Уопсастыба

Кэргэннии Васильевтар көҕүлээһиннэрэ

 «Саха Сирин бойобуой шелкопрядтара» волонтердар түмсүүлэрин кэргэннии Сергей уонна Марина Васильевтар көҕүлээн тэрийбиттэр. Васильевтар Санкт-Петербурга баран, волонтердар түмсүүлэрин үлэтин үөрэтэн, билэн-көрөн, баҕалаах дьону түмэн, хамсааһыны саҕалаабыттар. Бастаан утаа түмсүү Дьокуускай куорат Н.О. Кривошапкин аатынан 5 №-дээх орто оскуола хоһугар, дириэктэр Алексей Семенов өйөөһүнүнэн, үлэлээбит. Билигин СӨ Национальнай бибилэтиэкэтин төрдүс этээһигэр, улахан саалаҕа тахсыылаахтык үлэлии олороллор. «Саха Сиригэр волонтердар түмсүүлэрэ элбэх. Биһиги уратыбытынан буойуттарбытын дроннартан хаххалыыр, харыстыыр илимнэри, силиэмнэри хатыы буолар», - диэн билиһиннэрэр Тамара Дмитриевна.

Саҥа үйэ сэбилэниитин ирдэбилин тутуһан

Волонтердар харыстыыр илими хатыы ньыматын бэйэлэрин уопуттарыгар олоҕуран, эт илиилэринэн хатан, ымпыгын-чымпыгын өйдөрүнэн тобулан, толору баһылаабыттар. Харыстыыр илими хатыы омос көрдөххө судургу эрээри, манан аҕай дьыала буолбатах. Маныаха анал ньыма, технология туттуллар. Ол курдук, бастаан хаталларын саҕана эргэ балыктыыр илимнэри мунньаннар, айылҕа дьүһүнүгэр дьүөрэлиир өҥнөөх араас таҥастары быһыта кырыйталаан, хаталлар эбит. Онтулара саламаҕа майгынныыр буолара уонна матырыйааллара ардахха, сииккэ илийэн, илимнэрэ түргэнник туһатыттан тахсара. Онтон Марина Васильева Санкт-Петербург волонтердарыттан хайдах матырыйаалы туһанарга, ону сөпкө кырыйан хатарга үөрэммит уонна оҥоһуллубут илими Дьокуускайга аҕалан, дьонун үөрэппит. Саҥа үйэ сэбилэниитин ирдэбилинэн, билигин тепловизионнай харысхаллаах илимнэр наадалар. Онон аныгы ыстандаарка эппиэттиир, сылааһы бүөлүүр (теплоизоляция) бүрүөһүннээх илимнэри, силиэмнэри хатыы соруга турар. Саха Сирин бойобуой шелкопрядтарын хатар илимнэрэ салгыны хамсатар уратылаах, чэпчэки ыйааһыннаах уонна ханнык баҕарар быһыыны ылынар буолан, байыаннай дьайыы кэмигэр туттарга табыгастаах. Өстөөх инфракыһыл сардаҥаларынан кэтээн көрөр тэриллэригэр киһи сылааһын биллэрбэт уратылаах матырыйаалтан оҥоһуллубут илим буойуттар олохторун харыстыыр абыраллаах. Бу ньыманан оҥоһуллубут илим киирсии кирбиитигэр көдьүүстээҕин буойуттар волонтердарга махталлара туоһулуур.

Саха Сирин бойобуой шелкопрядтара сылгы сиэлиттэн саппыкы уллуҥнары оҥороллор. Уллуҥнар атаҕы сиигирдибэттэр, илбийэр уратылаах буоланнар, киһи доруобуйатыгар туһалаахтар. Онон дьайыы кыттыылаахтара уллуҥнары үөрүүнү кытта ылаллар эбит. Маны таһынан, буойуттарбытыгар сахалыы биэс харахтаах харысхалы уонна уот оттон, алгыс түһэрэллэригэр анаан дойдуларын отун, кыра туоһу, сиэли бакыаттарга уган, кэмпилиэк оҥороллор. «Оттору буойуттарбытыгар ыытар туһунан санаа биһиэхэ уолаттар кэпсээннэриттэн киирбитэ. Кинилэр биир дьикти түгэни кэпсээн тураллар: биирдэ саха уолаттара, борук-сорук буолуута, хутор кытыытыгар турар дьиэҕэ хонорго санаммыттар. Онуоха дьиэ абааһыта илэ хаама сылдьар үһү. Олох сүгүннээн утуппатах. Ол олордохторуна биир уол хоонньугар кытыан укта сылдьарын санаан кэлбит уонна уот оттон, от сытын таһааран, айыылартан ааттаспыттар-көрдөспүттэр. Дьэ ол кэннэ били илэ хаамааччы абааһылара баарын биллэрбэтэх», - диэн сэһэргиир Тамара Дмитриевна.

Түмсүү уопуттаах волонтердара ыстандаарка эппиэттиир харыстыыр илимнэри хатарга өрөспүүбүлүкэбит олохтоохторун үөрэтэр маастар-кылаастары, куйаар ситимин нөҥүө видео-уруоктары ыыталлар. Онон үгүс улууһу хабан үлэлииллэр. Ол курдук, көхтөөх улуустарынан Үөһэ Дьааҥы, Хаҥалас, Бүлүү, Сунтаар буолаллар. Бу улуустар олохтоохторо илимнэри эрэ буолбакка, сахалыы харысхал, сылгы сиэлиттэн уллуҥахтары, таба собуонньугуттан уонна эргэ тирии саҕынньахтартан олбохтору тигэн ыыталлар.

