Уопсастыба

Айаммыт устатын тухары сыһыы муҥунан сыспай сиэллээх, хонуу муҥунан хороҕор муостаах арыаллаабыта дьикти кэрэ. Саха киһитин кутун долгута үөрдэн, Егор Петрович   олоҥхо курдук кэрэ дойдута үөрэ көрүстэ. Намылыспыт суһуохтуу лабаалардаах мааны хатыҥнар, ураты нарын көрүҥнээх сардааналара, бүппэт дьоллоох олоҕу кэрэһэлии устар Алдан өрүс буоллаҕа.

Бу айаммытыгар оһуохайдьыт Чэлгийэ, хоһоонньут, сэһэнньит Куола Уола, Чөркөөхтөн Сыгыйык, Ытык Күөлтэн Арылы Пинигина, саха тылын бэтэрээн учуутала Акулина Колмогорова, Мэҥэ Алданнар диктор уоллара Эдуард Рудых уонна мин Бээрийэ кыыһа Хотойук Айгыына буолан айар бөлөх олус бэркэ баран кыттан, дьүүллүүр сүбэҕэ үлэлээн кэллибит. Бу Мэҥэ Алдан ыһыаҕын арыллыытыгар Е.П.Неймохов кэргэнэ М.П.Неймохова, кыра уола Михаил Неймохов дьиэ кэргэнин, оҕолорун кытта кэлэн ыалдьыттаабыттара олохтоохтору үөртэ. Манна мааны оһуохай дьиэрэйдэ, манна харыс харбаһар хапсаҕай, мас тардыһыыта, төрүт өбүгэ оонньуута оҕунан ытыы уо.да а.араас күрэстэр улахан түһүлгэлэрэ буолла. Бу айаҥҥа сылдьыбыт доҕотторум тус санааларын билиһиннэрэбин.

Арылы Пинигина СӨ суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ:    

-   Бэс ыйын 19к Томпо улууһун Мэҥэ -Алдан нэһилиэгэр, Егор Петрович Неймохов үбүлүөйдээх 75 сааһыгар уонна Улуу кыайыы 80 сылыгар анаммыт ыһыахха баран кыттыыны ылан кэллибит. Мин Мэҥэ-Алдаҥҥа бастакы сырыым буолан миэхэ барыта сонун дьикти этэ. Айылҕалара уратыта киһи хараҕар тута быраҕыллар. Бу тииттэрэ дьылыгыраан көнөлөрө, уһуннара, хатыҥнара биир оннук халлааҥҥа харбаһар. Сибэкки арааһа киһи сөҕө, үөрэ көрөр. Алдан өрүс сөрүүн салгынынан толору тыынаммыт харахтыын сырдаатыбыт. Дьоно-сэргэтэ да сүрдээх истиҥник көрүстүлэр, итии астаах остуолунан көрүстүлэр. Кэлиэхпититэн барыахпытыгар дылы массыынанан таһыллан маанылана сырыттыбыт. Ыһыахпыт уурбут-туппут курдук сүрдээх үчүгэйдик ааста. Айылҕа да онно анаабыт курдук бары кэрэтин көрдөрөн ылла. Ардах да түстэ,тыал да курдары үрдэ, күн да сырылаччы тыган итиинэн угуттаата. Оһуокай саҕана эмискэ ардаҕынан сууйан, арчылаан, ыраастаан ааста. Дьиктитэ диэн ол кэннэ, дьэ оонньоон-көрүлээҥ диэбиттии уостан, күнүн уотун сылааһынан сири-дойдуну куурдан, ардахтаабатах курдук мэлдьэһэн кэбистэ. Күрэстэр тус- туһунан тэҥинэн ыытылыннылар. Биһиги Филатова Елена -Сыгыйык, Пинигина Валентина -Арылы, Колмогорова Акулина буолан "Өйтөн ааҕыы" күрэҕэр жюрилаатыбыт. Бэйэбит ааҕыыга куонкурус таһынан кыттаммыт дуоһуйууну ыллыбыт. Ол курдук үтүө эйгэлээх, сылаас тыыннаах дойдуга баран кэлбиппититтэн ис куттуун астынныбыт. Тэрээһини тэрийэн ыыппыт, сүүрбүт-көппүт дойдулаах дьоммутугар барҕа махталбытын биллэрэбит! Бу сылдьан кэлбит сырыыбыт, сир үрдүгэр баарбыт тухары махталынан ахтылла сылдьыа турдаҕа.

