Уопсастыба

Ил Түмэн Култуураҕа уонна сонуннары маассабайдык тарҕатар ситимҥэ сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Виктор Губарев саха бастакы алпабыытын төрүттээбит, төрөөбүт тылын сайыннарыыга-чинчийиигэ олоҕун анаабыт, бастакы лингвист Семен Новгородов төрөөбүт күнүгэр сурук-бичик күнэ бэлиэтэнэрин эттэ.

Кини аныгы глобализация уонна сыыппараҕа көһүү кэмигэр үгүс тыллар суураллар-сүтэр кутталлаахтарын иһитиннэрэн туран, төрөөбүт тылбытын харыстыырга, сайыннарарга сонуннары киэҥ эйгэҕэ тарҕатар ситим сүрүн оруолу ыларын санатта.

Саха Өрөспүүбүлүкэтин инновацияҕа, сыыппара сайдыытыгар уонна инфокоммуникационнай технологияҕа миниистир Василий Ефимов оҥоһуу өй олох бары салаатыгар өтөн киирэ турар кэмигэр саҥа технологиялары туттар, идэ таһымын үрдэтэр наадалааҕын бэлиэтээтэ.

Күн бүгүн Технопааркаҕа оҥоһуу өй (искусственнай интеллект) лабораторията үлэлиир, төрөөбүт тылбытын харыстыырга уонна сайыннарарга былырыын 15 мөл. солк. суумалаах гыраан көрүллүбүт. Онон Алиса курдук виртуальнай көмөлөһөөччүлэр аны сахалыы саҥаралларын ситиһиэхтээхтэр.

Биир саҥа саҕалааһын быһыытынан, былырыын «Тооку» оҕо телевизионнай ханаала аһыллан, номнуо бэйэтин көрөөччүтүн булла. Төрөөбүт тылбыт эйгэтин кэҥэтэргэ, саха санаатын тэнитэргэ, бастатан туран, үүнэр көлүөнэни, оҕо-аймаҕы сахалыы ааҕарга, санааларын сайа этэргэ үөрэтиэхтээхпит. Ол иһин кинилэргэ аналлаах суотабай төлөпүөҥҥэ мобильнай сыһыарыылары, төрөөбүт тылы үөрэтэргэ араас оонньуулары оҥорон таһаарыахтара.  «Сахабэчээт» хампаанньаны кытта эспэримиэн курдук сахалыы комикстары оҥоруохтара.   

«Ил Түмэн» Издательскай дьиэ генеральнай дириэктэрэ, сүрүн эрэдээктэрэ Мария Христофорова былырыын тахсыбыт «Быраап билиитин нууччалыы-сахалыы тылдьытын», юридическай тиэрминнэри аан бастаан сахалыы саҥардыбыт бырайыагын туһунан билиһиннэрдэ.

Маннык сүҥкэн суолталаах тылдьыт «Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай тылларын харыстааһын уонна сайыннарыы» диэн судаарыстыбаннай бырагыраама көмөтүнэн күн сирин көрбүтэ. Тылдьыкка Арассыыйа быраабын эйгэтигэр туттуллар 8000 тыл киирэн, РФ уонна СӨ ситэриилээх былааһын уорганнарын аата сахалыы хайдах суруллара ыйылынна.

Мария Христофорова төгүрүк остуол түмүгүнэн ылыныллар резолюцияҕа кэккэ этиилэрин киллэрдэ. Кини социальнай суолталаах СМИ-лары субсидиялыырга өрөспүүбүлүкэ, улуус хаһыаттарын, периодическай бэчээти тарҕатар киоскалары өйүүр наадалааҕын бэлиэтээтэ.

Суруналыыстар көрдөһүүлэринэн, социальнай суолталаах 50-95 сыл тухары тахсар өрөспүүбүлүкэ, улуус үйэлээх хаһыаттарын сокуонунан көмүскээн, өрөспүүбүлүкэ киэн туттуута оҥоруохха сөбүн туһунан эттэ.

Кини быйыл Аҕа дойдуну көмүскээччи, Кыайыы 80 сылыгар патриотическай тыыннаах бырайыактары үбүлүүр тоҕоостооҕун санатта. Ону таһынан, судаарыстыбаннай тыллары харыстыырга уонна сайыннарарга хотугу норуоттар олорор сирдэригэр, Нерюнгри, Алдан, Өлүөхүмэ, Ленскэй, Мииринэй улууһугар муниципальнай бүддьүөттэн үбүлэнэр муниципальнай бырагырааманы төрүттүүргэ баҕа санаатын тириэртэ. Тыа сиригэр саатар 100 000 солк., оттон бырамыысыланнай оройуоннарга 700 000 солк. көрүөххэ сөбүн туһунан санаатын үллэһиннэ.    

«Күн бүгүн суруналыыстар култуура үлэһиттэрин идэлээх сойууһугар киирэллэр, оттон хамнастара “атыттар” (“прочие”) диэнинэн ааҕыллар. Үгүс талааннаах суруналыыстар библиотекаҕа, култуура салаатыгар үлэлииллэр. Суруналыыс хамнаһа 45 000 – 55 000 солк., оттон култуура салаатын исписэлииһэ 90 000 – 100 000 солк. ылар.

Онон “атыттар” (“прочие”) дэнэр бүддьүөт үлэһиттэрин хамнаһын үрдэтиини болҕомтоҕо ылан, суруналыыстар хамнастарын култуура үлэһиттэрин киэнигэр тэҥниир оруннааҕынан ааҕабын”, — диэбитигэр төгүрүк остуолга мустубут дьон дохсун ытыс тыаһынан тыын кыһалҕа быһаарылларыгар эрэллэрин биллэрдилэр. 

(Ол туһунан сиһилии кэлэр нүөмэргэ ааҕыҥ).