Аҕам саастаахтарбыт күннэрин көрсө балаҕан ыйын 29 күнүгэр СӨ Үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга министиэристибэтин көҕүлээһининэн Дьокуускайга кырдьаҕастарга туох социальнай өйөбүл оҥоһулларын сырдатар пресс-тур тэрилиннэ. Суруналыыстар, Үһүс көлүөнэ оскуолатыгар уонна Социальнай көрүү-истии өрөспүүбүлүкэтээҕи киинигэр сылдьан, үлэни-хамнаһы кытта билистибит. Кырдьаҕастарга туох социальнай көмө оҥоһулларын көрдүбүт-иһиттибит.
Үһүс көлүөнэ оскуолата – истиҥ эйгэлээх биһик
Ааһан иһэн үгүстэр бу дьиэҕэ бүтүннүү Үһүс көлүөнэ оскуолата тэриллэн үлэлии-хамсыы олорор дии саныыллар. Мин өйдөөбүппүнэн, кырата 4 социальнай тэрилтэ баар. Үһүс көлүөнэ оскуола бас билиитигэр – 2-с этээс (биир хос уонна дьоҕус аактабай саала). Уопсайынан, бэрт кыараҕас дьиэҕэ-уокка дьарыктаналлар эбит. Ону ол диэбэккэ, аҕам саастаахтарбыт хото мустан бириэмэлэрин туһалаахтык атаараллар, сэргэхсийэллэр-аралдьыйаллар.
Иис-уус куруһуога
“Урут иискэ улаханнык сыстыбатах дьон сынньалаҥҥа тахсан баран, дьэ дьарыктанан эрэбит. Таҥаһы-сабы, араас киэргэли тигэбит. Өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр маастар Людмила Всеволодовна Габышева салайыытынан хас да бөлөхтөөхпүт. Нэдиэлэҕэ үстэ кэлэн, утуу-субуу дьарыктанабыт. Бииргэ олорон итии чэй иһэ-иһэ, сонуммутун үллэстэн ылабыт. Араас тэрээһиҥҥэ кыттабыт: кэнсиэр буоллун, быыстапка буоллун. Этии киирдэр эрэ, туохтан да туора турбаппыт”, – диэн кэпсииллэр. Арай хоспут кыараҕас, – диэн сонньуйаллар, киэҥэ эбитэ буоллар диэн баҕа санаалаахтар.
Наталья Ефимова, Усуйаанаттан төрүттээх:
– Иис куруһуогар дьарыктаммытым 4 сыл буолла. Сахалыы сон, бэргэһэ тиктэн үөрүүм улахан. Икки сыллаах үлэм түмүгэ. Сахалыы соммун, бэргэһэбин кэтэн, маастардар парааттарыгар кыттыбытым.
Сашико диэн дьоппуон тиэхиньикэтинэн дьарыгырабын, дисиинсэттэн араас киэргэли, суумканы тикпитим. Эбээннии сэлиэттэри, сахалыы ырбаахылары эмиэ тигэттээн турабын. Манна дьарыктанарбын олус сөбүлүүбүн. Дьоппуон тиэхиньикэтинэн тигиигэ куруһуок тэрийэр баҕалаахпын.
Баҕалаахтары күүтэбит. Кэлиҥ, сэргэхсийиҥ, барыгытын үөрэ-көтө көрсүөхпүт!
“Талбаана” үҥкүү ансаамбыла
Үҥкүүһүттэр, эмиэ дьоҕус соҕус да буоллар, туһунан саалалаахтар. Нэдиэлэҕэ үстэ дьарыктаналлар эбит. Биһирээбитим диэн, урут хаһан да үҥкүүлээн көрбөтөх саастаах дьон кэлэн үҥкүүлүүллэр! Санааҥ көрүҥ, үгүстэрэ – 60-70 саастаахтар. Саамай кырдьаҕас “үҥкүүһүттэрэ” – 82-лээх (бииргэ үөрэммит, урут үҥкүүнэн дьарыктаммыт кыыһым: “Отуппун туоллум. Үҥкүүлүүр сааһым ааста, аны үҥкүүлээбэппин”, – диэбитин санаан сонньуйабын). Бэйэлэрэ: “Хамсаныы – олох төрдө. Хамсанан көхтөөх үйэбитин уһатабыт. Ама, ким бу күн сиригэр чэбдик туруктаах уһуннук олоруон баҕарбат буолуой?!” – диэн күлэ-үөрэ санааларын үллэстэллэр.
***
Лилия Иванова, “Талбаана” ансаамбылы салайсар, хореограф идэлээх :
– Ансаамбылбыт 2013 с. тэриллибитэ. Онтон ыла тохтообокко нэдиэлэҕэ 3-тэ, 4-тэ дьарыктанабыт. Салайааччыбыт – Лукерия Егоровна Сыромятникова. Японияҕа сылдьыбыппыт, Калининградка ыһыах ыспыппыт, быйыл Монголияҕа Аан дойду ыһыаҕар кытынныбыт. Ааҕан бардахха, элбэх... Дьокуускай тэрээһиннэрин этэ да барбаккын. Биһиэхэ урут хаһан да, бэл, эдэр сылдьан үҥкүүлээбэтэх дьон бааллар. Үгүстэрэ үҥкүүгэ саҥа холоноллор.