Елена Филатова-Сыгыйык СӨ Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ:

• Кэрэ, дьикти айылҕалаах Томпо улууһун, Мэҥэ Алдан нэһилиэгэр Е. П. Неймохов 75 с. аналлаах үбүлүөйдээх ыһыахха ыҥырыылаах ыалдьыт буолан кыттыыны ылан кэллим. Тэрээһин үрдүк таһымнаахтык ыытылынна, ыһыах сиэрэ- туома, Кыайыы үбүлүөйдээх 80 сылыгар, Е. П. Неймохов 75 сылыгар аналлаах дьүһүйүүлэр, түөлбэлэр күрэхтэрэ, спортивнай күрэхтэр, ас - үөл тэрээһинэ, бириистэр хас биирдии киһи санаатын кынаттаатылар, үөрүүнү сахтылар. Нэһилиэк хас биирдии олохтооҕо ыһыах тэрээһинигэр кыһамньытын уурбутун бэлиэтии көрдүбүт. Е. П. Неймохов дьиэ кэргэттэрэ, аймахтара анал бириистэри туруоран кыайыылаахтар өрөгөйдөрүн үрдэттэ, норуот суруйааччытын аатын ааттатта. Олохтоох дьаһалта, култуура үлэһиттэригэр, хонон- өрөөн, сынньалаҥмытын тэрийсибит Елена Пантелеймоновна дьиэ кэргэнигэр дириҥ махталбытын тиэрдэбит. Талаан норуокка баар эбит диэн өссө төгүл итэҕэйдибит. Мэҥэ Алдан үлэһит дьонугар ситиһиилэри, дьолу- соргуну, инникигэ эрэли баҕарабын!
• 

Н.Н.Бурнашев-Куола Уола хоһоонньут:

   Күндүл халлаан иэнигэр,

Арҕам-тарҕам былыттар,

Далбаатаһан ыҥырсан,

Бөлүөхсэллэр мунньустан.

Көҥүл сүүрээннэр күүлэйдээн,

Буурдуу оонньоон ылаллар,

Арыт тохтоон, мэниктээн

Ардаҕынан тамныыллар...

   Бу ый 18 күнүгэр айан тутан, норуот суруйааччыта Е. П. Неймоховка анаммыт ыһыахха ыҥырыллан ыалдьыттаан кэллибит. Ыһыахпыт илгэлээх ардаҕынан ибиирбэхтээн ылар тыаллаах, тымныы даҕаны күн буоллар этэҥҥэ ааста. Олохтоохтор күүскэ бэлэмнэммиттэрэ кыттар киһи элбэҕиттэн тута биллэр. Ыһыах аһыллыытыгар Е. П. Неймохов айымньыларынан оонньоон көрдөрүүнү режиссер кыайа туппут...

Евсеева Каджана-Чэлгийэ:

