Уопсастыба

Этэ барыта ис-иһиттэн дьырылаан ыалдьар курдук, улахан эрэйинэн кыратык хамсаннаҕына бааһа эмиэ аһыс гына түһэр. Оннооҕор дириҥник үөһэ тыыннаҕына этэ-сиинэ сыппах быһаҕынан, аалардыы ыалдьан дьаралытар. Сэрэнэн сарай эркинигэр көхсүнэн тирэнээт, уһун-киэҥ толкуйга түстэ.

Хохоллар кини ханна баарын билэллэр, ол иһин сарсыарданан хайаан даҕаны эккирэтэн кэлиэхтэрэ. Уолу түүннэри көрдүү тахсаллара саарбах эрээри, күн тахсыыта, халлаан сырдыыта субу тиийэн кэлиэхтэрэ. Онон хараҥанан туһанан, коптердар суох кэмнэригэр атын сиргэ куотуохха наада. Итинник толкуйдуу олорон нуктаан ылла, кыргыһыы хонуутугар сырдык тыыннара быстыбыт доҕотторун түһээтэ, баттата сыста. Эмискэ уһуктан кэлэн түүлүн өйдөөбүтэ – Пират укроптартан эчэйэн, бу олохтон барбыт сирин тарбаҕынан ыйан көрдөрө-көрдөрө Тутаны сэрэтэ сатаабыт эбит. Доҕотторо сэрэтиилэрин сөпкө өйдөөбүтэ буоллар, түүннэри сүүрэкэлээн, коптерга киирэн биэриэ суох этэ.

Дьыл-хонук бэйэтин хаамыытынан устан иһэр, сэтинньи 20 күнэ үүннэ. Уол борук-сорук эрдэҕинэ сарайыттан өҥөс гынан тыаһы-ууһу иһиллии сатаата. Коптер сырдьыгыныыр тыаһа иһиллибэт курдук. Тула өттүгэр уу-чуумпу сатыылаабыт. Өссө оһо илик ыалдьар баастарын илиитинэн тутта-тутта сарайтан нэһиилэ таҕыста, учаастак нөҥүө уһугар доҕолоҥноон тиийэн, күрүө кэннигэр кыстаммыт хаптаһын кэннигэр саста.

Быраас көмөтө суох быстыбыт буолуохтаах

Укроптар өр кэтэһиннэрбэтилэр. Халлаан суһуктуйуута учаастакка кимнээх эрэ, арааһа олохтоох дьон кэллилэр. Сарайга чугаһаабакка эрэ тохтоотулар. Тута өйдөөн көрбүтэ соруйан боростуой дьон курдук таҥна сылдьар ВСУ байыаннайдара эбит. Соннорун уонна кууркаларын иһигэр бронежилет омооно көстөр, өссө аптамааттара быга сылдьар. Тута биһиги дроннарбытыгар көстүмээри соруйан итинник кистэлэҥник таҥныбыттар дии санаата. Өскөтүн сэлиэнньэҕэ олохтоохтор, боростуой дьон хаалбыт түгэнигэр дроннар уонна артиллерия ытыалаабатын, снарядтары дэлби тэптэрбэттэрин бэркэ билэллэр. Бу киитэрэйдэрин көр, биһиги дьоммут гражданскайдары сэриилээбэттэрин туһанан, байыаннай таҥастарын устан баран боростуой дьон курдук кубулуна сылдьаллар.

Кинилэри кытта икки дьахтар кэлсибит, онтон биирэ сарай диэки сөмүйэтинэн ыйан көрдөрдө уонна штурмовик итиннэ киирэн саспыта диир, ону өссө чиҥэтэн биэрэн төлөпүөнүгэр устубутун көрдөрдө.

Укроптар өр толкуйдуу барбакка хас да гранатаны сарай түннүгүнэн кыыраттылар. Онтон биирдэстэрэ иһирдьэ киирэн көрөрүгэр бирикээстээтилэр. Ол киһилэрэ иһирдьэ киирэртэн кыккыраччы аккаастанна. Онуоха дьахтар: «Быраас көмөтө суох ол киһи быстыбыт буолуохтаах, ыараханнык бааһырбыт этэ, сарайга нэһиилэ киирбитэ», — диэбитигэр оччоҕуна бэйэтэ сарайга киирэн штурмовигы бэрэбиэркэлииригэр сорудахтаатылар.

Бу кэмҥэ укроптартан биирдэстэрэ сэрэнэн сарайга чугаһаан, аан дьөлөҕөһүнэн иһирдьэни сыныйа көрдө, муннунан сытырҕалаат мөкү сыт баарын эттэ уонна буойун быстыбыт диэн быһаарда. Итинник тэпсэҥнии түһээт, тугу эрэ сүбэлэстилэр уонна тиэргэнтэн тэскилээтилэр.

Тута өрө тыынна, санаата чэпчээбит курдук буолла. Кыратык олоро түһэн баран сарайыгар төттөрү киирэн, кыратык сынньана түһэргэ сананна. Бу күннэргэ сарайыттан ырааппата. Барыан сэниэтэ суох, сыыллан тахсан тугу эмит сиэбит киһи диэн ас көрдүү сатыыр, аны табахтыан баҕарар.

Сарсыныгар сэтинньи 21 күнүгэр убайын төрөөбүт күнэ. Ыксаабыт киһи оттон-мастан тардыһар дииллэринии Тута бу күн үтүөнү тосхойуохтаах диэн иһигэр эрэнэр. Таҥара, Үрдүкү Айыылар киниэхэ убай бэлэхтээбиттэрэ, уол убайын иһигэр ытыктыы уонна таптыы саныыр. Ол аата ити күн киниэхэ табыллыы, ситиһии кэлиэхтээх. Итинник санаан баран сарсын сарайыттан тахсарга былаан оҥоһунна, ол эрэн түүн буолбатах, күнүс.

