла, бу бэлиэ күн улахан эбийиэктэри туттарар үгэс киирбитэ. Сорох куораттарга идэлээх бырааһынньыкка тутуу тиэхиньикэтин бараатын ыыталлар.

Дьиэ-уот тутуута 145% эбиллибит

Кэлиҥҥи кэмҥэ Дьокуускайга дьиэ-уот арааһа тутуллар, сыана хас да бүк үрдээбитин иһин, «Уһук Илиҥҥи ипэтиэкэ» баар буолан, дьиэ тутуллан бүтүөн иннинэ кыбартыыра атыыланан бүтэр.

СӨ Тутууга министиэристибэтэ иһитиннэрэринэн, 2024 с. өрөспүүбүлүкэҕэ 690 тыһ. кв.м. иэннээх дьиэ-уот тутуллуохтаах, ол иһигэр 310 тыһ. кв. м. элбэх кыбартыыралаах дьиэлэр, 380 тыһ. кв. м. чааһынай дьиэлэр. От ыйын 1 күнүнээҕи туругунан 368,5 тыһ. кв. м. дьиэ тутуллубут, ааспыт сылы кытта тэҥнээн көрдөххө, дьиэ-уот тутуута 145% эбиллибит.

«Тыа сирин ипэтиэкэтэ», «Дьиэ кэргэн ипэтиэкэтэ» уонна «Уһук Илиҥҥи ипэтиэкэ» баар буолан, дьиэ тутуута кэлиҥҥи сылларга тэтимирдэ. 2% «Уһук Илиҥҥи ипэтиэкэни» биэрии кээмэйинэн биһиги өрөспүүбүлүкэбит Уһук Илиҥҥэ Приморскай кыраай кэнниттэн иккис миэстэҕэ турар. Бу бырагыраама саҕаланыаҕыттан 2024 с. от ыйын 11 күнүгэр диэри уопсайа 123,3 млрд. солк. суумалаах 24, 6 тыһ. ипэтиэкэ бэриллибит. Сыл саҥатыгар дьон уопсайа 19,6 млрд. солк. суумалаах 3235 кирэдьиити ылбыттар. Кэтэх дьиэни туттарга бу бырагырааманан 40,6 млрд. солк. суумалаах 7583 кирэдьиит бэриллибит.

35 диэри саастаах эдэр дьон дьиэлэнэллэригэр «Уһук Илиҥҥи ипэтиэкэ» сүрүн тирэх буолар.  Кирэдьиит бырыһыана кыра буолан, ыйдааҕы төлөбүрэ намыһах. Холобур, саҥа тутулла турар дьиэҕэ 30,5 кв.м. иэннээх 1 хостоох кыбартыыра сыаната 6 мөл. 450 тыһ. солк., «Уһук Илиҥҥи ипэтиэкэнэн» 20 сылга ыйдааҕы төлөбүрэ 26000 солк.

60 кв. м. иэннээх 2 хостоох кыбартыыра сыаната 11 мөл. солк., «Уһук Илиҥҥи ипэтиэкэнэн» 20 сылга ыйдааҕы төлөбүрэ 45000 солк. Санатан эттэххэ, бу бырагырааманан 9 мөл. солк. элбэҕи биэрбэттэр, онон сороҕун бэйэҥ үпкүттэн угаҕын. Маннык ипэтиэкэни киһи үйэтигэр биирдэ эрэ ылар бырааптаах.

Быйыл бу бырагыраамаҕа Анал байыаннай дьайыы кыттыылаахтарын, кинилэр дьиэ кэргэттэрин киллэрдилэр. Урут медиктэр уонна үөрэх салаатын үлэһиттэрэ идэлэринэн 5 сыл үлэлээбит буолуохтаах этилэр, билигин итинник ирдэбили соттулар. Онон үс ый үлэлээбит эдэр үлэһит «Уһук Илиҥҥи ипэтиэкэнэн» тута дьиэлэниэн сөп. 2% ипэтиэкэ балыыһаҕа үлэлиир атын идэлээх, мэдиссинэ үөрэҕэ суох дьоҥҥо эмиэ бэриллэр, кинилэр 5 сыл устата булгуччу доруобуйа харыстабылыгар үлэлиэхтээхтэр. Ону кэстэххэ, ипэтиэкэ ыстаапката сүрүн олохтоммут бырыһыаҥҥа тиийэ үрдүүр.

