Норуот итэҕэлин сүкпүт уонна биир оннук чиэстээх ааты ылбыт дьон бастакы үөрүүлээх мунньахтарын өрөспүүбүлүкэ Баһылыга Айсен Николаев этэр тылларын сэргэхтик истэ, сэмээр иһигэр сыана биэрэ олордоҕо диэн таайа санаатахха даҕаны, бука, улахан алҕас буолбата буолуо. Ол да буоллар, өрөспүүбүлүкэ Баһылыга саҥата суох истэн эрэ кэбиһиэн эмиэ табыллыбат. Барытын муунталаан, ыйааһыннаан, ыараҥнатан көрө, сыана биэрэ сылдьар киһи кини буоллаҕа. Түмүккэ, оннук да буолла, Айсен Сергеевич саҥа дьокутааттарга, бастатан, эҕэрдэ тылын анаата, онтон сыыйа-баайа өҥүгэр киирэн, инники соруктарга тохтоон ааста. Өй-мэйии бөҕөтө, онуоха эбиитин култуура хаата киһи, хара бастакы үлэ күнүттэн дьоннорун тумнаран, санааларын кэҕиннэрэн кэбиспэтэ биллэр.
Ил Дархан саҥа дьокутааттарга туһаайан эппит этиитин тиэзистэргэ араартаан көрөр буоллахха, Баһылык, быһа барыллаан, бу ыҥырыы парламентарийдарын хайдах көрүөн баҕарарын ундаардыы сатыахха сөп курдук. Ил Дархан, дьокутааттар ханнык бартыыйынай испииһэккэ хапсалларыттан тутулуга суох, өрөспүүбүлүкэ уопсай сайдыытын сүрүн сыал оҥостон бары бэлитиичэскэй, кырасдааныскай, ботуруйуоттуу биир түллүүлээх буолуу өрө тутуллуохтааҕын бэлиэтээн эттэ. «Киэҥ ыырдаах, улахан хоннохтоох сыаллар-соруктар туруорулуннулар,- диэтэ Ил Дархан. – Маны олоххо киллэрэргэ нуормалаах-сокуон баазатын тосту тупсарыы, дириҥ дьайыылаах, дьиҥ үлэлиир сокуоннар наадалар», - диэн кичэйэн бэлиэтээтэ өрөспүүбүлүкэ Баһылыга. Манан кини бу ыҥырыы параментарийдара туох-ханнык иннинэ, профессионализм, оперативность курдук хаачыстыбаларынан эҥкилэ суох сэбилэниилээх буолалларыгар чопчу сорук туруорда.
Каадыр – парламент бэрэссэдээтэлин боппуруоһа – «Биир ньыгыл Арассыыйа» баартыйа бартыыйынай кэмпириэнсийэтигэр быһаарыллыбыта. Петр Гоголевы СӨ Судаарыстыбаннай мунньаҕын (алтыс ыҥырыылаах Ил Түмэнин) бэрэссэдээтэлин дуоһунаһыгар өрө таһаарар туһунан информацияны бартыыйынай фракция салайааччыта Владимир Чичигинаров оҥорон турар. Атын фракциялартан бу дуоһунаска биир эмэ кандидатура көстүбэтэҕэ эбэтэр муҥ саатар боруобаланан көрбөтөҕө сөхтөрөр.
Кистэлэҥ куоластааһын иннинэ, бэрэссэдээтэл дуоһунаһыгар хандьытаат бэйэтин этиитигэр, бастакы, бэһис ыҥырыылаах парламеннар үлэлээбит уопуттарыгар тирэҕирэн, бүгүҥҥү күннээҕи улайыылары-тэлэрийиилэри учуоттаан, ол иһигэр өрөспүүбүкэҕэ уонна Арассыыйаҕа парламентаризм сайдыыларыгар олоҕуран, бэйэбит үлэбит-хамнаспыт хайысхаларыгар булгуччу туһаныахпыт диэн бэлиэтээбитэ.
