Уопсастыба

Өлөөн улууһун арҕаа эҥээрин кэлим чинчийэр бөлөх уопсастыбаннай эколог Семен Оготоев салалтатынан үлэлээтэ. Кинилэр кэккэлэригэр айылҕаны, тулалыыр эйгэни араҥаччылааһыҥҥа улахан үлэни ыытар учуонайдар уонна чинчийээччилэр бааллар: биология билимин хандьыдаата, бэрэпиэссэр, М.К. Аммосов аатынан ХИФУ дассыана, Саха Өрөспүүбүлүкэтин айылҕатын харыстабылын үтүөлээх үлэһитэ, Учууталлар учууталлара, «Гражданскай килбиэн» бэлиэ туһааннааҕа, ХИФУ бочуоттаах бэтэрээнэ Прасковья Гоголева, биология ресурсаларын харыстыыр департамент үлэһитэ Айаал Бурцев, М.К. Аммосов аатынан ХИФУ геоботаникаҕа лабораториятын сэбиэдиссэйэ Сардаана Стручкова, М.К. Аммосов аатынан ХИФУ магистрана Аэлита Дьячковская, орнитолог, Саха сиригэр төрүүр-ууһуур көтөрдөрү чинчийэр Руслан Кириллин.

-- Эспэдииссийэ кыттыылаахтара Алакит үрэхтэринэн сылдьан үүнээйини чинчийдилэр уонна кутуйаҕы, моҕотойу тутан, куһаҕан үөнү-көйүүрү илдьэ сылдьаллара буолуо диэн үөрэтэн көрдүлэр. «Кыһыл кинигэҕэ» киирбит түөрт-биэс көтөр, соччо сибэкки арааһа баарын бэлиэтээтилэр. Онон дойдубут айылҕата ыраас, чэгиэн диэн эбит диэн үөрэ иһиттим. Ол эрээри, бу чинчийии түмүгүн этэр өссө да эрдэ. Тоҕо диэтэххэ, ханнык баҕарар билиминэн дакаастанар чинчийиини эспиэрдэр өссө төгүл үөрэтэн баран, түмүгү таһаардахтарына эрэ бигэргэнэр, иһитиннэрии барар буолуохтаах, онон кырата биэс-алта ыйынан түмүгэ биллиэҕэ. «Санкт Петербург куоракка илдьэн анаалыстатан, түмүгүн ыллахпытына эрэ биирдэ чинчийии ситтэ диэн биллэриэхпит» диэн учуонайдар этэллэр. Уопсайынан бу бөлөх бэйэтэ экология уопсастыбаннай ыстааба буолан, Амма өрүскэ маһы сокуоннайа суох кэрдэн эрэллэрин тохтоппуттар. Сүрдээх үлэһит хамаанда, үлэлэрин чуолкайдык, ситэри оҥорорго дьулуурдаах дьон эбит, өссө да кэлэн чинчийэр үлэбитин салгыахпыт, дойдугут наһаа интэриэһинэй, кэрэ айылҕалаах дииллэрин сэргии, үөрэ иһиттим. Дойдубутун харыстыахпытын наада, тыа киһитэ буоларым быһыытынан, өбүгэлэрим сиэрдэрин-туомнарын тутуһарбын ордоробун. Прасковья Алексеевна курдук киэҥ билиилээх бэрэпиэссэри уонна эдэр учуонайдары кытта сылдьаммын, үлэлээммин олус элбэҕи, туһалааҕы биллим. Куйааһы, кумаары аахсыбакка аһаҕас халлааҥҥа үлэлээн чинчийии ыытар туһугар уустуктардаах идэ эбит түмүккэ кэллим. Эдэр үлэһиттэргэ ситиһиилэри баҕарабын, -- диир Николай Николаев.

Николай Ануфриевич төрөөбүт улууһун инники дьылҕата айылҕа, иһэр уу ыраас буоларыттан тутулуктааҕын өйдөөн, сүрэҕинэн-быарынан ылынан бөлөххө киирэн, кинилэргэ сирдьит, ыйааччы-кэрдээччи буолан үлэлэспитэ -- бу киһилии үрдүк хаачыстыба. Дьиҥнээх патриоттуу быһыы, эдэрдэргэ холобур буолар. Дойдубут айылҕата, иһэр уубут өрүү ыраас буоларын туһугар сыралаһар, ураты харыстанар сирбитин-уоппутун -- Өлөөн арҕаа эҥээрин Алакиты -- кэлим чинчийэр бөлөххө махталбытын тиэрдэбит.

Хаартыскалары ааптар хааччыйда.