Хомойуох иһин, 35 саастарын ааспыт, мэдиссиинэ, үөрэх эйгэтигэр сыһыана суох, анал байыаннай дьайыыга сылдьыбатах дьон чэпчэтиилээх ипэтиэкэҕэ хапсыбаттар. Дойду Киин Баана сүрүн ыстаапканы үрдэтэн, билигин бааннар ипэтиэкэни саамай кырата 20-20,5% биэрэллэр, маннык кирэдьиит ыйдааҕы төлөбүрэ уонна хас да бүк төлөөһүнэ улахан, онон дьон дьиэни атыылаһар кыаҕа аччаата.

17 кыбаарталы көһөрүү

СӨ Тутууга министиэристибэтэ этэринэн, өрөспүүбүлүкэҕэ билигин алта биир кэлим тутуу бырагыраамата үлэлиир. Бу хайысханан 860 тыһ. кв. м. иэннээх дьиэ-уот тутуллуохтаах, 189 хаарбах дьиэ көтүрүллүөхтээх. Дьокуускайга 2а, 2б, 2г, 4а, 4б, 4в, 17 кыбаарталлар сиригэр 53,16 га иэннээх «Спортивнай» саҥа түөлбэ тутуллуохтаах. Ити ыйыллыбыт сэттэ кыбаарталга 160 эргэ хаарбах дьиэни көтүрүөхтээхтэр. Манна уопсайа 327 тыһ. кв. м. иэннээх 46 элбэх кыбартыыралаах дьиэни тутан таһаарыахтара. Түөлбэҕэ 13,5 тыһ. киһи олохсуйуоҕа, кэммиэрчэскэй, административнай дьиэлэр баар буолуохтара.  «Спортивнай» түөлбэни тутуу 2023-2033 сылларга болдьохтоммут.

17 кыбаартал олохтоохторо хаһан саҥа дьиэҕэ көһөллөрүн кэтэспиттэрэ ыраатта, кинилэри көһөрүү 5 түһүмэҕинэн 2030 сылга диэри ыытыллыахтаах. Ону үбүлүүргэ өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтэ уонна РИА Өрөспүүбүлүкэтээҕи ипэтиэкэ ааҕыныстыбата АУо харчыларын угуохтаахтар эрээри, үп-харчы тиийбэтэ атахтыыр. Иҥнэччи-хаҥначчы түспүт, эргэрэн эмэҕирбит, ааннара да кыайан сабыллыбат буолбут хаарбах дьиэттэн дьону сыл аайы көһөрүөх буолаллар эрээри, ситэ кыалла илик. 

Күн бүгүн РИА Өрөспүүбүлүкэтээҕи ипэтиэкэ ааҕыныстыбата дьиэ-уот тутуутун бастакы түһүмэҕин саҕалыырга 6 хаарбах дьиэни көһөрөн баран, 2Б кыбаарталга икки дьиэни тутуохтаах. 95 кыбартыыра олохтоохторо көһүөхтээхтэр, онтон 60 киһи дьиэтин оннугар толуйуу харчытын ыларга сөбүлэһиини түһэрсибит. 240 миэстэлээх уһуйааны уонна элбэх хайысхалаах успуорт сааланы тутарга 5 хаарбах дьиэни көтүрүөхтээхтэр. Дьону быйыл көһөртөөн баран, социальнай эбийиэктэри 2025 сылга тутан бүтэриэхтээхтэр.

Дойду Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин сорудаҕынан инникитин Дьокуускай куоракка баар хаарбах дьиэлэри салгыы көтүрэргэ 187,22 га сиргэ 2 мөл. кв. м. иэннээх дьиэ-уот тутуллуохтаах.

2023 сыл дааннайынан өрөспүүбүлүкэ хас биирдии олохтооҕор 24,03 кв.м. иэннээх дьиэ тиксэр, дойду үрдүнэн ити көрдөрүү арыый үрдүк 28,84 кв. м. онон кэлэр сылларга Саха Сиригэр дьиэ тутуута өссө элбиэхтээх. Дьиэ-уот сыаната, ипэтиэкэ бырыһыана түһэрэ буоллар, олорор усулуобуйаларын тупсарар дьон ахсаана өссө эбиллиэ этэ. Билиҥҥитэ Уһук Илиҥҥи, дьиэ кэргэн ипэтиэкэтигэр хапсар кыра оҕолоох эрэ дьон дьиэни атыылаһар кыахтаахтар. 

Ааптар хаартыскаҕа түһэриилэрэ, СӨ Тутууга министиэристибэтин пресс-сулууспатын архыыбыттан, куйаар ситимиттэн.