Бэлиэ күн

Флотка — 16 сааһыттан

Өлүөнэ өрүс тардыытын биир кэлим пароходствотын тэрилтэтин «Полесье-2» пассажирдары тиэйэр теплоход хапытаана Владимир Долгов өссө 16 сааһыгар өрүс флотун Жатайдааҕы  тиэхэньиичэскэй баазатыгар рулевой моториһынан үлэлии киирбитэ. Хапытаан буолуон иннинэ араас теплоходка, толкачка, буксирга, таһаҕас тиэйэр танкерга, сухогрузка үлэлээбитэ. Владимир өссө оҕо сааһыттан тиэхэньикэнэн интэриэһиргиир, саҥаттан-саҥаны билэргэ дьулуһар майгылаах.

Кини оҕо сааһа Забайкальскай кыраай Горнай диэн бөһүөлэгэр ааспыта. Төрөппүттэрэ ынах-сүөһү туталлара, сайын бары окко тахсаллара. Ийэтэ иистэнньэҥ, аҕата суоппар идэлээҕэ. Володя дьонун курдук олоҕун тухары ынах кутуругуттан тутулуктанан, биир сиргэ бааллан олоруон баҕарбатаҕа.

Убайыттан уонна табаарыстарыттан Дьокуускайга өрүс флотун үлэһиттэрин бэлэмниир училище баарын туһунан аан бастаан истибитэ. Курсаннары босхо аһаталларын, таҥыннаралларын, үчүгэйдик үөрэнэр оҕолору үрдэтиллибит стипендиянан хааччыйалларын сэргээбитэ. Онон 15 саастаах уол төрөөбүт тэлгэһэтиттэн тэйэн, баҕалаах үөрэҕэр киирэн, 2008с. Дьокуускайдааҕы өрүс флотун училищетын бүтэрбитэ. Номнуо 1 кууруска үөрэнэ сылдьан, флотка сыстан барбыта.

«Суудунаны ыытар үөрэх уустук соҕус, иккис куурус кэнниттэн өрүскэ быраактыкаҕа тахсабыт. Учууталларбыт үөрэппит түөрүйэлэрин дьиҥ олоххо чиҥэтэн биэрэбит, тиэхэньикэни араастык маневрдыырга эрчиллэбит.  Итиэннэ навигационнай оборудование көмөтүнэн атын устар ааллары кытта сибээскэ тахсабыт. Үөрүйэҕэ суох киһи суудунаны ыытан иһэн миэлгэ олоруон сөп, ол иһин рядовой дуоһунастан саҕалаан, 7-8 сыл тухары устар аалы ыытарга үөрэнэбит.

Быраактыкабын рулевой моториһынан саҕалаабытым, училищены бүтэрэн баран хапытаан, мэхээнньик үһүс көмөлөһөөччүтүнэн үлэлээбитим. Хас да сылынан хамандыыр, Дьокуускайдааҕы өрүс тырааныспарын институтугар баспытаатал буолбутум», — диэн кэпсээнин саҕалыыр.

Шторм быыһынан

Флот үлэһиттэрэ өрүс көбүс-көнө нуурал киэлитинэн эрэ устубаттар, сороҕор Уһук хоту буурҕа түһэн, суудунаны үөһэ-аллара быраҕар кэмигэр тыын былдьаһан, хахха сири көрдүүллэр. 2008с. Булуҥ улууһугар айаннаан иһэн Күһүр бөһүөлэгин аттыгар улахан штормҥа түбэспиттэрэ.

Өрүскэ күүстээх тыал түһэн, Өлүөнэ эбэ күүгэннирэ бааллыран, суудуна долгун үрдүгэр онтон анныгар киирэн, түөрт таһаҕас тиэйэн иһэр баржа быата толкачтан арахсан, быстан хаалбыта. Каютаҕа, камбузка баар экипаж чилиэннэрэ балҕааҥҥа хачайданан, мэйиилэрэ эргийэн, сүрэхтэрэ өлөхсүйэн барбыта.

«Суудуна кириэнэ 37-40С тиийбитэ, онон буурҕа бүтэрин хахха сиргэ киирэн кэтэспиппит. Өскөтүн ыксаллаах быһыы-майгы тирээтэҕинэ, экипаж хас биирдии чилиэнэ хайдах хамсанара барыта ырылыччы сурулла сылдьар. Устар аал тимирэн киирэн бардаҕына, эбэтэр баһаар буоллаҕына, хас биирдии киһи тус эбээһинэһин толоруохтаах. Экипаж бары бииргэ көхтөөхтүк дьаһаннаҕына биирдэ саахалы түргэнник туоратыахха сөп», — диир Владимир Александрович.