Дьикти түүл

Онон күүс ылаары кыратык утуйа түһэргэ сананна. Эмискэ ыҥырыллыбатах ыалдьыттар тоҕо көтөн кэллэхтэринэ биллибэт курдук саамай түгэх муннугу булан ол-бу малы өрөһөлүү бырахта уонна ол иһигэр киирэн утуйан хаалла.

Бу түүн эмиэ түһээтэ. Арай кэргэнэ уонна кыра кыыһа кинини төлөпүөн экранын нөҥүө сыллыыллар, чаһыны көрбүтэ 14 ч. 26 мүн. турар. Тута соһуйан уһуктан кэллэ, ол эрэн бу түүл киһини куттуур буолбатах, төттөрүтүн сүргэҕин көтөҕөр, чаҕылхай уонна сырдык түүл, дьиҥ олоххо баар курдук. Төлөпүөҥҥэ баар сыыппара уол өйүгэр сотуллубаттыы хатанан хаалла. Тута бэйэтин төлөпүөнүн кимэн киириигэ барар бастакы күнүгэр тоҕута сынньыбыта, оттон билигин илиитигэр чаһылаах.

Хаһыс да күнүн аһаабакка сылдьар, хомпуокка топпоккун эрээри, бу күн хара сарсыардаттан чэбдиктик, сэргэхтик турда. Хаста даҕаны таһырдьа тахсан халлааны одууласта, тыал, ардах суох, тула өттө уу-чуумпу. Аныгыс сырыытыгар таһырдьа тахсан чаһытын көрбүтэ 14 ч. 26 мүн. буолбут. Тугу кэтэһиэн билиминэ хайдах эрэ сэрэхэдийэ, тулатын чуҥнуу сатаата. Онтон түүҥҥү түүлүн өйдөөбүтэ бу кэмҥэ сарайтан тахсан барыан наада эбит, кэмэ кэллэ. Хас да күн саһа сыппыт сирин кэннигэр хаалларан, аа-дьуо аһаҕас сиринэн сыыллан барда.

Сынньанан тохтуу-тохтуу үс чаас кэриҥэ сыылан умайбыт мотолыгаҕа (МТЛБ вездеходка) тиийдэ, чаһытын көрбүтэ 17 ч. 30 мүн. Сэлиэнньэттэн балачча тэйдэ, бу кэмҥэ биир да тимир чыычаах көтөн кэлэн атаакалыы, тоҕута ытыалыы сатаабата.

Түүн тоҥсуйар саллаат өлүгэ

Аһаҕас десантнай лүүгүнэн мотолыга иһигэр киирдэ уонна иһигэр туох баарын эргиччи көрдө. Бастатан туран хараҕа аҥаарыгар диэри иһиллибит уулаах бытыылкаҕа хатанна. Ууну иһэн куурбут таҥалайын инчэттэ. Бронемашина үөһээ өттүн көрбүтэ, сытыйан эрэр саллаат өлүгэ, аттыгар кини подсумога сыталлар. Уол ону көрөн арыйа баттаата, ол иһиттэн түөрт паачыка сигарета уонна «сникерс» сакалаат булла.

Сакалаатын аҕыйахта ыстаан сиэтэ, уутун истэ уонна дуоһуйуор диэри табахтаата. Кырыктаах кыргыһыы тыҥааһыннаах кэмигэр бу дойдуттан бараахтаабыт саллаакка махтана санаата. Үссэммит киһи быһыытынан күүһүгэр күүс эбиллэн, сэргэхсийэ түстэ. Лүүктэн өҥөйөн көрбүтэ саамай кутталлаах кыһыл балаһаны хата этэҥҥэ ааспыт, билигин эмиэ сэрэхтээх эрээри, соччо куттала суох араҕас балаһаны туоруон наада.

Ааспыкка хараҥарбытын кэннэ түүн куотаары коптерга түбэһэн олоҕуттан мата сыспытын саныы биэрдэ, ол иһин аны түүннэри балайдаммакка, күнүс барарга сананна. Онон десантнай лүүгү сабан баран тымныы тимиргэ сытынан кэбистэ. Таһырдьа ардах ибиирэр, инчэҕэй хаар кыыдамныыр. Киэһэ хойут утуйан эрдэҕинэ арай ким эрэ мотолыга куорпуһун тоҥсуйан тобугуратар. Төбөтүн өндөтөн иһиллээбитигэр тыас өссө улаатта, ол эрэн таһырдьа ким даҕаны хаамара иһиллибэт. Аны үөһэттэн тоҥсуйдулар.

Тута аттыгар бокуонньук саллаат сытарын өйдүү биэрдэ:

Быраат, мин наһаа сылайдым, утуйуохпун наада, өскөтүн дьоммор этэҥҥэ тиийдэхпинэ, эн ханна бааргын тыллыам, баһаалыста, уоскуй, киһини утут!

Инньэ диэбитин кэннэ тыас им-дьим барда. Уол өйүгэр маны барытын оҥорон көрдө дуу, илэ чахчы дуу ситэ өйдөөбөтө. Ону кыайан быһаарбата, ол эрэн саха киһитин сиэринэн өлбүт дьоҥҥо ытыктабыллаах сыһыаннааҕын умнубата. Тута санаата уоскуйан устунан утуйан хаалла, түүн түөрт чаас саҕана тоҥон уһугунна. Таһырдьа сэтинньи бүтүүтэ ардах кутар уоҕа күүһүрэн, өссө тымныйда.

(Бүтүүтэ бэчээттэниэ)

Александр СЕДАЛИЩЕВ

Тылбаас Марианна ТЫРТЫКОВА

Хаартыска СИА, Андрей Сорокин.