Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -11 oC

Күүстээх састааптаах Ил Түмэн сокуону оҥорор бэйэтин быһаччы үлэтигэр да, сайдыыны түстэһиэхтээх сыалыгар-соругар даҕаны бэйэтин аатын ааттаппыта, суолун-ииһин хаалларбыта

Күүстээх састааптаах Ил Түмэн сокуону оҥорор бэйэтин быһаччы үлэтигэр да, сайдыыны түстэһиэхтээх сыалыгар-соругар даҕаны бэйэтин аатын ааттаппыта, суолун-ииһин хаалларбыта

КИИНТЭН ЫГЫЫ КҮҮҺҮРБҮТ КЭМИГЭР

109590

Саха Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай мунньаҕын (Ил Түмэнин) Өрөспүүбүлүкэ Балаататын бэрэссэдээтэлэ (1998-2003 сс.) II уонна III ыҥырыылаах Ил Түмэн дьокутаата Василий Васильевич Филиппов:

-- Иккис ыҥырыылаах Ил Түмэн дьокутааттара сокуону оҥорор култуураларын таһыма үрдүгүнэн, өрөспүүбүлүкэлэрин социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытын балаһыанньатын, туругун бары өттүнэн ымпыктаан-чымпыктаан дириҥник билэллэринэн уонна дьүүллэһэллэринэн, түмүгэр хайаан да дьиҥ толору эппиэти эрэйэр боппуруостары туруоралларынан биллэ уратытыйаллар этэ. Бэйэҕит да санаан көрүҥ, бу этиллэр ыҥырыы дьокутааттарын састаабыттан кэлин В.А. Штыров, Е.А. Борисов өрөспүүбүлүкэ Бэрэсидьиэннэрэ буолбуттара, оттон РФ Федеральнай Мунньаҕын чилиэннэринэн үлэлээбит Р.А. Бурнашов, Е.П. Жирков, З.А. Корнилова, А.В. Кривошапкин, Е.М. Ларионов, Н.И. Соломов, Ф.С. Тумусов, В.А. Штыров иккис ыҥырыылаах Ил Түмэн дьокутааттара этилэр.

Маны таһынан, бу ыҥырыы улахан уопуттаах «ыарахан ыйааһыннаах», аҕыйаҕа суох дьокутаатардааҕа: А.Н. Алексеев, К.Е. Иванов, Ю.Н. Прокопьев, Ф.Г. Охлопков, Ю.А. Готовцев, И.Д. Черов, А.В. Власов, о.д.а. Өссө эбэн этэр буоллахха, өрөспүүбүлүкэ бөдөҥ бырамыысыланнай тэрилтэлэрин, судаарыстыбаннай-чааһынай устуруктуураларын, биисинэһин эйгэтин салайааччыларыттан турар халыҥ бэрэстэбиитэлистибэ баара. Чахчыта даҕаны, бу ыҥырыы дьокутааттарын састаабын үлэтэ-хамнаһа, уопут уонна эдэр эрчимнээх күүрээн биир сыалы-соругу туруорунан, уопсай түрбүүнэни баһылаан үлэлээһиннэрин көстүүтэ этэ диэтэххэ, киэргэтии буолуо суоҕа.

Маннык күүстээх састааптаах Ил Түмэн сокуону оҥорор бэйэтин быһаччы үлэтигэр да, сайдыыны түстэһиэхтээх сыалыгар-соругар даҕаны бэйэтин аатын ааттаппыта, суолун-ииһин хаалларбыта. Парламент хас биирдии саҥа ыҥырыыта чопчу туһааннаах устуоруйаҕа быһыы-майгы чэрчитинэн сөп түбэһэн үлэлиэхтээх. 1998-2003 сс. олохтоох салайыныыга көһүү курдук олус эппиэтинэстээх сорук парламеҥҥа сүктэриллибитэ.

Бу хамсааһын олус ыарыылаахтык барбыта. Сиппэтэх-хоппотох, «сиикэйдиҥи» федеральнай нуормалаах база төрүтүгэр олоҕуран, өрөспүүбүлүкэ сокуоннарын бүтүн бакыаттарынан ыларга күһэллибиппит. Иккис ыҥырыылаах Ил Түмэн дьоһун суолталаах кэккэ судаарыстыбаннай бырагыраамалары, ол иһигэр ньиэп салаатын сайыннарыыны бигэргэппитэ.

