Билигин уокурук территориятыгар килиимэт уларыйыыта бара турар. Ол курдук, чинчийии түмүгэ көрдөрбүтүнэн, кэнники уон сылга салгын температурата ортотунан 0,6-0,7°С сылыйбыт. Ирбэт тоҥ ирэн, сир сиҥнэр, сир ньуурун тутула уларыйар, ол түмүгэр техногеннай алдьархайдар тахсыахтарын сөп. Быйыл балаҕан ыйыгар Салехардка ыытыллыбыт эдэр учуонайдар Кэнгириэстэригэр 2050 сылга олорор дьиэлэр уонна суоллар анныларынан ирбэт тоҥ ириититтэн сылтаан хоромньу 5-7 триллион солк. тэҥнэһиэн сөп диэн дьиксиннэриилээх сылыктааһыны этэн тураллар.
Мунньах буолуон иннинэ, эрэгийиэннээҕи парламент дьокутааттара Надым-Салехард айан суолун 1033 км көрбүттэр. Бу суол учаастага Аартыканы чинчийии научнай киинэ кыраҕатык кэтээн көрөр 7 учаастактарыттан биирдэстэрэ буолар. Манна сир сиҥнэн, суол бүрүөһүнэ кээһэнэ турара элбээбит. Оттон трассаны баара-суоҕа 2020 сыллаахха эрэ арыйбыттар эбит. Бу стратегическай суолталаах трасса уокурук илин уонна арҕаа өттүн холбуур. Ол эрээри, былырыын сааскы халаан суурайан, онуоха улахан уйуктаах массыыналар ааһаннар, балаһыанньаны уустугурдубуттар. Ону сөргүтэргэ боччумнаах үлэ барбыт, ол иһигэр ресайклинг туһаныллыбыт. Ол эрээри, өссө да улахан үлэлэр ыытыллаллара эрэйиллэр. Суол тоҕо сиҥнэн түһэрин быһаараары, учуонайдар геофизическэй чинчийиилэри ыытыахтаахтар, оччоҕуна суолу оҥорооччулар сөптөөх технологическай быһаарыныыны ылыахтара, оттон ити – Уһук Хоту усулуобуйатыгар ураты суолталаах.
Кэнники уон сылга Ямал учуонайдара ландшафтарга, суолларга, капитальнай тутуу эбийиэктэригэр килиимэт уларыйыытын дьаныһан туран чинчийэллэр. Ол түмүгэр капитальнай эбийиэктэр геотехническэй куттала суох буолууларын хааччыйарга, суол тутуутугар саҥа матырыйааллары, технологиялары туһанарга, ититии ирбэт тоҥҥо дьайбатын курдук суол кутуутун састаабын быһаарарга бэрт интэриэһинэй үлэлэри, быһаарыылары киллэрбиттэр. Учуонайдар уматык-энергетика комплексын тэрилтэлэрин кытары былырыыҥҥыттан лиссиэнсийэлээх учаастактарын тоҥ буорун туругун, тутулун туһунан иһитиннэриилэри биэрэн саҕалаабыттар. Ол дааннайдарга олоҕурбут түмүктэр автономиялаах уокурук территориятыгар килиимэт уларыйыытыгар адаптация эрэгийиэннээҕи былаанын оҥорорго сүрүн төһүү буолбут. Ити уопуттарын циркумполярнай эрэгийиэннэргэ киэҥник тарҕатар былааннаахтар. Кинилэр научнай уонна тиэхэниичэскэй оҥоруулар килиимэт уларыйыытын тохтоппотохторуна даҕаны, бытаардыахтарын сөп, онон хайаан да өйөбүллээх буолуохтаахтар диэн биир санааҕа кэлбиттэр. Онуоха бары кыттыһан үлэлииргэ быһаарыммыттар.
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