«Сиэрдээх Арассыыйа» баартыйа фракциятын салайааччыта Юрий Григорьев бэрэссэдээтэлгэ хандьытаат тыа хаһаайыстыбатын туһунан эрэгийиэннэрдээҕи сокуоннар барылларын тупсарыыны, бырамыысыланнай предприятиеларга оробуочай миэстэлэри кубуоталааһыны хайдах өйүүргэ былаанныырын интэриэһиргээтэ. Петр Гоголев итиннэ эппиэттээн, сокуону туһанар быраактыкаҕа ураты болҕомтону уурарга мэлдьитин бэлэмин иһитиннэрдэ. Өрөспүүбүлүкэ парламена ылар сокуоннара бу боппуруоска үгүс уустуктары көрсөллөрө кураанах тыл-өс буолбатах, боппуруос ураты хонтуруолга ылыллыахтааҕа адьас дьэҥкэ диэтэ.
Парламентарийдар салгыы кистэлэҥ куоластааһын процедуратын саҕалыыллар, маныаха Петр Гоголев саҥа кэллиэгэлэрин саарбаҕа суох өйөбүллэрин ылар. Түмүк: 67 дьокутаат киниэхэ куолаһын биэрэр, «утары» - 0 уонна «туттуммут» - биир дьокутаат. Онон, Петр Гоголев СӨ VI ыҥырыылаах Судаарыстыбаннай мунньаҕын (Ил Түмэнин) бэрэссэдээтэлинэн талыллар. Саҥа бэрэссэдээтэл норуот дьокутааттара киниэхэ итэҕэллэрин иһин махтанар, дьокутааттар бу быһаарыылара парламент бэлитиичэскэй сомоҕолоһуутун үрдүкү көстүүтүнэн сыаналаан туран, өрөспүүбүлүкэ иннигэр турар дьоһун суолталаах соруктары быһаарыыга дьулуһуу буоларын бэлиэтиир. «Биһиги барыбыт үлэбит бүтэһиктээх үтүө түмүгүнэн өрөспүүбүлүкэбит кыраасданнарын олохторо-дьаһахтара тупсуута буолар. Эрэнэбин, бары бииргэ итини хайаан да ситиһиэхпит!, Эһиги үрдүк итэҕэлгитин булгуччу толоруом, парламент бары функциялара булгуччулаахтык толоруллалларын хааччыйыам диэн эрэннэрэбин», - Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ этиитин түмүктүүр.
Парламент сирэйэ
VI ыҥырыылаах Ил Түмэн норуодунай дьокутаатын анал туругун 70 норуот итэҕэллээҕэ сүкпүтүттэн, 35-һэ биир мандааттаах уокуруктартан, өссө 35-рэ өрөспүүбүлүкэтээҕи быыбардыыр уокуруктартан ситиспиттэр.
Дьокутаат куорпуһа 58,6 % саҥардыллыбыт. 70 норуодунай дьокутааттан 43-һэ «Биир ньыгыл Арассыыйа» бэлитиичэскэй баартыйа, 9-һа «Сиэрдээх Арассыыйа», 10-на АФКП, 4-дэ – АЛ-ДП, 1- «Кырасдааныскай платформа» бэрэстэбиитэллэрэ уонна 3-һэ бэйэлэрин бэйэлэрэ чорботуммут дьон буолаллар.
Алтыс ыҥырыы эр киһитин уонна дьахтарын састааба: эр киһитэ – 59, дьахтара – 11. 64 дьокутаат үрдүк профессиональнай үөрэхтээх. Норуот итэҕэллээхтэрин орто саастара – 52. Саамай саастаахтара – 73, саамай эдэрдэрэ – 25.
54 дьокутаат (77,1быр.) Дьокуускай куоракка олохтоох, 4 дьокутаат Нерюнгри, 2 – Ленскэй, Өлүөхүмэ,Мэҥэ Хаҥалас, биирдии дьокутаат Алдан, Мииринэй, Хаҥалас, Уус-Алдан, Чурапчы улуустарыгар олорор. Биир дьокутаат Москубаҕа олорор.
