Степан Иванович Тимофеев-Кустуктаанап Аҕа дойду Улуу сэриитигэр албан ааттаммыт снайпер, разведчик Степан Гурьевич Ковров суостаах сэрии бастакы сылларыгар хабыр хапсыһыыларга көрдөрбүт хорсун быһыытын хоһуйан «Ыстапаан Кобуруоп» диэн хоһоону суруйбута.
Мелодист Данил Данилович Санников кэпсээбитинэн, киниттэн Улуу Кыайыы 50 сылын көрсө ырыа суруйарыгар көрдөспүттэр. Онуоха, Степан Кустуктаанап судургу, тиийимтиэ тыллардаах «Ыстапаан Кобуруоп» хоһоонугар намыыннык, ыксаабакка ылланар матыыбы айбыт. Бу курдук, 80-с сыллар бүтүүлэригэр «Степан Ковров туһунан ырыа» айыллыбыт уонна хорсун быһыы холобура буолан, дьон-сэргэ сөбүлээн ыллыыр ырыата буолбут.
Күндү ааҕааччым, ырыаҕа ылланар Ыстапаан Кобуруоп туһунан бу сигэнэн киирэн ааҕыаххын сөп: https://www.sakhaparliament.ru/uopsastiba/25687-basty-koburuop
Степан Иванович Тимофеев-Кустуктаанап
Степан Тимофеев 1936 сыл ахсынньы 5 күнүгэр Горнай оройуонун Маҥаны нэһилиэгэр күн сирин көрбүтэ. Кустуктаанап олоҕун кэнчээри ыччаты иитиигэ-үөрэтиигэ уонна төрөөбүт төрүт тылы сайыннарыыга анаабыта.
1956 сылга Бэрдигэстээх оскуолатын үөрэнэн бүтэрбитэ. Дьокуускайдааҕы педагогическай учуулусса физкултуура салаатыгар үөрэммитэ. 1960 сыллаахтан бастаан физкултуура, онтон алын кылаас учууталынан, ол кэннэ завуһунан үлэлээбитэ. 1968 сыллаахха Саха судаарыстыбаннай үнүбэрситиэтин саха филологиятын салаатын кэтэхтэн үөрэнэн бүтэрбитэ.1998 сылга диэри Маҥаны оскуолатыгар саха тылын уонна литэрэтиирэтин учууталынан, онтон дириэктэринэн үлэлээбитэ.
Степан Иванович 37 сыл устата оҕолорго төрөөбүт тылга тапталы иҥэриигэ туох баар кыһамньытын, билиитин-көрүүтүн ууран туран үлэлээбитэ. Үөрэтии методикатыгар дириҥ билиилээх учуутал 1972 сыллаахха М.А. Черосовы, П.П. Барашковы, Н.Н. Неустроевы кытта бииргэ үлэлэһэн «Саха тыла. Синтаксис: 7-8 кылаастарга үөрэнэр кинигэни» оҥорбуттара. 1979 сыллаахха М.А. Черосов, Г.Г. Филиппов буолан «Саха тылын 7-8 кылаастарга үөрэтии» учуобунньукка методическай ыйыылары таһаарбыттара.
СӨ Бэрэсидьиэнин Е.А. Борисов 2010 сыл бэс ыйын 9 күнүнээҕи 1979 №-дээх уурааҕынан Степан Иванович Тимофеев-Кустуктаанап аата Горнай улууһун Маҥаны оскуолатыгар иҥэриллибитэ.
Кустуктаанап үнүбэрситиэккэ үөрэнэр кэмигэр «Сэргэлээх уоттара», «Хомус» литэрэтиирэ түмсүүлэрин көхтөөх кыттааччытынан буолбута. Аан бастаан 1956 сыллаахха «Саҥа дьылынан» хоһооно «Үлэ күүhэ» хаһыакка бэчээттэммитэ. Өрөспүүбүлүкэ таһымыгар 1962 сылтан тахсыбыта. Ол курдук, «Эдэр коммунист», «Кыым» хаһыаттарыгар, «Хотугу сулус», «Чолбон» сурунаалларыгар хоһоонноро бэчээттэммиттэрэ.
Степан Кустуктаанап лириичэскэй уонна судургу халыыптаах хоһооннордоох. Кини сүрүннээн сиэр-майгы тиэмэтигэр суруйара, уус-уран тылынан дьон майгытын мөкү өрүттэрин күлүү гынан хоһуйара.
