Култуура

Кэнтик уустара өрөспүүбүлүкэ хайа да улуустарынааҕар, нэһилиэктэринээҕэр ордук таһаарыылаахтык уһаараллара. Уһаарар оһохторо да ураты, икки миэтирэттэн ордук үрдүктээх. Биир уһаарыыга 12 буут (192кг) ыйааһыннаах болгуону ылаллара. Ардыгар 14-15 буут (240 кг) буолара.

Оһохтон тахсыбыт кытара сылдьар болгуону, сойон хараарыан иннинэ тутуу былдьаһан, күүстээх толуу дьонунан быһыта сыстараллара. Манна анал ыһыылары, балталары тутталлара.

Алаастарынан тарҕанан олорор кэмнэригэр аҕа уустарынан, уустар түөлбэлээн олорор сирдэринэн окко киириэх иннинэ Бөтүрүөпкэ диэри уһаараллара.

Кэнтик уустара уонча бууттаах сүүсчэкэ тимир болгуолары 15 туоннаттан тахса тимири ылаллара. Кэнтик, Хоро, Мэйик уустара биир сылга Сунтаар уонна Өлүөхүмэ улуустарыгар 600 сүгэни, 720 хотууру, 270 анньыыны, 80 батыйаны, 100 тимир олгуйу оҥорон ыыппыттара биллэр. Ол курдук Саха сирин хотугу улуустарын, Бүлүү улуустарын, Үт, Дьэһиэй сахаларын туттар сэбинэн хааччыйаллара.

Саа арааһын оҥороллоро. Улахан кыылы бултуурга аналлаах айаҕынан иитиллэр, нарезтаах бөдөҥ буулдьанан ытар уонна тииҥи ытар кыра калибрдаах чуор саалары оҥороллоро.

Гражданскай сэрии кэмигэр кыһыллар бу икки нэһилиэктэргэ саа сэбэ элбэҕин билэллэрэ. Сэбиэскэй былааһы утарсааччылар өрө туруохтара диэн сэрэнэн Үөһээ Бүлүүтээҕи кыһыл дружина нэһилиэктэртэн 1000-нан ааҕыллар сааны хомуйан, 20 сыарҕаҕа тиэйэн, Ньурбаҕа куоттарбыттар. Кэнтик уонна II Үөдүгэй нэһилиэктэрин сэбиэттэрин бэрэссэдээтэллэрэ Иванов Николай Илларионович уонна Кашлаков Василий Егорович бу обуоһу арыаллаан, Ньурбаҕа тиэрдибиттэр.

1925 сыллаахха Бүлүү райсовета бурдук ыһыытын, холкуостары өрө көтөҕөр сыалтан Кэнтик нэһилиэгэр 40 чилиэннээх уус артыалын тэрийбитэ. Чагдакааҥҥа, Өлөҥ күөлүгэр, Уолбукка, Бэс күөлүгэр, Булгунньахтаахха, Сойуолаахха 40 кыһалаах тимир ууһа бүтүн нэһилиэги атаҕар туруоран уһаммытынан барбыттара.

Холкуостар сакаастарынан булуугу, суха лиэмэҕин, боруонньа тииһин, баһымньыны, табыыканы, сиэрпэни,

тээпкэни 1930 сыл бүтүөр диэри оҥорбуттара. Бэрэссэдээтэлинэн Хамаров И.В., бухгалтерынан Харчахов П.С. үлэлээбиттэрэ. Саҥа тэриллибит холкуостары ыһыы үлэтигэр сэбинэн-сэбиргэлинэн толору хааччыйбыттара.

Аан дойдуну атыйахтаах уу курдук аймаабыт Аҕа дойду Улуу сэриитэ саҕаламмытыгар, элбэх тимир наада буолбута.

Саха сиринээҕи баартыйа обкуомун дьаһылынан Үөһээ Бүлүүгэ 40 киһилээх тимири уһааран бэлэмниир «Труд» диэн бырамыысыланнай артыал тэриллибитэ. 1940 сылтан артыал Кэнтик нэһилиэгэр Тоҥуо үрэҕин үрдүгэр үлэтин саҕалаабыта.

Уһаарар оһохтору саҥаттан туойунан симэн оҥорбуттара, үлэһиттэр олорор дьиэлэрин туппуттара. Сэрии кэмигэр Кэнтик нэһилиэгиттэн 184 эдэр чэгиэн туруу үлэһит дьон бэртэрэ сэриигэ ыҥырыллан барбыттара. Онон тимир уһаарыытыгар оҕонньоттор, кыргыттар, оҕолор (тулаайах оҕолор) үлэлииллэрэ. Ирдэбил быһыытынан сайыҥҥы сылаас күҥҥэ булгуччу биир болгуо оҥоһуллан бэлэм буолан тахсара. Артыалы Чуллурҕааһап салайбыта, Санников маастардаабыта, уһаарыыны Бэллэ Эҥэнтэй салайан ыытара. Сэрии сут-кураан сылларыгар үлэ тохтооботоҕо, күннээҕи нуорманы толорон испиттэрэ. 1945 сылга диэри биирдиитэ 100-тэн тахсалыы киилэлээх 500 болгуону бэлэмнээбиттэрэ.

Анатолий Таркаев, “Уус Саха” түмсүү бэрэссэдээтэлэ,

ойуур хаһаайыстыбатын ветерана. 2018 с.