***
“Үһүс көлүөнэ оскуолата” – уопсастыбаннай түмсүүлэр бириинсиптэринэн тэриллибит социальнай бырайыак. Сыала – аҕам саастаах дьону түмүү, дьарыктаах оҥоруу, көхтөөх уһун үйэлэниини көҕүлээһин, “саас – хааччах буолбатах, киһи олоҕун тухары үөрэниэн сөп” диэн санааны нэһилиэнньэҕэ тарҕатыы.
Бырайыак көҕүлээччитэ, ааптара Социальнай көрүү-истии өрөспүүбүлүкэтээҕи киинин дириэктэрэ, СӨ Социальнай үлэһиттэрин сойууһун бырабылыанньатын дириэктэрэ Наталья Николаевна Пахомова буолар. 2012 сыл ахсынньытыгар Социальнай көрүү-истии өрөспүүбүлүкэтээҕи киинин базатыгар тэриллибитэ. Үһүс көлүөнэ оскуола үлэтин СӨ нэһилиэнньэ социальнай көмүскэлин үтүөлээх үлэһитэ Пелагея Юрьевна Прядезникова салайар.
Дьарыктанааччылар орто саастара – 68. Дьокуускайы таһынан Аммаҕа, Горнайга, Мэҥэ Хаҥаласка, Намҥа, Уус Алдаҥҥа филиаллардаах. Күн бүгүн Дьокуускай оскуолатыгар 36 куруһуок үлэлиир. Декоративнай-прикладной ускуустуба (кыбытык тигии, оҕуруо тиһии, валяние, баайыы, макроме уо.д.а.), эти-хааны, өйү-санааны чэбдигирдии (лфк, фитнес, йога, өй гимнастиката), билиини кэҥэтэр, фольклор, айар дьарыктар ыытыллаллар.
Пелагея Прядезникова, Үһүс көлүөнэ оскуола дириэктэрэ:
– Күн устата 100-нэн киһи кэлэн дьарыктанар. Волонтёрдар дьарыктыыллар, 30-ка тиийэ волонтёрданабыт. Куруһуоктары таһынан психолог кэбиниэтэ үлэлиир. Үөрэхтээһин бырагырааматыгар аангылыйа тылын дьарыга уонна көмпүүтэргэ үөрэтии баар. Аангылыйа тылын үөрэтиэн баҕалаах элбээтэ. Омук дойдуларыгар олорор сорох сиэннэрэ, хомойуох иһин, омуктуу эрэ билэллэр эбит. Эбэлэр, эһэлэр сиэннэрин кытта кэпсэтэр баҕаттан аангылыйа тылын үөрэтэллэр.
Хайдах балаһыанньаҕа олорорбутун көрдүгүт: биир кэбиниэттээхпит уонна дьоҕус аактабай. Ол гынан баран аҕам саастаахтарбыт санааларын түһэрбэттэр, тохтоло суох кэлэ тураллар. Үһүс көлүөнэ оскуолата истиҥ эйгэлээх иккис дьиэлэрин тэҥэ буолла.
СӨ Үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга министиэристибэтин субсидията улаханнык көмөлөһөр. Ил Дархан граннарыгар эмиэ көхтөөхтүк кыттабыт.
Кырдьаҕастары, инбэлииттэри хайдах көрөргө-истэргэ үөрэтэр оскуола
Бу оскуола Социальнай көрүү-истии өрөспүүбүлүкэтээҕи киинин патронажнай отделениетын иһинэн тэриллэн үлэлиир. Манна кырдьаҕас, инбэлиит дьонноох дьиэ кэргэн чилиэннэрин уонна социальнай көрүү-истии тэрилтэлэрин үлэһиттэрин кыаммат киһини дьиэ усулуобуйатыгар хайдах көрөргө үөрэтэллэр.
2021 сылтан тэриллэн үлэлиир. Дьарыктары медсиэстэрэлэр, психологтар, кыаммат киһини көрөр-истэр исписэлиистэр ыыталлар.
Үөрэтии 3 хайысхалаах: ыарыһаҕы көрөргө усулуобуйаны тэрийии, кырдьаҕас киһи сүрүн физиологиятын, гигийиэнэтин билии, психолог дьарыктара (манна ыарахан ыарыһахха/кинини көрөр киһиэхэ уйулҕа көмөтүн оҥороллор). Биирдиилээн да, бөлөҕүнэн да үөрэнэллэр. Үҕрэх дистанционнай ньыманан эмиэ ыытыллар, дьиэлэригэр тиийэн үөрэтиэхтэрин сөп.
