Общество

Бастаан аармыйаҕа тиийбиттэр араас байыаннай чаастарга тарҕаммыттара, ким туохха дьоҕурдааҕынан араас идэни баһылаабыттара. Сорохтор лүөччүк, танкист, артиллерист, сапер буолбуттара, сорохтор снайпер, радист-связист, телефонист, бөлүмүөччүк, минометчик, кавалерист, стрелок идэтин ылбыттара. Сахалартан, кэлин, үөрэхтээх өттүлэрин талан офицерскай училищеларга ыыталаабыттара. Олор истэриттэн сорохтор талааннаах хамандыырдар буола үүммүттэрэ. Үгүстэр взвод, рота хамандыырдарынан сылдьыбыттара, роталар, дивизиялар, полкалар политическай чаастарыгар сулууспалаабыттара, төлөннөөх түөстэринэн сэрии суостаах толоонун туораабыттара, ону туоһулаан түөстэригэр уордьаннар, мэтээллэр күлүмүрдүү умайбыттара, улуу кыайыыны уһансыбыттара. Олор сырдык ааттара бүгүн да умнуллубат. Бэрт элбэх холобуру аҕалыахха сөп.

Холобура, сахалартан “”Катюша” батареятын бастакы хамандыыра, педагогическай үлэ бэтэрээнэ Петр Парфенов 1944 сыллаахха Ленинградтааҕы С.М. Киров аатынан үс сыллаах байыаннай училищены 11 ый устата үөрэнэн бүтэрбитэ. Сахалар оччоттон үөрэххэ дьулуурдаах, баҕалаах этилэрэ. Офицер буолуу диэн үрдүк чиэстээх уонна эппиэттээх. Ийэ дойдубут алдьархайга түбэспитигэр хамандыыр буолуу диэн үрдүк аат. Ону биһиги биир дойдулаахтарбыт хаһан даҕаны түһэн биэрбэтэхтэрэ, бэйэлэрин бас билэр подразделениеларын сатабыллаахтык уонна хорсуннук хамаандалаабыттара, кыайбыттара.

Ханнык баҕарар офицер – хамандыыр бэйэтин саллааттарын иһин толору эппиэти сүгэр. Ол ханнык эрэ ыал мааны оҕото – Саша, Ваня, Леонид о.д.а. кинилэр куһаҕаннарыттан дуу, сатабыла суохтарыттан дуу өлүө суохтаах. Биһиги дьоммут ону толору өйдүүллэрэ, эппиэтинэстээхтэрин умнубатахтара. Бэйэлэрин бас билэр подразделениеларыгар сатабыллаахтык, мындырдык хамаандалаан сэриилэспиттэрэ.Офицер саллааттарыгар эрэллээх табаарыс, сүбэһит, сытыы, булугас өйдөөх, хорсун буолуохтааҕын биһиги уолаттарбыт таба өйдүүллэрэ. Ол иһин оччолорго төһө даҕаны ас-таҥас кырыымчыгын иһин, аһы уонна таҥаһы булуналларыгар кыаҕы биэрэллэрэ, онон кинилэри саллааттара олус ытыктыыллара, убаастыыллара, нууччаттан атын да омук буоллаллар, дьон санаатын таба өйдүүллэр эбит диэн саныыллара, биир эмэ саллаат хамандыырдарын туһунан куһаҕаннык саҥарар буоллаҕына, “суруллубатах сокуонунан” да кэпсэтэллэрин кэрэйбэт этилэрэ. Ол олоххо баара мэлдьэһиллибэт.

Сорохтор, киинэҕэ көстөрүн курдук, хамандыырдары саллааттар сэриигэ үүрэн-үтүрүйэн киллэрээччилэр эрэ курдук саныыллар. Ол олох сыыһа өйдөбүл. Дьиҥинэн бойобуой бирикээһи ситиһиилээхтик толоруу – ол хамандыыр уонна саллааттар биир өйдөөхтөрүн-санаалаахтарын түмүгэ, онтон бары үөрэллэрэ-көтөллөрө. Оттон офицер үөһэттэн кэлбит бирикээһи толорботоҕуна, бэйэтин төбөтүнэн эппиэттиир, ону саллааттара таба өйдүүллэрэ, онон хамандыырдарын бирикээһин “Дойду бирикээһэ” диэн биир тылы утары эппэккэ толороллоро. Ол —  сокуон. Кыайан толорботоххуна, өл даҕаны, ону ийэ дойдуларын туһугар сөптөөҕүнэн ааҕаллара, оннук даҕаны сэриилэспиттэрэ.

Оннук бирикээһи толоро сылдьан оччотооҕу биһиги оройуоммутуттан кыргыһыы толоонугар эдэр олохторун толук уурбуттара: Догордуров Егор Дмитриевич, Эверстов Иван Семенович, Ядрихинскай Дмитрий Лазаревич. Оттон сэрииттэн эргиллэн баран ылбыт сырҕан баастарыгар көйдөрөн Кривошапкин Роман Христофорович, Петров Николай Спиридонович, Спиридонов Петр Егорович, Коркин Николай Михайлович, Абрамов Сергей Федорович, Эверстов Гаврил Семенович орто дойдуттан барбыттара. Кинилэр кэннилэриттэн кэлин Слепцов Николай Филиппович, Соловьев Петр Михайлович уонна Петр Иннокентьевич Парфенов утуу-субуу суох буолбуттара.

Сэмэн ЖЕНДРИНСКЭЙ, Чурапчы.