- Бэс ыйын 18 күнүгэр улуу Дьокуускай туонатыттан, сарсыарда эрдэттэн Томпо улууһугар Неймохов Егор Петрович үбүлүөйүгэр аналлаах ыһыахха ыҥырыллан, айан суолун тутустум. Кини төрөбүт үөскээбит, олорон ааспыт сиригэр Мэҥэ Алдаҥҥа тиийэн, үтүө дьонноох, кэрэ айылҕалаах   дойдуну үөрэ көрдүм . Алдан эбэ устан доллоһута сытарын, уһун, киэҥ таһаатын сөҕө көрдүм. Бииргэ айаннаабыт аргыстарым да, бэйэлэрэ туспа суоллаах - иистээх , атыннык эттэххэ тыыппалаах дьоннор: Эдуард Рудых, Сыгыйык, Арылы, Айгыына, Куола Уола. Суолбут кэлэ - бара олус табылынна. Тиийээт сахалыы итии миининэн, алаадьынан күндүлээн көрүстүлэр. Бары биэс далбардар "Чараҥ" түөлбэ салайааччытыгар Елена Капитоновнаҕа түһэн, бэйэ бэйэбитин кытта билсиһэн, үөрэ- көтө сэһэннэһэн сырыттыбыт. Эйфелева башня дьэндэйэн турарын сөҕө көрдүм. Сэлэлии үүммүт хатыҥнар быыстарыгар турара туспа кэрэ көстүү. Ыһыахха ыҥырыылаах ыалдьыт буолан, араас көрүҥнэргэ сыаналааччыга кыттыһан, күнү билбэккэ аһардым. Ол курдук оһуокай, чабырҕах, хомус, сахалыы таҥас күрэҕин, түөлбэлэри көрүүгэ сылдьыстым. Дьоно - сэргэтэ, оҕото - уруута олус көхтөөҕүн сэргии көрдүм. Аҕа   баһылыктара Юрий Юрьевич Комиссаров үлэтэ - хамнаһа, дьоно - сэргэтэ убаастыыра өтө көстөр. Елена     Геннадиевна маннык үтүө тэрээһиҥҥэ         ыҥырбытыгар          махтанабын. Туспа көрүүлээх - истиилээх , үлэтигэр       кыһамньылаах   салайааччы эбит. Ыһыах үрдүк таһымҥа ааста. Төһө да тымныы тыал, ардах түһэн аастар элбэх киһи тоҕуоруста. Айылҕабыт арааһын көрдөрдө. Бииргэ алтыспыт дьоммор махтал! Ыалдьыттатан маанылаабыт Елена Капитоновнаҕа далбар хотуҥҥа махтал!

Бука барыгытыгар ыраас халлааны, күлүм чаҕыл күнү, иллээх олоҕу, чэгиэн туругу баҕарабын!

Акулина Колмогорова, үтүөлээх учуутал:

-...Ыһыах үгэс буолбут сиэрин-туомун толоруу кэнниттэн Аҕа дойду улуу сэриитин хабан, үбүлүөйдээх суруйааччыбыт Е.П.Неймохов олоҕун, үлэтин арыйар ис хоһоонноох дьүһүйүү саҕаламмыта .Дьүһүйүү элбэх киһи кыттыылааҕа дьоҕус нэһилиэк түмсүүлээҕин, үгүс талааннаах дьоннооҕун ырылыччы көрдөрдө. Бэйэлэрин ыччаттара, биир дойдулаахтара күүс-көмө буолбуттар: туруорааччы эдэр режиссёр,   диктор Эдуард Рудых Дьокуускай куораттан анаан кэлбиттэр. Дьүһүйүүгэ туох сырдатыллара барыта улахан экраҥҥа көстөн истэ.Суруйааччы олоҕун кэрчиктэрэ хаартысканан көһүннэ.Олоҕун аргыһа Мария Петровна бэйэтэ тахсан олохтоохтору эҕэрдэлээтэ, кэргэнин үбүлүөйүгэр ыытыллыбыт дириҥ ис хоһоонноох үлэлэргэ махтанна, ахтыы оҥордо. Дьүһүйүү биир сонун көстүүтэ Неймохов уобараһын оонньоон толоруу буолла. Киһи "сык" гына көрөр үүт -үкчү мөссүөннээх, быһыылаах-таһаалаах эдэр киһи тахсыыта дьону соһутта да, сөхтөрдө да. Дьүһүйүүгэ норуодунай суруйааччы айымньыларын кылгас ис хоһоонноро бииртэн биир айымньы дьоруойдара көһүннүлэр. Бу көрбүт дьүһүйүүбүт биллиилээх суруйааччыбыт Е.П.Неймохов архыып матырыйаалларыгар, история чахчыларыгар тирэммит уус-уран айымньыларын таарыйар тиэмэлэрэ билигин да актуальнайдарын, ааҕааччы интэриэһин тардар күүстээхтэрин чахчы өлбөт-сүппэт аналлаахтарын бигэргэттэ...