Оскуола аһыллыаҕыттан 600-тэн тахса киһи үөрэммит, 15 видео-уруок оҥоһуллубут (баҕалаахтар тэрилтэ саайтыгар киирэн көрүөхтэрин син).
Наталья Пахомова, Социальнай көрүү-истии өрөспүүбүлүкэтээҕи киинин дириэктэрэ:
– Биһиги тэрилтэбит, Социальнай көрүү-истии өрөспүүбүлүкэтээҕи киинэ, хас да хайысхаҕа үлэлиир.
Дьокуускайга 864 соҕотох олорор кырдьаҕас, инбэлиит баар. Кинилэргэ социальнай үлэһиттэр нэдиэлэҕэ иккитэ сылдьан көмөлөһөллөр, көрөллөр-истэллэр.
“Тирэх” – соҕотох судаарыстыбаннай тэрилтэлээхпит. Манна дьиэтэ-уота суох, ускул-тэскил олохтоох дьон олороллор. Бүгүҥҥү туругунан 80 миэстэ баара барыта туолан турар. 10 миэстэлээх вытрезвителлээхпит.
Патронажнай отделение тэриллибитэ хас да сыл буолла. Сытар кырдьаҕаһы, ыарыһаҕы хайдах көрөргө үөрэтэллэр. Кэлиҥҥи бэлиэтээһин көрдөрөрүнэн, социальнай үлэһиттэр эрэ буолбакка, кырдьаҕастар/инбэлииттэр чугас дьоно үөрэнэ кэлэллэрэ элбээтэ. Холобур, былырыын 14 киһини үөрэппит эбит буоллахпытына, быйыл 38 киһини үөрэттибит.
Абыраллаах “социальнай дьиэ”
Дьокуускай киинигэр турар (Култуура, сынньалаҥ пааркатыттан чугас) Пушкина 31 уонна 31/1 №-дээх 7-лии этээстээх дьиэлэри (144 кыбартыыраны) судаарыстыба социальнай араҥаҕа киирсэр, дьиэҕэ-уокка наадыйар дьоҥҥо уларсар. Норуокка “социальнай дьиэ” диэн ааттанар.
Нина, Петр Наумовтар бу дьиэҕэ биир хостоох, тып-тап оҥоһуулаах кыбартыыраны уларсан олороллор. Петр Семеновиһы билэҕит, экстремал-айанньыт, сүүрүк, чэпчэки атлетика успуордун маастара, Саха сирин үс төгүллээх чөмпүйүөнэ. Хараҕынан 1 группалаах инбэлиит.
Кэргэнэ Нина Прокопьевна эмиэ көхтөөх киһи. “Киһи эрэ истэ олоруон курдук үчүгэйкээн куоластаах, тэрээһин бөҕөҕө кыттар. Иллэрээ күн Арассыыйа таһымнаах бырайыакка Эргэ куоракка уһуллан кэлбитэ”, – диэн кэпсии көрүстүлэр. Былырыын атаҕар улахан эпэрээссийэни ааспыт. Уоллара – анал байыаннай дьайыыга кытта сылдьар байыас.
Наумовтарга 22 сыл уопуттаах социальнай үлэһит, СӨ социальнай сулууспатын туйгуна, бэтэринээр идэлээх Антонина Афанасьевна Собакина көмөлөһөр.
Антонина Собакина, социальнай үлэһит:
– 12-лии киһини көрөбүт, нэдиэлэҕэ иккитэ сылдьан көмөлөһөбүт. Мэдиссиинэ өттүгэр, социальнай өҥөлөргө, быраап өттүнэн хааччыйыыга көмөлөһөбүт (докумуоннарга сүүрүү-көтүү), күннээҕи олохторугар эмиэ көмө буолабыт. Иһит, муоста, түннүк сууйуутуттан саҕалаан балыыһаҕа арыаллаан илдьэбит, докумуоннарын толорсо көмөлөһөбүт уо.д.а. СМЭК ааһалларыгар, пенсионнай тэрилтэлэргэ кинилэр ааттарыттан докумуону толорсобут.
Нина Прокопьевна “социальнай дьиэҕэ” хаһан, хайдах киирбиттэрин кэпсээтэ:
– Бастатан туран, социальнай үлэһиттэр улаханнык көмөлөһөллөрүн бэлиэтиэхпин баҕарабын. Эппиттэрин курдук, былырыын плановай эпэрээссийэҕэ киирэн өттүкпэр эндопротезирование оҥотторбутум. Ол кэмҥэ Антонина Афанасьевна олус күүскэ көмөлөспүтэ, билигин да көмөлөһөр. Биһиги, Наумовтар, махталбыт муҥура суох.
“Социальнай дьиэҕэ” олорбуппут 3-с сылыгар барда. Ичигэс, сырдык, киэҥ-куоҥ, толору хааччыллыылаах. Олус абыранныбыт. Бу иннинэ 10 сыл тухары Сайсары уокуругар 2 этээстээх, хаарбах туруктаах мас дьиэҕэ олорбуппут.