Волонтердар илимнэрин, силиэмнэрин, харысхаллары сэргэ оҕолор буойуттарга суруйбут суруктарын, эҕэрдэ открыткаларын, алгыстары анал бэлиэлээх мөһөөччүктэргэ угаллар уонна байыаннай дьайыы буола турар сиригэр ыыталлар.

Түмсүү далбар хотуттара

Түмсүүгэ сүрүннээн саастаах далбар хотуттар үлэлииллэр. Салайаччылара Тамара Дмитриевна улахан ыал хос эбэтэ, биэнсийэҕэ тахсыар диэри Усуйаана улууһун ветеринария управлениетыгар үлэлээбит, көхтөөх уопсастыбанньык. Кини бу түмсүүнү салайарын таһынан, «Саха Сирин Аартыката» өрөспүүбүлүкэтээҕи уопсастыбаннай тэрилтэҕэ алтыс сылын уон үс Аартыка улуустарын бэрэссэдээтэлэ, маны сэргэ сэттис сылын Усуйаана улууһун бырамыысыланнай бөһүөлэктэрин, үһүс сылын бүтүн улуус биир дойдулаахтарын түмсүүлэрин бэрэссэдээтэлинэн үлэлиир. «Саха Сирин бойобуой шелкопрядтара» тэриллиэҕиттэн Тамара Дмитриевнаны кытта Иванова Екатерина Андреевна, Попова Екатерина Ивановна күн бүгүҥҥэ диэри бэриниилээхтик үлэлии сылдьаллар. Охлопкова Дина Константиновна, Фарафонова Елена Николаевна, Попова Александра Романовна, Попова Марияна Гаврильевна, Стручкова Мария Лукинична, Егорова Вера Николаевна, Тихонов Михаил Николаевич күннэтэ көхтөөхтүк үлэлииллэр. 81 саастаах Никифорова Мария Иннокентьевна уонна 79 саастаах Тарских Светлана Ивановна эдэрдэртэн хаалсыбакка, илиилэрин сылааһынан харысхал кэмпилиэктэрин оҥороллор.

«Чуолаан сайын, сүрүн волонтердарбыт даачаларыгар тахсар кэмнэригэр, үлэһит илии тиийбэт буолааччы. Сайынын уонна каникул кэмигэр оҕо лааҕырдарыттан, оскуолалартан кэлэн илимнэри хатарга көмөлөһөллөр. Мөлтөхтүк көрөр уонна хараҕа суох оҕолор, илиилэрин иминэн бэрт кичэллээхтик хаталлар. Бу биһиги, биэнсийэҕэ олорор дьон, үлэҕэ сылдьар курдук үлэлиибит. Оттон орто саастаахтар иллэҥ кэмнэригэр кэлэн, 2-3 чаас устата көмөлөһөн бараллар. Манна сүрүннээн байыаннай дьайыыга чугас киһилэрэ сылдьар дьон, тугунан эмит көмөлөстөрбүт диэн санаанан сиэттэрэн, баҕа өттүнэн үлэлиибит, оттон ол кыһалҕаны билбэт дьон кэлбэттэр», - диэн түмсүү кыттыылаахтара санааларын үллэстэллэр.

Бары биир санаанан

Түмсүү биир сүрүн кыһалҕатынан харыстыыр илими оҥорор матырыйаалы Санкт-Петербургтан Саха Сиригэр быыстала суох аҕалыы буолар. Маныаха «Якутия» авиахампаанньа быһыллыбыт лимиитинэн босхо таһар. Ол эрэн бу лимиит ыйга ирдэниллэр матырыйаалы толору хааччыйбат эбит. Онон сорох ардыгар волонтердар, матырыйааллара суох буолан, үлэлэрэ бытаарар. Быһа холоон 200 тыһ. суумалаах матырыйаал ый аайы баар буолуон наада. Оччоҕуна эрэ үлэ тохтообокко барар. Түмсүү кыттыылаахтара кэпсииллэринэн, харчынан көмөнү тохтоло суох биэнсийэлээхтэр биэрэллэр эбит. Маны таһынан тэрилтэлэртэн уонна биирдиилээн дьонтон харчынан көмө киирэр. Ардыгар туора турбат, үтүө санаалаах дьон туттар малларынан волонтердарга көмөлөһөллөр. Холобура, Василий Пермяков мастан илими хатар конструкциялары, намыһах олоппостору буор босхо оҥорон биэрбит. Дьокуускай к. үөрэҕин управлениетын өйөөһүнүнэн, үөрэх тэрилтэлэрэ волонтердары босхо эбиэтинэн аһаталлар. Иһэр ууну урбаанньыт Капустин Михаил тэрилтэтэ хааччыйар. «Сардаана» фабрика таҥастары тикпититтэн ордор тириилэрин биэрэр, ону волонтердар олбох, уллуҥах оҥороллоругар тутталлар.

Бу курдук, бары биир санаанан, ким туох кыахтааҕынан көдьүүстээхтик үлэлии олорор волонтердар түмсүүлэригэр сылдьаммын, күүстээх санаалаах, амарах сүрэхтээх далбар хотуттары кытта билсэммин сөхтүм, махтанным.

Антонина НЕУСТРОЕВА

Хаартыскалар Т. Попова архыыбыттан