Общество

Биһиги «Команда мечты» киинэ режиссера Филипп Абрютинтан бэйэтиттэн бу үлэ туһунан сурастыбыт.

--Муус устар 28 күнүгэр сахалыы тииллэммит (дубляжтаммыт) «Команда мечты» киинэ прокакка тахсар. Киинэ Саха Сиригэр иккистээн тахсарыттан тугу күүтэҕиний?

         - «Ил Түмэн» хаһыат Саха Сиригэр уһуллар аныгы киинэлэри эрэ буолбакка, Арассыыйа таһымыгар тахсар киинэлэри сырдатара миэхэ олус суолталаах. Арассыыйа киинэтэ көрөөччүлэригэр төһө кыалларынан аһаҕас буолуон баҕарар. Ол иһин Арассыыйа норуоттарын култуураларын үйэлээх баайын сылыгар киинэбитин 3 национальнай тылынан таһаарарга быһаарыммыппыт: сахалыы, татаардыы, чеченнии.

«Тугу күүтэҕиний?» диэн ыйытыыга чопчу хоруйу биэрэр кыаҕым суох. Бу биһиги дойдубутугар бастакы уопут буолар. Нууччалыы тыллаах киинэ атын тылынан саҥарар, толкуйдуур көрөөччүлэрдиин кинилэр тылларынан кэпсэтэрэ уолдьаста. Биллэн турар, киинэбит улахан ситиһиилэниэ диэн эрэнэбин. Харчы да өттүнэн барыһырара буоллар, атын кинематографистарга холобур буолан, бэйэлэрин киинэлэрин сахалыы тииллииллэрин көҕүтүө этэ. Биһиги итиннэ идеологическай суолтаны көрөбүт.

Мин Чукоткаттан төрүттээх буоламмын, Арассыыйаҕа баар олус элбэх норуот тылын, эгэлгэлээх култууратын харыстааһын судаарыстыбаҕа суолталаныахтаах дии саныыбын. Оттон биһиги бу дьыаланы үп-харчы туһугар оҥорбоппут, биир дойдуга олорор дьоммутугар көмөлөһөөрү үлэлиибит. Прокакка хомуйбут үппүтүн «Мы вместе» аахсыйа чэрчитинэн Донбастан кыһалҕаттан көһөн кэлбит дьоҥҥо гуманитарнай көмө быһыытынан ыытыахпыт. Онон бу үлэни тыллары харыстыыр уонна дойдуну туругурдар туһугар оҥоробут.

--Киинэ саха, татаар, чечен тылларынан тииллэннэ. Бу тылларынан тахсыбыт трейлердэри дьон хайдах ылынна?

--Трейлердэрбит атын өрөспүүбүлүкэлэргэ көстөллөр. Көрөөччүлэри кытта быһа сибээспит суох буолан, тугу да этэр кыаҕым суох. Араас эрэгийиэннэргэ баар билсэр дьоммутуттан өйөбүл тылларын эрэ истэбит. Саха Өрөспүүбүлүкэтиттэн киинэ идэлээх кэллиэгэлэрбит, култуура диэйэтэллэрэ сахалыы саҥалаах трейлери эмиэ олус сөбүлээтилэр. Мин да сөбүлээтим. Хартыына ис киэлитэ арыый атын дорҕооннонно. Кини өссө ордук уран, чуолкай буолла. Мин санаабар, сорох сыаналар сахалыы саҥалаах буолбуттарын кэннэ өссө тупсубуттар. Кими да хомотуохпун, түһэриэхпин баҕарбаппын эрээри, мин бэйэм итинник ылынным. Баҕар, маннык тылбааһы саҥалыы истэр буоламмын, ордук кэрэхсээбитим буолуо.

--Биллэрин курдук, татаар уонна саха тыллара түүр бөлөҕөр киирсэллэр. Уруулуу тыллар иһиллиилэрэ майгыннаһар эбит дуу?

         --Түүр тылларын бөлөҕө Арассыыйаҕа киэҥник тарҕаммытын билэбин. Оннооҕор тас дойдуларга түүрдүү саҥараллар. Холобур, Казахстан судаарыстыбаннай тыла, хаһаах тыла, эһиги тылгытын кытта аймахтыы ситимнээх. Ол иһин сахалыы киинэни устааччылар атын дойду айар-тутар дьонун кытта култуура эйгэтигэр бииргэ үлэлэһэллэрэ үгүс. Ол эрээри, хас биирдии тыл ураты дорҕоонноох дии саныыбын. Ол курдук, «Команда мечты» сахалыы саҥарбытын мин олус сөбүлээтим.