Дьиэни бэркэ көрөллөр, хас бээтинсэ аайы тэрээһин ыыталлар. Дьаармаҥка да тэриллэр. Аллараа дьиспиэтчэр үлэлиир. Сантехникаҕа эҥин туох кыһалҕалаахпытын эттэхпитинэ, тута быһаараллар. Бастакы этээскэ психолог кэбиниэтэ үлэлиир. Ити курдук, үһүс кыһыммытын кыстаары үөрэ-көтө олоробут.
***
Бу дьиэлэргэ үлүгэрдээх халыҥ уочарат турар үһү. Алҕаһаабат буоллахпына, 1000-тан тахса киһи уочараттаан олорор.
Биир күннээх пресс-туртан быһа тардан суруйдахха, итинник. Өрөспүүбүлүкэбитигэр араас таһымнаах социальнай өйөбүл оҥоһуллар.
Диана КЛЕПАНДИНА.
Информация о материале
Диана Клепандина
Диана Клепандина
04.10.25 13:15
Аҕам саастаахтарбыт күннэрин көрсө балаҕан ыйын 29 күнүгэр СӨ Үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга министиэристибэтин көҕүлээһининэн Дьокуускайга кырдьаҕастарга туох социальнай өйөбүл оҥоһулларын сырдатар пресс-тур тэрилиннэ. Суруналыыстар, Үһүс көлүөнэ оскуолатыгар уонна Социальнай көрүү-истии өрөспүүбүлүкэтээҕи киинигэр сылдьан, үлэни-хамнаһы кытта билистибит. Кырдьаҕастарга туох социальнай көмө оҥоһулларын көрдүбүт-иһиттибит.
Үһүс көлүөнэ оскуолата – истиҥ эйгэлээх биһик
Ааһан иһэн үгүстэр бу дьиэҕэ бүтүннүү Үһүс көлүөнэ оскуолата тэриллэн үлэлии-хамсыы олорор дии саныыллар. Мин өйдөөбүппүнэн, кырата 4 социальнай тэрилтэ баар. Үһүс көлүөнэ оскуола бас билиитигэр – 2-с этээс (биир хос уонна дьоҕус аактабай саала). Уопсайынан, бэрт кыараҕас дьиэҕэ-уокка дьарыктаналлар эбит. Ону ол диэбэккэ, аҕам саастаахтарбыт хото мустан бириэмэлэрин туһалаахтык атаараллар, сэргэхсийэллэр-аралдьыйаллар.
Иис-уус куруһуога
“Урут иискэ улаханнык сыстыбатах дьон сынньалаҥҥа тахсан баран, дьэ дьарыктанан эрэбит. Таҥаһы-сабы, араас киэргэли тигэбит. Өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр маастар Людмила Всеволодовна Габышева салайыытынан хас да бөлөхтөөхпүт. Нэдиэлэҕэ үстэ кэлэн, утуу-субуу дьарыктанабыт. Бииргэ олорон итии чэй иһэ-иһэ, сонуммутун үллэстэн ылабыт. Араас тэрээһиҥҥэ кыттабыт: кэнсиэр буоллун, быыстапка буоллун. Этии киирдэр эрэ, туохтан да туора турбаппыт”, – диэн кэпсииллэр. Арай хоспут кыараҕас, – диэн сонньуйаллар, киэҥэ эбитэ буоллар диэн баҕа санаалаахтар.
Наталья Ефимова, Усуйаанаттан төрүттээх:
– Иис куруһуогар дьарыктаммытым 4 сыл буолла. Сахалыы сон, бэргэһэ тиктэн үөрүүм улахан. Икки сыллаах үлэм түмүгэ. Сахалыы соммун, бэргэһэбин кэтэн, маастардар парааттарыгар кыттыбытым.
Сашико диэн дьоппуон тиэхиньикэтинэн дьарыгырабын, дисиинсэттэн араас киэргэли, суумканы тикпитим. Эбээннии сэлиэттэри, сахалыы ырбаахылары эмиэ тигэттээн турабын. Манна дьарыктанарбын олус сөбүлүүбүн. Дьоппуон тиэхиньикэтинэн тигиигэ куруһуок тэрийэр баҕалаахпын.
Баҕалаахтары күүтэбит. Кэлиҥ, сэргэхсийиҥ, барыгытын үөрэ-көтө көрсүөхпүт!
“Талбаана” үҥкүү ансаамбыла
Үҥкүүһүттэр, эмиэ дьоҕус соҕус да буоллар, туһунан саалалаахтар. Нэдиэлэҕэ үстэ дьарыктаналлар эбит. Биһирээбитим диэн, урут хаһан да үҥкүүлээн көрбөтөх саастаах дьон кэлэн үҥкүүлүүллэр! Санааҥ көрүҥ, үгүстэрэ – 60-70 саастаахтар. Саамай кырдьаҕас “үҥкүүһүттэрэ” – 82-лээх (бииргэ үөрэммит, урут үҥкүүнэн дьарыктаммыт кыыһым: “Отуппун туоллум. Үҥкүүлүүр сааһым ааста, аны үҥкүүлээбэппин”, – диэбитин санаан сонньуйабын). Бэйэлэрэ: “Хамсаныы – олох төрдө. Хамсанан көхтөөх үйэбитин уһатабыт. Ама, ким бу күн сиригэр чэбдик туруктаах уһуннук олоруон баҕарбат буолуой?!” – диэн күлэ-үөрэ санааларын үллэстэллэр.