«Эйэ, Дьол күндүтүн» бэйэтинэн билбит сэрии сылын оҕото Аҕа дойду сэриитин тиэмэтигэр үгүс хоһооннордоох. Ол курдук, «Ыстапаан Кобуруоп», «Ветеран саллааттар», «Эн, саха саллаата», «Кыайыы күнэ», «Капитан», «Кэриэстэбил» о.д.а. хоһоонноро ол аан дойдуну атыйахтыы аймаабыт сэрии сылларын кэпсииллэр, устуоруйа чахчытын көрдөрөллөр.
Элбэх хоһооно ырыа буолан көппүтэ. Степан Иванович бэйэтэ баяҥҥа бэрт үчүгэйдик оонньуура. Нэһилиэгэр кэнсиэртэри тэрийэрэ, сыбаайбаларга оонньуура.
Хоһооннорун бастакы хомуурунньуга «Таптал киэһэтэ» 2002 сыллаахха тахсыбыта. Онтон 2004 с. «Ийэ уонна саллаат», 2006 с. «Дьылҕа Хаантан ыйаахтаах», 2008 с. «Өс хоһооннорунан тарбааһыннар», 2009 с. «Дойдум сүүрэр атахтааҕа, көтөр кынаттааҕа», 2014 с. «Саргылаах сахабын» кинигэлэрэ күн сирин көрбүттэрэ.
Бэйиэт, педагогическай үлэ бэтэрээнэ, РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна, Саха АССР ыстаарсай учуутала, «Дети Саха-Азия» норуоттар икки ардыларынааҕы пуонда истипиэндийээтэ, Горнай улууһун Бочуоттаах олохтооҕо С.И. Тимофеев-Кустуктаанап 2008 сыл ыам ыйын 25 күнүгэр күн сириттэн күрэммитэ.
Данил Данилович Санников
Ырыа айааччы, СӨ Мелодистарын сойууһун чилиэнэ, СӨ култууратын туйгуна, үтүөлээх үлэһитэ, «Гражданскай килбиэн» бэлиэ хаһаайына, Ырыа ускуустубатыгар СӨ Баһылыгын бириэмийэтин лауреата, Горнай уонна Мэҥэ Хаҥалас улуустарын, Бэрдигэстээх, Солоҕон, Маҥаны нэһилиэктэрин Бочуоттаах олохтооҕо Данил Санников 1947 с. Мэҥэ Хаҥалас оройуонун I Баатара нэһилиэгэр, Хоту Үрэх диэн кыракый учаастакка төрөөбүтэ.
1964 сылтан Горнай улууһун Бэрдьигэстээҕэр ыал буолан олохсуйбута.
Култуура эйгэтигэр 33-с сылын үлэлиир. Ол иһигэр, 26 сыл култуура дьиэтигэр дириэктэрдээбит. Билигин 26-с сылын С.П. Данилов аатынан Бэрдьигэстээх орто оскуолатыгар оҕолору ырыаҕа үөрэтэр.
Хомоҕой хоһооннору ылбаҕай ырыа гынан көтүтэр талааннаах мелодист 1970 сылтан ырыа айарын саҕалаабыт.
Степан Кустуктаанап уонна Данил Санников айымньылаах алтыһыыларын түмүгэр хас да ырыа айыллыбыта. Ол курдук, «Таптал киэһэтэ», «Кэргэммэр», «Ветеран саллааттар», «Саха саллаата», «Эн бааргын, Комсомол», «Күндү ийэм барахсан» о.д.а. дьон кутун-сүрүн тутаннар, уостан түспэт ырыаларынан буолбуттара.
* * *
«Ил Түмэн» хаһыат кулун тутар 28 күнүнээҕи 12-с №-ригэр тахсыбыт «Бастыҥ Кобуруоп» диэн ыстатыйабар «Степан Ковров туһунан ырыа» тылын суруйбут Степан Иванович Тимофеев-Кустуктаанабы мин буойун бэйиэти, тылбаасчыты, Саха АССР култууратын үтүөлээх үлэһитин, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Бочуоттаах олохтооҕун Степан Иванович Тимофеевы кытта бутуйбуппун. Бу икки биллэр бэйиэттэри араарбатахпыттан билигин кыбыста сананабын.
Маныаха, сыыһабын тутатына ыйан биэрбит суруналыыс Жанна Леонтьеваҕа уонна алҕаспын көннөрөрбөр көмө буолбут ырыа дьүрүлүгүн ааптарыгар Данил Санниковка махтанабыт. Бу түбэлтэ, миэхэ, суруналыыстыка эйгэтин саҥа баһылаан эрэр киһиэхэ, суруйар иһитиннэриилэрбэр кичэллэхтик сыһыаннаһан таһаарарбар бэрт тиийимтиэ үөрэҕинэн буолла.
Антонина НЕУСТРОЕВА
Хаартыска: https://vk.com/club217208679
-
6
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