Долгун палубаны бүрүйэн кэбиспитэ

Кини этэринэн, устар аалы ыытар киһи өрүһү кинигэни ааҕар курдук туох уларыйыы тахсыбытын, навигационнай оборудование бэлиэтин эндэппэккэ билиэхтээх. Ону таһынан, суудуна куттала суох айанын хааччыйарга тиэхэньиичэскэй сириэстибэнэн туһаныахтаах.

«Пассажирдары, таһаҕаһы, таас чоҕу, ньиэп бородууктатын тиэйии тус-туһунан уратылаах. Өскөтүн уматык тиэйэн иһэр танкер цистерната тэһиннэҕинэ тулалыыр эйгэҕэ улахан хоромньу тахсыбатын туһугар түргэнник дьаһаныахха наада. Оттон Иркутскай уобаласка уматык тохтубутун туһунан кэпсиир боломуочуйам суох.

Дьону тиэйэр метеор, эбэтэр ракета биир чааска 60 км. түргэннээх айаннаан иһэн туохха эмит саалыннаҕына, дьон эчэйиэн сөп. Онон эппиэтинэс улахан. Өрүс-муора суудуналырагар үлэлии сылдьан, Лаптев, Илин Сибиир муоратыгар хаста даҕаны штормҥа түбэһэ сылдьыбыппыт. Устар аалбыт улахан балҕааҥҥа тиэрэ баран түспэтин туһугар эбии балласт ылабыт, таһаҕаһы толору тиэнэбит. Сороҕор долгун палубаны бүрүйэн кэбиһэр, көрөн турдаххына, суудуна хачайдана сатаан баран ортотунан тоһу барыах курдук буолар. Кытаанах конструкция корпус бүтүн буоларын хааччыйар», — диэн сэһэргиир.

Үлэҕэ — сарсыарда 4 чаастан 

Владимир 2010с. Владивостоктааҕы муора техникумугар түргэтиллибит бырагырааманан орто үөрэх баазатыгар муора суудунатын ыытарга үөрэнэн диплом ылбыта. Онон Өлүөнэ өрүс тардыытын биир кэлим пароходствотыгар өрүс-муора кылаастаах суудуналарга үлэлиир кыахтаммыта.

Араас кылаастаах устар аалга үлэлээн баран Дьокуускай – Өлүөхүмэ икки ардыгар дьону таһар "Полесье-43" сыыдам сырыылаах суудунаҕа хапытаанынан анаммыта. Ону таһынан,  "Полесье-71" ракетаҕа хапытааны кытта солбуһан үлэлииллэрэ. Сороҕор Лямпушкаҕа, Өлүөнэ очуостарыгар анал рейс оҥороллоро.

Өлүөхүмэ куораттан ыраах буолан, үлэтэ сарсыарда 4ч. саҕаланара, илин саҕахха күн саҥа суһуктуйа сырдыыта ыраах айаҥҥа турунуохтаах тиэхэньикэтин бэрэбиэркэлиирэ.

«Рейсэҕэ тахсыам иннинэ булгуччу суудуна механизмын, урууллуур тэрилин, навигационнай оборудованиены, мотуор үлэлиир прибордарын чинчийэн көрөбүн. 4ч. 40 мүн. пассажирдар киирэллэр, Дьокуускайдааҕы өрүс пуордуттан сарсыарда 5ч. хоҥнон баран Өлүөхүмэҕэ 17ч. диэки тиийэбит.

Өлүөнэ өрүһүнэн куораттан Өлүөхүмэҕэ диэри 627 км., ону 12 чаас курдук айанныыбыт. Экипаж састаабыгар икки бортпроводниктаахпыт. Сүүрүк утары айанныырга чааска 54-56 км. барабыт, төннөргө 65-67 км.

Өлүөхүмэҕэ тиийэн сынньанабыт уонна сарсыныгар эмиэ сарсыарда 5ч. куоракка төннөбүт. Сүүрүк хоту түргэнник устан, Дьокуускайга номнуо 15ч. -15ч.30 мүн. тиксэбит. Айаммыт тыал хайа диэки үрэриттэн, өрүскэ төһө улахан долгун баарыттан тутулуктаах. Утары күүстээх тыал ускуораспытын намтатар, оттон кэннибититтэн тыалырдаҕына куоракка 14ч. кэлэбит», — диэн кэпсиир хапытаан.

