Уопсастыба

Быйыл Улуу Кыайыы 80 сыла уонна Гавриил Протодьяконов төрөөбүтэ 115 сылын туолуута норуот өйдөбүлүгэр биир ситимнээх, биир утум тыыннаах ураты бэлиэ  өйдөбүл буолар.

Пааматынньыгы арыйыы сиэригэр-туомугар Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дархана Айсен Николаев, Дьокуускай куорат баһылыга Евгений Григорьев, Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Александр Жирков, Чурапчы улууһун баһылыга Степан Саргыдаев, парламент бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Александр Подголов, норуот дьокутааттара Павел Петров, Виктор Губарев, Антонина Григорьева, Павел Пинигин, Алена Атласова, Александр Корякин, Андрей Николаев, ону тэҥэ тыыл-үлэ бэтэрээннэрэ, Чурапчыттан биир дойдулаахтара, дьоруой аймахтара, ыччаттар кытыннылар.

Чурапчы улууһун баһылыга Степан Саргыдаев пааматынньыгы туруорууга Саха Сирин олохтоохторо, Чурапчыттан биир дойдулаахтара бииргэ ылсан көмөлөһөн өйөөбүттэрин түмүгэр тутуллубутун бэлиэтээн махтанна. Пааматынньык эскиһэ биир дойдулааҕа Александр Дьячковскай оҥоруутунан туруоруллунна.

Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Александр Жирков сэри-туому толоруу кэмигэр тыл этиитигэр  Судаарыстыбаннай Мунньах аатыттан Улуу Кыайыы 80 сылынан эҕэрдэлээн туран,бу мэҥэ пааматынньыгы туруоруу сэбиэскэй норуот Улуу Кыайыытыгар уонна Г.Д. Протодьяконов төрөөбүтэ 115 сылынан дьоруой аатыгар ытыктабылбытын биллэрэр, ураты суолталаах бэлиэнэн буолар диэтэ.   

— Пааматынньык табыллыбыт. Дьэ кырдьык, кэннинэн кэхтибэт, иннинэн чугуйбат, турбут сириттэн хамсаабат, чиҥник сиргэ үктэнэн турар дьиҥнээх саха буойуна ойууламмыт. Кэнэҕэһин даҕаны бу өйдөбүнньүк кини хорсун буойун буоларын санатан дьон-сэргэ сөҕүүтүн-махтаныытын ыла туруоҕа. Мин бүгүн Чурапчы улууһун баһылыгар Степан Саргыдаевка биир докумуону туттарыахпын баҕарабын. 2022 сыллаахха Сталинград кыргыһыытын 80 сыла туолуутугар анаан Гавриил Дмитриевич Протодьяконов докумуоннарын Михаил Федорович Семенов быһаччы көмөтүнэн хомуйсан, сөргүтэн оччотооҕу тэрийэр кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Дмитрий Медведевкэ уонна маршал Чуйков уолугар оҥорон ыыталаабыппыт. Кини бэйэтин кэмигэр дьоруойга түһүөхтээҕэ хамандыыра өлөн уонна докумуоннара умайан кыаллыбатаҕа. История кырдьыга син биир хаһан эрэ тиллэн кэлиэ дии саныыбын, – диэн Александр Жирков эттэ уонна Г.Д. Протодьяконов саҥардыллыбыт докумуоннарын Чурапчы улууһун баһылыгар «бу туруорсууну салҕаан кырдьыгы ситиһиҥ» диэн туран туттарда.

Парламент бастакы вице-спикерэ өссө төгүл мустубут дьону эҕэрдэлээтэ уонна түмүк тылыгар саха норуота бу кыайыыга атын ханнык да омуктартан итэҕэһэ суох бэйэтин кылаатын киллэрбитин, 63 тыһыынча киһи барбытыттан 40-ча тыһыынчата сэрии хонуутугар хаалбытын аҕынна. Тыылга сүтүк эмиэ сүрдээх улахан этэ диэн эттэ.

— 10 саха снайпера, олор истэригэр Федор Охлопков, Иван Кульбертинов, Дмитрий Гуляев, Михаил Миронов о.д.а. барыта холбоон мин тус ааҕыыбынан 1600 ниэмэһи сууһарбыттара. Ити Аан дойду сэриитин историятыгар ханна да тэҥнэммэт холобур, сахалар оннук сэриилэспиттэрэ. Саха хорсун буойуна Гаврил Дмитриевич Протодьяконов Волгоград куоратыгар мусуойга Сталинград кыргыһыытын панораматыгар алдьаммыт пушкатын аттыгар турарын уруһуйдаан киллэрбиттэрэ. Бу панорамаҕа Сэбиэскэй Сойуус маршала, икки төгүллээх Дьоруойа Василий Иванович Чуйков хамаандатынан, «Отстоять Сталинград любой ценой!» диэн соруктаах 62-с аармыйа саллааттара ньиэмэс халабырдьыттарын утары дьоруойдуу кыргыһыылара көстөр. Сэрии хартыынатын эргиччи анал холустаҕа сэттэ худуоһунньук уруһуйдаабыт. Маршал Чуйков кыргыһыы кэмигэр нейтральнай зонаҕа артиллерист Протодьяконов ньиэмэс «Тигр» тааҥкатын умаппытын бинокулунан илэ хараҕынан көрбүт буолан, худуоһунньуктар Чуйков кэпсээниттэн үүт-үкчү уруһуйдаабыттара билиҥээҥэ диэри бу түмэлгэ турар. Маршал Чуйков саха саллаатын тактикатын тус бэйэтэ көрбүт буолан Протодьяконов өстөөхтөн сүүс хаамыылаах сиргэ киирэн артиллериянан ньиэмэс кыайан ыппат, сөмөлүөтүнэн да кыайан буомбалаабат сиригэр сытан өстөөх сүрүн күүһүн «Тигр» бронялаах танкаларын тоҕүта ытыалаабытын улаханнык биһирээбитэ. Ол кэнниттэн Сталинградка «тактика ближнего боя» диэн ньыма үөскээбитэ уонна Аҕа дойду сэриитин былаһын тухары туттуллубута. Саха саллаатын мындырын, хорсунун суолдьут сулуһа буолбут Г.Д. Протодьяконов холобурун саҥа көлүөнэ ыччат киэн туттуохтаах уонна сэрии чахчыларын, историятын дириҥник үөрэтиэхтээх, – диэн Александр Николаевич эппитин мустубут дьон, дьоруой биир дойдулаахтара ытыс дохсун тыаһынан биһирииллэрин биллэрдилэр.

Хаартыскалар Василий Кононов (Ил Түмэн)