Уопсастыба

Ийэ Айылҕа илэ бэйэтинэн тургутан көрөр. Айылҕа уонна тыынар тыыннаах икки ардыларыгар дьүөрэлэһиилээх, хардарыта сөбүлэсиһиилээх, эйэлээх биир тыыҥҥа олоруу баар буолуохтаах этэ. Ол кэһиллэн хаалан, ким буруйунан буоларын таайа эрэ сатыахха сөп, иннибит да, кэннибит да биллибэт буола улам бутуллан-буккуллан иһэбит бадахтаах. Уот баһаарыгар эрэ сыһыаннаан итини этиллибэт. Саха Сирэ, кини дьоно-сэргэтэ бүттүүннэрэ кэриэтэ эрэйгэ тэбиллэн олордохторуна, ичээмсийбитэ буола сатааһын улахан өйтөн тахсыбатын бэйэм бэркэ диэн билэбин, онон мээнэ мээри хааллын.

Киһи санаата ат-оҕус тардыыта буолбатах

Оттон уот улахан баһаардарынан айылҕа дьон уйанын-хатанын тургутан көрүүтэ чахчыта баар. Үөрүөх иһин, билиҥҥитэ ол кытаанах тургутугу этэҥҥэ ааһан эрэбит. «Ааһыахпыт!» диэн дьон бигэтик эрэнэр буолуохтаах. Субу соторутааҕыта өрөспүүбүлүкэбит Аҕа Баһылыга уот баһаардарын инники күөннэригэр сылдьыталаан баран (сэрии хамаандыссайын кэриэтэ): «Көмөҕө туруммут дьон элбэҕиттэн киэн тутта санаатым, түмсэр уонна сомоҕолоһор кыахтаахпытыттан олуһун үөрдүм», - диэн бириэмэтигэр этиллибит бэрт наадалаах тыллара маассабай иһитиннэрии тиһиктэрин нөҥүө тарҕанна. Саха: «Киһи санаата ат-оҕус тардыыта буолбатах», -- диир. Киһи кыраттан үөрүөн да, хомойуон да сөп диэн санааны ити этэр. Туораттан бэйэм кытта үөрэ иһиттим. Кэмигэр этиллибит сылаас, махтанар тыл кими баҕарар кынаттыыра биллэр. Айсен Николаев бу эппит тыллара, баҕар, кэлин даҕаны өйдөнөн кэлиэхтэрэ.

Төлөннөөх сүрэхтэр

Санаабын ыһык оҥостон, Уопсастыбаннай доброволецтар ыстааптарыгар тиийэбин. Пресс-кииннэрэ эмиэ манна баар. «Доброволец» диэн тыл сахалыылана илик курдук эбит. «Бэйэтин баҕатынан», «үтүө көҥүлүнэн» диэн өйдөбүллээх буолуохтаах этэ. Биһиги, сэбиэскэй кэмҥэ үөскээбит дьон, «бэйэ баҕатынан» диэн тыллары олохпутугар хойуутук кинигэттэн ааҕан да, кэпсээҥҥэ истэн да баччаҕа кэллэхпит. «Бэйэтин баҕатынан тылланан, кини сэриигэ барбыта» диэн этиини аахпыт аҕай буолуохтаахпыт. Кырасдааныскай уонна Аҕа дойдуну көмүскүүр сэриилэр хомсомуолус-доброволецтарын албан ааттаах историялара. Сэриигэ буоллун, улуу тутууларга буоллун, Ийэ дойду иннигэр иэһи төлөөһүн буоллун, ханна ыарахан, ханна улахан эппиэттээх – онно бастакынан ыччат дьон, ким да күһэйиитэ суох, бэйэтин үтүө көҥүлүнэн тылланан, бастакынан барара. Сэбиэскэй идеология сүрүн күүһэ итиннэ сытара.

Эдэр киһи итии хааннаах, төлөннөөх сүрэхтээх, саҥаҕа күүскэ дьулуһуулаах, арамаантык дууһалаах буолара – олох көстүүтэ. 20-лээх сааска 70-наах оҕонньордуу тымныы хааннаах, тэбэр-тэппэт сүрэхтээх, умайбат буоллахха, тыыннаах бокуонньукка тэҥнэниэҥ. Сэбиэскэй иитии элбэҕи уонна улаханы ситиспитэ. Бу гынан баран, ол кинини уһун үйэлээбэтэҕэ. Бил баһыттан сытыйарыныы, хомуньуус баартыйа, онтон хомсомуол бары салалталара, үөһэттэн аллараҥҥа диэри, туох кыалларынан карьераны, тус олоҕу оҥостууга охтубуттара. Дьиҥнээҕинэн, бэйэлэрин эрэдэбиэй бырааттарын уонна балтыларын таҥнаран биэрбиттэрэ.