Талыллыбыт дьокутааттартан үгүстэрэ – 19 киһи - судаарыстыбаннай былаас уонна олохтоох салайыныы уорганнарыгар үлэлииллэр. Экэниэмикэ производственнай салааларыгар – 14 дьокутаат, экэниэмикэ производствота буолбатах салааларга – 16 киһи үлэлиир. Предпринимательствонан 14 дьокутаат дьарыктанар. 48 норуот итэҕэллээҕэ предприятиелар уонна учрежденилар салайааччыларынан буолаллар. Мантан 8-һа – дьахтар-салайааччы.
Аһаҕас парламент
Алтыс ыҥырыылаах парламент информация бэлиитикэтигэр саҥалыы сыһыаннары олохтуурга суоттанар. «Биһиги үлэбитин былааннааһыҥҥа систиэмэлээхтик ылсарга быһаарынабыт. Өскөтө урут сааскы сиэссийэ бырагырааматыгар 19 араас мероприятие биллэриллэр эбит буоллаҕына, атыттара үлэ хаамыытынан көрөн, наадалаах түгэн үөскээтэҕинэ эрэ үлэ процеһыгар киирэллэрэ. Бу сааскы примернэй бырагыраамаҕа биһиги араас былаһааккаларга 56 мероприятиелары киллэрдибит», - диэн кэпсиир парламент бэрэссэдээтэлэ Петр Гоголев.
Ахсынньыга Аҕыйах ахсааннаах төрүт олохтоох хотугу норуоттар, Ил Түмэн иһинэн Ассамблеяларын дьокутаат-бэрэстэбиитиллэрин бастакы мунньахтара ыытылынна. Төрүт олохтоох Хотугу норуоттары сирэйдиир дьокутааттар сылга иккитэ мустаннар Судаарыстыбаннай мунньах (Ил Түмэн) бэбиэскэтигэр бэйэлэрэ дьоһун суолталааҕынан ааҕар боппуруостарын киллэриэхтэрэ.
«Ити ассамблеяҕа этиллэр тыллар дуорааннарын мин билигин да истэр курдукпун. Холобур, мин инстаграмым ыстараныыссатыгар бэҕэһээ киэһэ биир хотуттан төрүттээх киһи суруйбут. Аартыкатааҕы улуустарга олорор биһиги оҕолорбут альтернативнай сулууспаны баралларын туһунан, дириҥник толкуйдаан ырытан көрүөххэ баар этэ диэн ис хоһоонноох. Аҕыйах ахсааннаах хотугу омук буолалларын быһыытынан, кинилэр байыаннай сулууспаны хаһаайыстыбаннай субьектарга бараллара тоҕо кыаллыбат буолуой?», - диэбит ол киһи суругар. Этэр эттэҕинэ, туһугар улахан кыһалҕалаах боппуруос буоллаҕа. Аҕыйах ахсааннаахтрын туһунан, дэлэҕэ, официальнайдык бары дьыалабыай сурукка-бичиккэ, дөкүмүөннэргэ киллэрэн сылдьыахтара дуо?
Улахан уорааннаах, түрбүөннээх быһыы-майгы үөскээн турара кимиэхэ да кистэл буолбатах. Аан дойду сэриитэ бара турар. Күн-дьыл, быһыы-майгы хайдах иэҕиллэн туран кэлиэхтэрин сабаҕалаан, таайан көрөн да этэр кыах суох буолла. Бу маннык сэриигэ Аҕыйах ахсааннаах омуктарбытыттан 30-50 да киһи умустаҕына, бу кинилэргэ алдьархайдаах ыар сүтүк буолара, мөккүөргэ туруо суоҕун сөп этэ», – диэн Петр Гоголев курутуйан кэпсиир.
Александра БУРНАШЕВА. 2018 с. суруйуута
Прокопий ИВАНОВ бэлэмнээтэ
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