Аартыка навигацията

Кини биир эрэ суудунаҕа үлэлээбэт, Аартыка навигацията аһылыннаҕына, от ыйын бүтүүтэ Тиксиигэ айаҥҥа турунан, Лаптевтар, Илин Сибиир муоратыгар таһаҕас тиэйэ ыйы ыйдаан баран хаалар.  Уһук хоту улуустарга таас чох, ойуур маһын тиэйэллэр, Халымаҕа, Певекка контейнер тиксэрэллэр.

Кыһыҥҥы кэмҥэ Владимир Александрович Дьокуускайдааҕы өрүс тырааныспарын институтугар үүнэр көлүөнэни суудуна оҥоһуутун, муораҕа, өрүскэ устар аалы ыытыы ымпыгар-чымпыгар үөрэтэр. Курсаннары флот үтүө үгэстэригэр сыһыарар, уунан устуу быраабылатын билиһиннэрэр. Институкка быраактыка уонна эбии үөрэхтээһин салаатын начаалынньыгынан, суудунаны ыытар салаа сэбиэдиссэйинэн үлэлии сылдьыбыта.

2022 с. ыам ыйыгар Владимир Долгов Өлүөнэ өрүс тардыытын биир кэлим пароходствотын тэрилтэтигэр ПАО "ЛОРП" суудунаны ыытарга куттала суох буолууну хааччыйар сулууспатыгар үлэлии киирбитэ. Кинилэр сулууспалара сааскы халаан кэмигэр муус тоҕо анньан кэллэҕинэ тиэхэньикэ алдьамматын, навигация бүппүтүн кэннэ суудуналар кыстыыр сирдэрин булалларын туһугар эппиэттиир. 

Көҥүл көмүстээҕэр күндү

Онтон эдэр кэскиллээх хапытааны, өрүс флотун номнуо уопутурбут үлэһитин бэлиэтии көрөн, СӨ Тырааныспарга уонна суол хаһаайыстыбатын министиэристибэтигэр Уу уонна тимир суол департаменын салайааччытынан ыҥырбыттара. Чунуобунньук үлэтэ киэһэ хойукка диэри өрөбүлү аахсыбакка бэриниилээх үлэни, элбэх киһини кытта алтыһыыны, дьон кыһалҕатын тута быһаарыыны эрэйэр, ол иһин Өлүөнэ эбэ киэҥ киэлитигэр көҥүл сылдьарга үөрэммит Владимир тыына-быара хаайтаран барбыта. Сыл аҥаара үлэлээт, Өлүөнэ өрүс тардыытын биир кэлим пароходствотын тэрилтэтигэр ПАО "ЛОРП" төннөн, билигин флотка үлэлиир.

Сорох дьон үлэттэн үлэҕэ көһө сылдьар киһини сөбүлээбэт курдук этэллэр даҕаны, эдэр сылдьан киһи ханнык үлэ барсарын бэйэтин этинэн-хаанынан билиэхтээх. Үлэ усулуобуйатын, хамнаһын, кэлэктиибин тэҥнээн көрдөххүнэ биирдэ билэҕин — дууһаҥ ханна талаһарын, сүрэҕиҥ хайа диэки тардыһарын.  Ол иһин үлэни уларытартан киһи кыбыстыа, толлуо суохтаах.

Биллэн турар, үлэни таларга аныгы киһиэхэ хамнас кээмэйэ быһаарыылаах оруолу оонньуур. Өрүс флотугар хамнас дуоһунаскыттан тутулуктаах, үүнэн-сайдан истэҕиҥ аайы 150-350 тыһ. солк. тиийиэн сөп. Алтынньы бүтүүтэ, сэтинньи саҥата өрүскэ кыдьымах киирдэҕинэ, навигация түмүктэнэн, флот үлэһиттэрэ уоппускаҕа бараллар. Унньуктаах уһун кыһын хамнас төлөммөт буолан, эр дьон дьиэ кэргэттэрин иитээри атын үлэни көрдүүргэ күһэллэллэр, саас халлаан сылыйыыта мууска хам тоҥон турар суудуналары босхолууллар, навигацияҕа бэлэмнииллэр.