Көмө хаһан да кыра-улахан буолбат

Мэлдьэспэппин, сэбиэскэй былааһы кытта бииргэ дьон көҕө, өрө көтөҕүллүүтэ, ботуруйуоттааһына, уопсай алдьархайы бэйэтин тустаах иэдээнин курдук ылынар үтүө дууһата бииргэ эһиннилэр диэн курдук санаалааҕым. Биһиги өйдүүрбүтүнэн, өрүү «сытыйан ахан биэрэр» хапытаал уопсастыбатыгар арааһынай бойскауттар, волонтердар бааллар диэн үһү-таамах истээччибин, бар туома өйдөбүллээхпин. Меценаттар, буолан баран, аарыма меценаттар бааллара биллэр.

Дьэ, итинник «ыһык санаалаах» наадалаах аадырыспар кэлэбин. Таһыттан киирбит киһи, хаһааҥҥыттан эрэ билэр сиригэр, дьонугар кэлбиттии сананар быһыыта-майгыта илэ баар. Онуоха эбии көрөн билэр, кэпсэтэн билсэр дьонум бааллара итинник санаабын ытаһалаан биэрэр. Киирии-тахсыы, кэпсэтии-ипсэтии баһаам дьоно. Ол быыһыгар туох кыахтаахтарынан көмөлөһөр баҕалаах дьон киирэн, илдьэ кэлбит тутуурдарын туттараллар. Биир киһи 10 устуука сабыс-саҥа утуйар мөһөөччүктэри туттарар. Арааһа, анаан-минээн харчытыгар субу атыылаһан аҕалбыт улахан наадалаах тус көмөтө быһыылаах.Үтүө санааттан оҥоһуллар көмө хаһан да кыра-улахан буолбат. Суолтатыгар сытар.

Тоҕо туора туран хаалыахтаахпытый?

-- 2011 сыл ахсынньытыгар эрэгистирээссийэлэммиппит, 10 төгүрүк сылбытын туолуохпут, -- диир СӨ волонтердарын кытта үлэҕэ киинин салайааччыта Айыллаан Винокуров.

Бу киин иһинэн уот баһаарын кытта охсуһар уопсастыбанньык-доброволецтар ыстааптара кыттыһан үлэлии олорор. Арассыыйа доброволецтарын сойууһун Саха Сиринээҕи салаата баар буолбут.

– Ыччат министиэристибэтин көҕүлээһининэн, 2012 сыллааҕы «Азия оҕолоро» норуоттар икки ардыларынааҕы спортивнай оонньуулар тэрээһиннэригэр бастаан кыттыбыппыт. Арассыыйаҕа 2014 сыллаахха ыытыллыбыт Сочитааҕы олимпиадаҕа волонтер хамсааһына бастаан тэрээһиннээхтик олохтоммута. Биһигиттэн кэккэ волонтердар кыттыбыттара. Ол иннинэ анал тэрээһинэ суох хамсааһыннар бааллар этэ. Биһиги кииммит үлэтин-хамнаһын сүрүн хайысхалара: сабыытыйалаах дьаһалларга кыттыы, үлэни ыытыы. Эмчит волонтердар. Кыайыы волонтердара. Култуура волонтердара. Үрүҥ көмүс (50-тан үөһэ саастаах) волонтердар. Социальнай хайысхалаах волонтердар (кырдьаҕастарга, инбэлииттэргэ, кыаммат олохтоохторго көмө). «Добровольчество ресурснай киинэ» бэдэрээлинэй бырагыраама баар, онно киирсэбит. Аны туран «Волонтердар кииннэрин ассосиациятын чилиэнэбит.

Добровольческай бырайыактары суруйан, Арассыыйа граннарын пуондатын куонкуруһугар кыттабыт. Маны таһынан, өрөспүүбүлүкэ Ил Дарханын пуондатын куонкуруһа ыытыллар. Итинник үбүлэнэбит.

Ойуур уотун баһаардарын утары охсуһар хамсааһын күүһүрэн иһэр. Билигин улуустарга бэйэ баҕатынан кыттыылаах түмсүүлэр, өссө тэрилтэлэр баар буоллулар. Ол курдук, Куорунайга, Намҥа, Мэҥэ Хаҥаласка, Аммаҕа, Алдаҥҥа, Нерюнгрига, Мииринэйгэ. Биһиги доброволецтарбытыгар «Якутлесресурс» ГАУ сууккатыгар 2-лии тыһ. солк. төлүүр. Волонтер, доброволец – бу суобаһа этэринэн салайтарар киһи. «Дьон иэдээнигэр тоҕо туора туран хаалыахтаахпыный?», «Айылҕа алдьанарын тоҕо көрөн туруохтаахпыный» диэн бэйэтэ бэйэтиттэн ыйытынар уонна быһаарыы ылынар суобастаах киһи буолар.

