Өрөспүүбүлүкэҕэ хомунаалынай хаһаайыстыба хайдах төрүттэммитэй? Ону билээри ааспыкка А.С. Пушкин аатынан СӨ Национальнай библиотекатыгар историческай кинигэлэри, эргэрбит былыргы хаһыаттары хасыһан үөрэттим.
Хомунаалынай хаһаайыстыба салаатыгар 40 сыл үлэлээбит СӨ ОДьКХ бэтэрээнэ Иннокентий Новгородов бу боппуруоһу «Чинить благо людям» диэн кинигэтигэр дириҥник ырытан сырдаппыт. Кини хараҕын далыгар өрөспүүбүлүкэ хомунаалынай хаһаайыстыбатын уонна энергетикатын Сэбиэскэй кэминээҕи уонна ити былаас үрэллиитин кэннэ саҥа олох тутуутун өрө тахсыыта, ситиһиитэ, сороҕор аллараа түһүүтэ ааспыта. Ааптар олохторун ити эйгэҕэ анаабыт бэтэрээннэри билэр буолан, нэһилиэнньэни сылааһынан, уотунан, уунан хааччыйыы, дьон олоҕун-таһымын тупсарыы хайдах быһаарыллан испитин бириэмэ кэрчиктэринэн ойуулуур.
Ол курдук, бастакы докумуон «Устав благочиния Якутской ратуши» диэн эбит. Манна ыраахтааҕы Екатерина II кэмигэр Арассыыйа куораттарын салайыы бэрээдэгэ ыйылла сылдьар. Ратуша — куорат бэйэни салайыныытын уоргана, оччолорго хомунаалынай хаһаайыстыба өссө тэриллэ илик этэ, бу салааны көрүү-истии «благочиние» диэн ааттанара.
Екатерина II дойдуну салайар кэмигэр полиция үлэтигэр нэһилиэнньэни уунан, сылааһынан хааччыйыы, уулуссалары сырдатыы киирэрэ. Хас да үйэ тухары Ис Дьыалаҕа Министиэристибэ (ИДьМ) соҕотох хаһаайыстыбаннай уорган быһыытынан биллэрэ.
Сахабыт Сиригэр ИДьМ иһинэн хомунаалынай хаһаайыстыба үлэлээбитэ быйыл муус устар 8 күнүгэр 241 сылын туолуо.
1919с. Кыһыл армия Саха Сиринээҕи байыаннай-өрөбөлүссүйүөннэй штабын бирикээһинэн, Дьокуускай куорат управата куораттааҕы комиссарство диэн ааттаммыта. Бу комиссарствоҕа куорат хаһаайыстыбата, тэрилтэлэр киирэллэрэ. 1920с. комиссариат аата уларыйан, ревком хомунаалынай хаһаайыстыбата диэн буолбута.
Сэбиэскэй былаас кэмигэр 1933 с. тохсунньу 24 күнүгэр өрөспүүбүлүкэ Хомунаалынай хаһаайыстыбатын норуодунай комиссариата тэриллибитэ. Тэрилтэ хомунаалыынай үлэни былааннааһынынан, ону салайыынан, куорат былаанын оҥоруунан, дьиэни-уоту тутуунан дьарыктанара, итиэннэ баһаарынай сулууспа эмиэ киирэрэ.
Ол эрээри, ОДьКХ киин ситимэ өссө тэриллэ илигэ. Тыа сиригэр хомунаалынай хаһаайыстыбаны тэрийэн үлэлэтии уустук уонна тэрээһинэ суох этэ. Арай куоракка уонна бырамыысыланнай оройуоннарга дьиэ-уот, олох-дьаһах кыһалҕатын быһаарарга түмсэн үлэлииллэрэ.
1933с. олунньу 5 күнүгэр хомунаалынай хаһаайыстыба үлэтин тупсарарга уонна кииннииргэ Дьокуускайга «Коммунжилстрой» өрөспүүбүлүкэтээҕи трест тэриллибитэ. Тэрилтэ нэһилиэнньэни уунан, ититиинэн хааччыйара, суоллары, муосталары тутара.
1937с. аан бастаан анал фундамеҥҥа таас дьиэ тутуута саҕаламмыта. Ол эрээри, тэрилтэ ночоокко киирэн сабыллыбыта. Хомунаалынай хаһаайыстыба уруккулуу комиссарствоҕа бэриллибитэ.
1946с. СӨ Хомунаалынай хаһаайыстыбаҕа министиэристибэ тэриллибитэ. Министиэристибэ сатабыллаах үлэһиттэри бэйэтин тула түмэ тардан, Сэбиэскэй кэм тухары Сахабыт Сиригэр биир да улахан саахал тахсыбатаҕа. Манна улахан кылааты инженердэр, тиэхиниичэскэй үлэһиттэр киллэрбиттэрэ. Өрөспүүбүлүкэ салалтата каадырдары үчүгэйдик бэлэмниирэ уонна иитэн-үөрэтэн таһаарара.
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