***
Лилия Иванова, “Талбаана” ансаамбылы салайсар, хореограф идэлээх :
– Ансаамбылбыт 2013 с. тэриллибитэ. Онтон ыла тохтообокко нэдиэлэҕэ 3-тэ, 4-тэ дьарыктанабыт. Салайааччыбыт – Лукерия Егоровна Сыромятникова. Японияҕа сылдьыбыппыт, Калининградка ыһыах ыспыппыт, быйыл Монголияҕа Аан дойду ыһыаҕар кытынныбыт. Ааҕан бардахха, элбэх... Дьокуускай тэрээһиннэрин этэ да барбаккын. Биһиэхэ урут хаһан да, бэл, эдэр сылдьан үҥкүүлээбэтэх дьон бааллар. Үгүстэрэ үҥкүүгэ саҥа холоноллор.
***
“Үһүс көлүөнэ оскуолата” – уопсастыбаннай түмсүүлэр бириинсиптэринэн тэриллибит социальнай бырайыак. Сыала – аҕам саастаах дьону түмүү, дьарыктаах оҥоруу, көхтөөх уһун үйэлэниини көҕүлээһин, “саас – хааччах буолбатах, киһи олоҕун тухары үөрэниэн сөп” диэн санааны нэһилиэнньэҕэ тарҕатыы.
Бырайыак көҕүлээччитэ, ааптара Социальнай көрүү-истии өрөспүүбүлүкэтээҕи киинин дириэктэрэ, СӨ Социальнай үлэһиттэрин сойууһун бырабылыанньатын дириэктэрэ Наталья Николаевна Пахомова буолар. 2012 сыл ахсынньытыгар Социальнай көрүү-истии өрөспүүбүлүкэтээҕи киинин базатыгар тэриллибитэ. Үһүс көлүөнэ оскуола үлэтин СӨ нэһилиэнньэ социальнай көмүскэлин үтүөлээх үлэһитэ Пелагея Юрьевна Прядезникова салайар.
Дьарыктанааччылар орто саастара – 68. Дьокуускайы таһынан Аммаҕа, Горнайга, Мэҥэ Хаҥаласка, Намҥа, Уус Алдаҥҥа филиаллардаах. Күн бүгүн Дьокуускай оскуолатыгар 36 куруһуок үлэлиир. Декоративнай-прикладной ускуустуба (кыбытык тигии, оҕуруо тиһии, валяние, баайыы, макроме уо.д.а.), эти-хааны, өйү-санааны чэбдигирдии (лфк, фитнес, йога, өй гимнастиката), билиини кэҥэтэр, фольклор, айар дьарыктар ыытыллаллар.
Пелагея Прядезникова, Үһүс көлүөнэ оскуола дириэктэрэ:
– Күн устата 100-нэн киһи кэлэн дьарыктанар. Волонтёрдар дьарыктыыллар, 30-ка тиийэ волонтёрданабыт. Куруһуоктары таһынан психолог кэбиниэтэ үлэлиир. Үөрэхтээһин бырагырааматыгар аангылыйа тылын дьарыга уонна көмпүүтэргэ үөрэтии баар. Аангылыйа тылын үөрэтиэн баҕалаах элбээтэ. Омук дойдуларыгар олорор сорох сиэннэрэ, хомойуох иһин, омуктуу эрэ билэллэр эбит. Эбэлэр, эһэлэр сиэннэрин кытта кэпсэтэр баҕаттан аангылыйа тылын үөрэтэллэр.
Хайдах балаһыанньаҕа олорорбутун көрдүгүт: биир кэбиниэттээхпит уонна дьоҕус аактабай. Ол гынан баран аҕам саастаахтарбыт санааларын түһэрбэттэр, тохтоло суох кэлэ тураллар. Үһүс көлүөнэ оскуолата истиҥ эйгэлээх иккис дьиэлэрин тэҥэ буолла.
СӨ Үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга министиэристибэтин субсидията улаханнык көмөлөһөр. Ил Дархан граннарыгар эмиэ көхтөөхтүк кыттабыт.
Кырдьаҕастары, инбэлииттэри хайдах көрөргө-истэргэ үөрэтэр оскуола
Бу оскуола Социальнай көрүү-истии өрөспүүбүлүкэтээҕи киинин патронажнай отделениетын иһинэн тэриллэн үлэлиир. Манна кырдьаҕас, инбэлиит дьонноох дьиэ кэргэн чилиэннэрин уонна социальнай көрүү-истии тэрилтэлэрин үлэһиттэрин кыаммат киһини дьиэ усулуобуйатыгар хайдах көрөргө үөрэтэллэр.