Ойуур уота сайыны быһа супту бара турарын үрдүнэн, миэстэтигэр быһыы-майгы уларыйара-тэлэрийэрэ син биир түргэн бөҕө буоллаҕа. Уот ахсаана элбээһинэ, көҕүрээһинэ, уоту кытта охсуһа сылдьар дьон ахсаана биир итинник халбаҥныан сөп. Бу нэдиэлэ анараа өттүгэр кэпсэтэн ылбыт дааннайдарым эргэрэ быһыытыйбыт буолуохтарын сөп. Онон уоту утары охсуһуу миэхэ баар дааннайдарын биэрэртэн туттунабын. Уонна, оттон суһал, мобильнай үлэлээх информация сириэстибэлэрэ күннэтэ биэрэ турдахтара.

Норуот күүһэ – көмүөл күүһэ буоллаҕа

Доброволецтар ыстааптарын пресс-киинин иһитиннэриитинэн, ааспыт ый 11 чыыһылатыттан 29 күнүгэр диэри, ыстаап нөҥүө ойуур баһаарыгар 372 доброволец ыытыллыбыт. Бу дьон бары наадалааҕынан толору хааччыллыбыттар. Куорунай, Үөһээ Бүлүү, Ньурба, Сунтаар, Хаҥалас, Томпо, Таатта, Кэбээйи улуустарын сайаапкаларынан үнүстүрүмүөннэр, ас-үөл уонна эмп-томп ыытыллыбыт.

Үп-харчы. От ыйын 19 күнүттэн 28-гар диэри бэйэ баҕатынан сиэртибэлээһин быһыытынан, официальнай ахсааҥҥа 4 888 935 солк. түспүт.

«Тинькофф баан» АУо физическэй сирэй каартатыгар, от ыйын 19 күнүттэн 28 күнүгэр диэри, бэйэ баҕатынан сиэртибэлээһин көрүҥүнэн 650 834 солк. 67 кэппиэйкэ түспүт.

От ыйын 19 күнүттэн 28 күнүгэр диэри, СӨ тыйаатырдарын кэлэктииптэриттэн 150 000 солк. уу харчынан бэриллибит.

Ольга Григорьева баһылыктаах СӨ предпринимателлэрэ 528 473 солк хомуйбуттар.

Сбербаан каартатыгар көһөрүү көрүҥүнэн Саха Сирин блогердарыттан 207 228 солк. киирбит.

От ыйын 19 күнүттэн 28 күнүгэр диэри киирбит харчы уопсай суумата 6 425 470 солк. 67 кэппиэйкэҕэ тэҥнэспит.

От ыйын 28 күнүнээҕи туругунан, ити сууматтан 3 653 786 солк.67 кэппиэйкэ ороскуоттаммыт.

Бу харчыга рациялар, бензопилалар, ранецтар, баһаарынай рукавалар бэрчээккилэр, үөнтэн-көйүүртэн харыстыыр сэлээппэлэр, анал таҥастар, фильтрдээх респиратордар, лаппаакылар, мотопомпалар, генератордар, утуйар мөһөөччүктэр, ковриктар, ас-үөл бородуукталара атыылаһыллыбыттар.

От ыйын 28 күнүнээҕи туругунан, харчы тобоҕо – 2 643 520 солк. 33 кэппиэйкэ.

Судаарыстыбаннай учреждениелартан, предприятиелартан, предпринимателлэртэн уонна боруоста актыыбынай позициялаах кыраасданнартан инбэнтээрдэринэн, ас-үөл бородуукталарынан, үөнтэн-көйүүртэн көмүскэнэр сириэстибэлэринэн доброволецтарга матырыйаалынай көмө салгыы киирэ турар.

От ыйын 23 күнүгэр «Майтона» ХЭУо-тан 20 устуука «Ермак РП-15» уот баһаарын ранецтара бэриллибит.

От ыйын 26 күнүгэр ИП Олейников Игорь Валерьевичтан 1 500 000 солк. харчы түспүт.

Дьэ, ити курдук, сыыппаралар бэйэлэрэ кэпсиир кэпсээннээхтэр. Матырыйаалынай көмө, үп-харчы киириитин уонна дьон ойуур баһаардарыгар тардыллыытын уопсай далааһына, бука, лаппа улахана буолуо. Норуот күүһэ – көмүөл күүһэ буоллаҕа.

Прокопий ИВАНОВ.