Бу бигэргэтиллибит бырагыраамалар кэлин өрөспүүбүлүкэ социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар урутата тутуллар суолтаны ылбыттара. Иккис ыҥырыы дьокутааттарын үлэлэригэр биир ойуччу тутуллан бэлиэтэниэн сөптөөх түгэнинэн, өрөспүүбүлүкэ тыатын хаһаайыстыбатыгар судаарыстыбаннай өйөбүлү көрүүгэ парламент бириинсиптээх хайысхатын хаһан да уларыппатаҕын бэлиэтиир наадалаах.

Иккис ыҥырыылаах Ил Түмэн дьокутааттара өрөспүүбүлүкэ сокуоннарын федеральнай таһымҥа сөп түбэһиннэрии соругун ситиһиилээхтик толорбуттара. Бэлитиичэскэй былааҥҥа, 2001 сылга өрөспүүбүлүкэ Бэрэсидьиэнин быыбарын сокуонунан хааччыйыы эппиэтинэһэ дьокутааттар санныларыгар сүктэриллибитэ. Иккис ыҥырыылаах парламент бэйэтэ анал буочардаах, имиллэҥнээбэт чиккэ сүрүннээх этэ. Толоруулаах былааска өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүн туһунан сокуону, судаарыстыбаннай бырагыраамалары парламеҥҥа бигэргэтэригэр чэпчэкитэ суох буолара.

Профессиональнай, бэлитиичэскэй уонна интеллектуальнай бэлэминэн уонна таһымынан, парламент толоруулаах былааска тугунан да баһыйтарбата. Ол түмүгэр, сокуону оҥорууга бары өрүттэр өттүлэриттэн аһаҕас күрэстэһии, боппуруостары илдьиритиһии, дьүүллэһии баар буолара. Ил Түмэн дьиҥнээх профессиональнай мөккүөр былаһааккатыгар кубулуйара. Ол саҕана кэмэ даҕаны оннук этэ, Арассыыйа эрэгийиэннэрин сүбэринитиэттэрин «параада» тохтотуллан, киин былаас туруору үөрбэтэ дириҥник батары түһэн турар.

Билигин федеральнай уонна эрэгийиэннэрдээҕи парламеннар толоруулаах былаас оннук усулуобуйатыгар кини күүстээх сабыдыалынан үлэлииллэр. Билигин парламеннар үлэлэрэ-хамнастара фракциялары тэринии бириинсибинэн, ону кытта баартыйа испииһэктэринэн ыытыллар буоллулар.

Маннык быһыыга-майгыга Ил Түмэҥҥэ биирдиилээн дьокутаат оруола биллэ мөлтүүр, онтон букатын даҕаны сүтэ-иҥэ быһыытыйар. Боппуруос барыта фракция таһымыгар быһаарыллар буолар. Биир фракция ахсаан өттүнэн баһыйан, аҥаардастыы айбардыыр быһыыта-майгыта үөскээтэҕинэ, парламеҥҥа демократия тыына сүтэригэр тиийэр, ону кытта бииргэ көҥүл санаа, көҥүл тыл эмиэ.

ОЛОҔУН БИРИИНСИПТЭРИТТЭН ТУОРААБАККА

991217

Өрөспүүбүлүкэ араас көлүөнэ дьоно-сэргэтэ Николай Иванович Соломовы өссө ол өрдөөҕү сэбиэскэй кэмтэн халыҥ хомсомуол ыччат тэрилтэтин, онтон хомунньуус баартыйа талааннаах салайааччытын быһыытынан үчүгэйдик билэр. Николай Иванович олоҕун сүрүн бириинсибиттэн хаһан даҕаны, ханнык да быһыыга-майгыга туораабатаҕа, аккаастамматаҕа. Өрөспүүбүлүкэтин, норуотун туһугар тиһэҕэр диэри чиэһинэйдик, үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ.

Николай Соломов САССР VII, VIII, IX ыҥырыылаах Үрдүкү Сэбиэтин, СӨ Ил Түмэнин үс бастакы ыҥырыытын дьокутаата, Ил Түмэн Бэрэстэбиитэллэрин балаататын бэрэссэдээтэлэ, Федерация Сэбиэтин чилиэнэ өрөспүүбүлүкэ парламентаризма саҥа үөскээбит быһыыга-майгыга салгыы сайдарыгар бэйэтин дьоһуннаах кылаатын киллэрбитэ.