2021 сылтан тэриллэн үлэлиир. Дьарыктары медсиэстэрэлэр, психологтар, кыаммат киһини көрөр-истэр исписэлиистэр ыыталлар.
Үөрэтии 3 хайысхалаах: ыарыһаҕы көрөргө усулуобуйаны тэрийии, кырдьаҕас киһи сүрүн физиологиятын, гигийиэнэтин билии, психолог дьарыктара (манна ыарахан ыарыһахха/кинини көрөр киһиэхэ уйулҕа көмөтүн оҥороллор). Биирдиилээн да, бөлөҕүнэн да үөрэнэллэр. Үҕрэх дистанционнай ньыманан эмиэ ыытыллар, дьиэлэригэр тиийэн үөрэтиэхтэрин сөп.
Оскуола аһыллыаҕыттан 600-тэн тахса киһи үөрэммит, 15 видео-уруок оҥоһуллубут (баҕалаахтар тэрилтэ саайтыгар киирэн көрүөхтэрин син).
Наталья Пахомова, Социальнай көрүү-истии өрөспүүбүлүкэтээҕи киинин дириэктэрэ:
– Биһиги тэрилтэбит, Социальнай көрүү-истии өрөспүүбүлүкэтээҕи киинэ, хас да хайысхаҕа үлэлиир.
Дьокуускайга 864 соҕотох олорор кырдьаҕас, инбэлиит баар. Кинилэргэ социальнай үлэһиттэр нэдиэлэҕэ иккитэ сылдьан көмөлөһөллөр, көрөллөр-истэллэр.
“Тирэх” – соҕотох судаарыстыбаннай тэрилтэлээхпит. Манна дьиэтэ-уота суох, ускул-тэскил олохтоох дьон олороллор. Бүгүҥҥү туругунан 80 миэстэ баара барыта туолан турар. 10 миэстэлээх вытрезвителлээхпит.
Патронажнай отделение тэриллибитэ хас да сыл буолла. Сытар кырдьаҕаһы, ыарыһаҕы хайдах көрөргө үөрэтэллэр. Кэлиҥҥи бэлиэтээһин көрдөрөрүнэн, социальнай үлэһиттэр эрэ буолбакка, кырдьаҕастар/инбэлииттэр чугас дьоно үөрэнэ кэлэллэрэ элбээтэ. Холобур, былырыын 14 киһини үөрэппит эбит буоллахпытына, быйыл 38 киһини үөрэттибит.
Абыраллаах “социальнай дьиэ”
Дьокуускай киинигэр турар (Култуура, сынньалаҥ пааркатыттан чугас) Пушкина 31 уонна 31/1 №-дээх 7-лии этээстээх дьиэлэри (144 кыбартыыраны) судаарыстыба социальнай араҥаҕа киирсэр, дьиэҕэ-уокка наадыйар дьоҥҥо уларсар. Норуокка “социальнай дьиэ” диэн ааттанар.
Нина, Петр Наумовтар бу дьиэҕэ биир хостоох, тып-тап оҥоһуулаах кыбартыыраны уларсан олороллор. Петр Семеновиһы билэҕит, экстремал-айанньыт, сүүрүк, чэпчэки атлетика успуордун маастара, Саха сирин үс төгүллээх чөмпүйүөнэ. Хараҕынан 1 группалаах инбэлиит.
Кэргэнэ Нина Прокопьевна эмиэ көхтөөх киһи. “Киһи эрэ истэ олоруон курдук үчүгэйкээн куоластаах, тэрээһин бөҕөҕө кыттар. Иллэрээ күн Арассыыйа таһымнаах бырайыакка Эргэ куоракка уһуллан кэлбитэ”, – диэн кэпсии көрүстүлэр. Былырыын атаҕар улахан эпэрээссийэни ааспыт. Уоллара – анал байыаннай дьайыыга кытта сылдьар байыас.
Наумовтарга 22 сыл уопуттаах социальнай үлэһит, СӨ социальнай сулууспатын туйгуна, бэтэринээр идэлээх Антонина Афанасьевна Собакина көмөлөһөр.
Антонина Собакина, социальнай үлэһит:
– 12-лии киһини көрөбүт, нэдиэлэҕэ иккитэ сылдьан көмөлөһөбүт. Мэдиссиинэ өттүгэр, социальнай өҥөлөргө, быраап өттүнэн хааччыйыыга көмөлөһөбүт (докумуоннарга сүүрүү-көтүү), күннээҕи олохторугар эмиэ көмө буолабыт. Иһит, муоста, түннүк сууйуутуттан саҕалаан балыыһаҕа арыаллаан илдьэбит, докумуоннарын толорсо көмөлөһөбүт уо.д.а. СМЭК ааһалларыгар, пенсионнай тэрилтэлэргэ кинилэр ааттарыттан докумуону толорсобут.