  Ити курдук прозаик суруйааччы, суруналыыс, публицист, драматург Е.П.Неймохов 75 өрөгөйдөөх үбүлүөйүн көрсөр, үрүҥ тунах ыһыаҕын, суруйааччы дьонун-сэргэтин кытта көрсөн, дуоһуйа сынньанан кэллибит. Суруйааччы дойдута кини айымньыларын ааҕа билэн, үтүөкэн уолларын айар үлэтин, аатын үйэтитэр инникилээх соруктары саҕалыы хааллылар. Олох ыар да, сытыы да көстүүлэрин чахчылаахтык, итэҕэтиилээхтик норуотугар тириэрдибит драматург прозаик, суруйааччы Е.П.Неймохов аата айымньыларынан өрүү ааттана турарын туһугар Мэҥэ Алдан ҥэһилиэгин баһылыга Ю.Ю.Комиссаров тустаах үлэлэри туруорсар, күүскэ үлэлэһэр эбит. Нэһилиэк култуурунай сайдыытыгар санаатын толору уурар кулууп дириэктэрэ Е.Г. Степанова. Тус үлэтигэр сыһыаран сүрдээх таһаарыылаахтык Е.П.Неймохов айымньыларыттан олоҕу көрүүтүн, философскай санааларын түмэн, олус бэртээхэй дьүһүйүү туруоран нэһилиэк дьонун талаанын арыйан, суруйааччы сүдү талааныгар тапталы иҥэрэр сүҥкэн үлэни ыытар эбит. Ити үлэҕэ дьүөрэлии олохтоох түмэл үлэһиттэр кэлбит ыалдьыттарга олус дириҥ, суруйааччы олоҕун, айар үлэтин кэпсиир эриэккэс быыстапканы туруорбуттар эбит Диана Николаевна Кривошапкина (түмэл дириэктэрэ), Мотрена Германовна, Антонина Петровна суруйааччы балта. Үйэлээҕи өйдүүр дьон бу ыһыах күн олус үтүөкэн бэлэҕи ыалдьыттарга ууннулар. Ыраахтан, чугастан кэлбит ыалдьыттарга өйдөбүнньүк бэлэҕи олохтоох дьаһалта туттартаата, нэһилиэк       баһылыгын солбуйааччы Олимпиада Афансьевна Колодезникова, итии аһынан ыалдьыттары күндүлээн сылаанньытта. Төһө да сирилэс тыаллаах, ардахтаах сөрүүн күн буоллар, Роман Егорович Тырахинов режиссердаан, суруйааччы, юбилейыгар уонна Улуу Кыайыы 80 сылыгар анаан, дириҥ ис хоһоонноох туруорууну көрдүбүт. Бу үлэҕэ оҕо-эмэн, тэрилтэ бары үлэһиттэрэ кыттыыны ылбыттара олус долгутуулаах үтүө үлэ буолла.

   Ити курдук суруйааччы төрөөбүтэ 75 сааһын көрсө үтүөкэн дойду Мэҥэ Алдан ыһыаҕы тэрийбит, кыттыбыт дьонугар суруйааччылар бэйэбит кинигэлэрбитин, махтал суруктары үөрэ туттартаатыбыт.

Дьоллоох дьонноох Мэҥэ Алдан нэһилиэгэ, сүдү прозаик, драматург сүҥкэн санаатын айымньыларыгар эппитин, тапталлаах нэһилиэгин дьоно-сэргэтэ үйэтитэ туруохтара!

Бээрийэ кыыһа Хотойук Айгыына,

айан бөлөҕүн салайааччыта