         --Сахалыы киинэни төһө билэҕиний? Сөбүлүүр сахалыы киинэлээххин дуо?

         --Мин Саха Сиригэр элбэхтэ сылдьыбытым. Элбэх киинэни көрбүтүм. Саха Сиригэр кинематографист доҕоттордоохпун. Биир сөбүлүүр киинэни чорботорум миэхэ уустук. Ол да буоллар, ис санаатынан миэхэ чугас 3 киинэни бэлиэтиэм этэ: «Мин үрдүбэр күн хаһан да киирбэт» (режиссер Любовь Борисова), «Костёр на ветру» (режиссер Дмитрий Давыдов) уонна Валентин Макаровы кытта оҥорсубут, бу сыл бэс ыйын 2 күнүгэр тахсыахтаах «Дьулуур: мас-рестлинг» хартыынабыт.

--«Дьулуур: мас-рестлинг» киинэ трейлеригэр Арассыыйа актера Владимир Епифанцев сахалыы саҥарарын истиэххэ сөп. Владимир итиччэ үчүгэйдик сахалыы саҥарарга хайдах үөрэммитэй?

         --Бу киинэни умсугуйуу ньыматынан устубуппут. Айар-тутар бөлөхпүт Саха Сирин киинэ идэлээхтэриттэн турара. Биирдиилээн дьон эрэ Москубаттан кэлбит этилэр. Ол курдук, устар кэммитигэр мас тардыһыы эйгэтигэр умсугуйан киирбиппит. Актердарбыт устуу саҕаланыа сыл аҥаара баарыгар эрчиллэ барбыттара. Гаврил Менкяров 15 киилэни быраҕан бэрт үчүгэй пуормаламмыта. Владимир Михалев даҕаны киниттэн хаалсыбакка этин-сиинин бэртээхэй турукка аҕалбыта. Мас тардыһыы саха омугар ураты успуорт көрүҥэ буолар, онон биһиги киинэни оҥорууга эппиэтинэстээхтик уонна боччумнаахтык сыһыаннаспыппыт. Маннык киинэни дьоһуннаах сыһыана суох устарбыт олох сатаммат. Ол иһин Владимир Епифанцев устуу иннинэ эрдэ кэлэн биһигинниин мас тардыһыы уонна Саха Сирин эйгэтигэр киирэн саҕалаабыта. Кини сахалыы сөпкө саҥарарыгар тыл-өс маастардара, актер идэтигэр уһуйааччылар көмөлөспүттэрэ. Аны туран, «Дьулуур: мас-рестлинг» сахалыыттан нууччалыы тииллэнэригэр Владимир Епифанцев сахалыы саҥарбыт этиилэрин нууччалыы хат саҥарбыта. Бэйэтэ этэринэн, киниэхэ маннык дьикти уопут аан маҥнай буолла.

--Аҕыйах ахсааннаах омуктар тылларыгар киинэ тииллээһинэ наада дуо?

         --Көрөөччү итиннэ төһө наадыйарын быраактыка көрдөрүөҕэ. Мин гражданин, киһи, хотугу омук бэрэстэбиитэлэ быһыытынан тыллары харыстыыр олус наадалаах дии саныыбын. Тоҕо диэтэххэ, тыл тыыннааҕын тухары омук тыыннаах. Ону сэргэ көрөөччү итиннэ хайдах сыһыаннаһара миигин эмиэ олус долгутар. Кинилэр тылларыгар тылбаастаммыт киинэҕэ сылдьыа этилэр дуо? Атын тыллары истиэхтэрин баҕараллар буолаарай? Ким эрэ киинэ тыйаатырдарга отой да английскайдыы, американскайдыы саҥаны истиэн баҕарара буолуо. Мин ону чопчу этэрим уустук. Тус бэйэм санаабар, киинэни тииллиир наада. Ордук оҕолорго, ыччакка. Оҕолорбут мэлдьи видео сервистэргэ, онлайн киинэ тыйаатырдарга олорон, ханнык тылы истэллэрэ биллэр. Ол оннугар итиннэ төрөөбүт тылларын истиэхтээхтэрэ мөккүөрэ суох дии саныыбын. Оттон көрөөччү бу киинэҕэ барарын-барбатын сотору билиэхпит.

-Филипп Михайлович, хоруйдарыҥ иһин улаханнык махтанабын!