Нина Прокопьевна “социальнай дьиэҕэ” хаһан, хайдах киирбиттэрин кэпсээтэ:
– Бастатан туран, социальнай үлэһиттэр улаханнык көмөлөһөллөрүн бэлиэтиэхпин баҕарабын. Эппиттэрин курдук, былырыын плановай эпэрээссийэҕэ киирэн өттүкпэр эндопротезирование оҥотторбутум. Ол кэмҥэ Антонина Афанасьевна олус күүскэ көмөлөспүтэ, билигин да көмөлөһөр. Биһиги, Наумовтар, махталбыт муҥура суох.
“Социальнай дьиэҕэ” олорбуппут 3-с сылыгар барда. Ичигэс, сырдык, киэҥ-куоҥ, толору хааччыллыылаах. Олус абыранныбыт. Бу иннинэ 10 сыл тухары Сайсары уокуругар 2 этээстээх, хаарбах туруктаах мас дьиэҕэ олорбуппут.
Дьиэни бэркэ көрөллөр, хас бээтинсэ аайы тэрээһин ыыталлар. Дьаармаҥка да тэриллэр. Аллараа дьиспиэтчэр үлэлиир. Сантехникаҕа эҥин туох кыһалҕалаахпытын эттэхпитинэ, тута быһаараллар. Бастакы этээскэ психолог кэбиниэтэ үлэлиир. Ити курдук, үһүс кыһыммытын кыстаары үөрэ-көтө олоробут.
***
Бу дьиэлэргэ үлүгэрдээх халыҥ уочарат турар үһү. Алҕаһаабат буоллахпына, 1000-тан тахса киһи уочараттаан олорор.
Биир күннээх пресс-туртан быһа тардан суруйдахха, итинник. Өрөспүүбүлүкэбитигэр араас таһымнаах социальнай өйөбүл оҥоһуллар.
Диана КЛЕПАНДИНА.
Аҕам саастаахтарбыт күннэрин көрсө балаҕан ыйын 29 күнүгэр СӨ Үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга министиэристибэтин көҕүлээһининэн Дьокуускайга кырдьаҕастарга туох социальнай өйөбүл оҥоһулларын сырдатар пресс-тур тэрилиннэ. Суруналыыстар, Үһүс көлүөнэ оскуолатыгар уонна Социальнай көрүү-истии өрөспүүбүлүкэтээҕи киинигэр сылдьан, үлэни-хамнаһы кытта билистибит. Кырдьаҕастарга туох социальнай көмө оҥоһулларын көрдүбүт-иһиттибит.
Үһүс көлүөнэ оскуолата – истиҥ эйгэлээх биһик
Ааһан иһэн үгүстэр бу дьиэҕэ бүтүннүү Үһүс көлүөнэ оскуолата тэриллэн үлэлии-хамсыы олорор дии саныыллар. Мин өйдөөбүппүнэн, кырата 4 социальнай тэрилтэ баар. Үһүс көлүөнэ оскуола бас билиитигэр – 2-с этээс (биир хос уонна дьоҕус аактабай саала). Уопсайынан, бэрт кыараҕас дьиэҕэ-уокка дьарыктаналлар эбит. Ону ол диэбэккэ, аҕам саастаахтарбыт хото мустан бириэмэлэрин туһалаахтык атаараллар, сэргэхсийэллэр-аралдьыйаллар.
Иис-уус куруһуога
“Урут иискэ улаханнык сыстыбатах дьон сынньалаҥҥа тахсан баран, дьэ дьарыктанан эрэбит. Таҥаһы-сабы, араас киэргэли тигэбит. Өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр маастар Людмила Всеволодовна Габышева салайыытынан хас да бөлөхтөөхпүт. Нэдиэлэҕэ үстэ кэлэн, утуу-субуу дьарыктанабыт. Бииргэ олорон итии чэй иһэ-иһэ, сонуммутун үллэстэн ылабыт. Араас тэрээһиҥҥэ кыттабыт: кэнсиэр буоллун, быыстапка буоллун. Этии киирдэр эрэ, туохтан да туора турбаппыт”, – диэн кэпсииллэр. Арай хоспут кыараҕас, – диэн сонньуйаллар, киэҥэ эбитэ буоллар диэн баҕа санаалаахтар.
Наталья Ефимова, Усуйаанаттан төрүттээх:
– Иис куруһуогар дьарыктаммытым 4 сыл буолла. Сахалыы сон, бэргэһэ тиктэн үөрүүм улахан. Икки сыллаах үлэм түмүгэ. Сахалыы соммун, бэргэһэбин кэтэн, маастардар парааттарыгар кыттыбытым.
Сашико диэн дьоппуон тиэхиньикэтинэн дьарыгырабын, дисиинсэттэн араас киэргэли, суумканы тикпитим. Эбээннии сэлиэттэри, сахалыы ырбаахылары эмиэ тигэттээн турабын. Манна дьарыктанарбын олус сөбүлүүбүн. Дьоппуон тиэхиньикэтинэн тигиигэ куруһуок тэрийэр баҕалаахпын.