Өрөспүүбүлүкэтэ көрсөр ыарахаттарын, уустуктарын мэлдьитин аһаҕастык, хайдах баарынан кэпсээн, быһааран биэрэрэ. Хотугу сиргэ уонна кини аҕыйах ахсааннаах норуоттарын дьыалаларын кэмитиэтигэр Николай Иванович дьаныардаах көҕүлээһининэн уонна туруорсуутунан, Арассыыйа бүттүүн хотугу өттүн сайдыытын тирээн турар боппуруостара дьүүллэһиллэллэрэ, бэбиэскэҕэ киирэннэр киэҥ өрүттээх кэпсэтиилэр тахсаллара.

Ол түмүгэр, Арассыыйа хотугу сирин-уотун барытын хабыахтаах сокуон базата баар буолбута. Иккис ыҥырыылаах Ил Түмэн Бэрэстэбиитэллэрин Балаатата Николай Соломов бэрэссэдээтэлэстибэтинэн, өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай тутулугар, бэлитиичэскэй, социальнай-экэнэмиичэскэй, култуурунай уонна духуобунай олоҕор бириэмэ ирдэбиллэригэр эппиэттиир сокуоннары ылыныыга көхтөөх үлэни ыыппыта.

Саха Өрөспүүбүлүкэтин Төрүт сокуонун, о.д.а. сокуоннары Конституцияҕа уонна федеральнай таһымнаах сокуоннарга сөп түбэһиннэриигэ үлэ ыытыллыбыта. Өрөспүүбүлүкэҕэ бас бэринэр таһымнаах улуустар уонна куораттар олохтоох салайыныыга көһүөхтээхтэрин туһунан сокуон улахан бакыата ылыллыбыта. Н.И. Соломов бэрэссэдээтэллээх үһүс ыҥырыылаах Ил Түмэн сокуону оҥорууга үлэтин сүрүн хайысхаларынан өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннаһын салгыы бөҕөргөтүү, Саха Сиригэр олохтоох салайыныы үнүстүүтүн киллэрии уонна олохтооһун, бүддьүөт уонна нолуок бэлиитикэтин тупсарыы, сир сокуонун сайыннарыы буолбута.

Бүддьүөтү үөскэтэр тутаах салаа – алмааһы хостуур бырамыысыланнас ураты болҕомтоҕо тутуллара. Маны таһынан, эмиэ ураты болҕомто ньиэп-гаас, чох, о.д.а. хайа хостуур бырамыысыланнас атын салааларын сайыннарыыга ууруллара. Үһүс ыҥырыылаах Ил Түмэн алмааһы, ньиэби, гааһы таҥастааһыҥҥа; салгын тырааныспарын сайыннарыыга; тыа сирин нэһилиэнньэлээх пууннарын гаастааһыҥҥа; тыа сирин социальнай-экэнэмиичэскэй сайыннарыыга; илин эҥээр улуустары уунан хааччыйыыга; гражданнар бырааптарын, көҥүллэрин уонна сокуоннай интэриэстэрин көмүскээһиҥҥэ; М.К. Аммосов аатынан СГУ уонна Саха судаарыстыбаннай тыа хаһаайыстыбатын академиятын сайдыыларыгар судаарыстыбаннай бырагыраамалары ылыммыта уонна бигэргэппитэ.

Кини өрөспүүбүлүкэтин уонна норуотун инники кэскиллэрин туһугар туохтан да толлон турбат, кэннинэн чугуйбат эр хоһуун санаалаах, тимир хараактырдаах дьиҥнээх ботуруйуот салайааччы уонна гражданин этэ. Бар дьон кинини оннук өрүү чиэһинэй, олоҕун үтүөтүн бүттүүнүн төрөөбүт дойдута чэлгийэ сайдарын туһугар анаабыт үтүөкэннээх киһи быһыытынан өйдүү, саныы сылдьыахтара.

  • 1
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением
Лента новостей

Суоппар буолар уустугурда

Муус устар 1 күнүттэн байаҥкамаат бэбиэскэтиттэн куотунар дьону тырааныспары ыытар…
28.03.24 17:19
Лента новостей

Интерактивнай быыстапка

«Арассыыйа – Мин устуоруйам» мультимедийнай устуоруйа пааркатыгар кулун тутар 20 күнүттэн…
28.03.24 16:23