Баҕалаахтары күүтэбит. Кэлиҥ, сэргэхсийиҥ, барыгытын үөрэ-көтө көрсүөхпүт!
“Талбаана” үҥкүү ансаамбыла
Үҥкүүһүттэр, эмиэ дьоҕус соҕус да буоллар, туһунан саалалаахтар. Нэдиэлэҕэ үстэ дьарыктаналлар эбит. Биһирээбитим диэн, урут хаһан да үҥкүүлээн көрбөтөх саастаах дьон кэлэн үҥкүүлүүллэр! Санааҥ көрүҥ, үгүстэрэ – 60-70 саастаахтар. Саамай кырдьаҕас “үҥкүүһүттэрэ” – 82-лээх (бииргэ үөрэммит, урут үҥкүүнэн дьарыктаммыт кыыһым: “Отуппун туоллум. Үҥкүүлүүр сааһым ааста, аны үҥкүүлээбэппин”, – диэбитин санаан сонньуйабын). Бэйэлэрэ: “Хамсаныы – олох төрдө. Хамсанан көхтөөх үйэбитин уһатабыт. Ама, ким бу күн сиригэр чэбдик туруктаах уһуннук олоруон баҕарбат буолуой?!” – диэн күлэ-үөрэ санааларын үллэстэллэр.
***
Лилия Иванова, “Талбаана” ансаамбылы салайсар, хореограф идэлээх :
– Ансаамбылбыт 2013 с. тэриллибитэ. Онтон ыла тохтообокко нэдиэлэҕэ 3-тэ, 4-тэ дьарыктанабыт. Салайааччыбыт – Лукерия Егоровна Сыромятникова. Японияҕа сылдьыбыппыт, Калининградка ыһыах ыспыппыт, быйыл Монголияҕа Аан дойду ыһыаҕар кытынныбыт. Ааҕан бардахха, элбэх... Дьокуускай тэрээһиннэрин этэ да барбаккын. Биһиэхэ урут хаһан да, бэл, эдэр сылдьан үҥкүүлээбэтэх дьон бааллар. Үгүстэрэ үҥкүүгэ саҥа холоноллор.
***
“Үһүс көлүөнэ оскуолата” – уопсастыбаннай түмсүүлэр бириинсиптэринэн тэриллибит социальнай бырайыак. Сыала – аҕам саастаах дьону түмүү, дьарыктаах оҥоруу, көхтөөх уһун үйэлэниини көҕүлээһин, “саас – хааччах буолбатах, киһи олоҕун тухары үөрэниэн сөп” диэн санааны нэһилиэнньэҕэ тарҕатыы.
Бырайыак көҕүлээччитэ, ааптара Социальнай көрүү-истии өрөспүүбүлүкэтээҕи киинин дириэктэрэ, СӨ Социальнай үлэһиттэрин сойууһун бырабылыанньатын дириэктэрэ Наталья Николаевна Пахомова буолар. 2012 сыл ахсынньытыгар Социальнай көрүү-истии өрөспүүбүлүкэтээҕи киинин базатыгар тэриллибитэ. Үһүс көлүөнэ оскуола үлэтин СӨ нэһилиэнньэ социальнай көмүскэлин үтүөлээх үлэһитэ Пелагея Юрьевна Прядезникова салайар.
Дьарыктанааччылар орто саастара – 68. Дьокуускайы таһынан Аммаҕа, Горнайга, Мэҥэ Хаҥаласка, Намҥа, Уус Алдаҥҥа филиаллардаах. Күн бүгүн Дьокуускай оскуолатыгар 36 куруһуок үлэлиир. Декоративнай-прикладной ускуустуба (кыбытык тигии, оҕуруо тиһии, валяние, баайыы, макроме уо.д.а.), эти-хааны, өйү-санааны чэбдигирдии (лфк, фитнес, йога, өй гимнастиката), билиини кэҥэтэр, фольклор, айар дьарыктар ыытыллаллар.
Пелагея Прядезникова, Үһүс көлүөнэ оскуола дириэктэрэ:
– Күн устата 100-нэн киһи кэлэн дьарыктанар. Волонтёрдар дьарыктыыллар, 30-ка тиийэ волонтёрданабыт. Куруһуоктары таһынан психолог кэбиниэтэ үлэлиир. Үөрэхтээһин бырагырааматыгар аангылыйа тылын дьарыга уонна көмпүүтэргэ үөрэтии баар. Аангылыйа тылын үөрэтиэн баҕалаах элбээтэ. Омук дойдуларыгар олорор сорох сиэннэрэ, хомойуох иһин, омуктуу эрэ билэллэр эбит. Эбэлэр, эһэлэр сиэннэрин кытта кэпсэтэр баҕаттан аангылыйа тылын үөрэтэллэр.
Хайдах балаһыанньаҕа олорорбутун көрдүгүт: биир кэбиниэттээхпит уонна дьоҕус аактабай. Ол гынан баран аҕам саастаахтарбыт санааларын түһэрбэттэр, тохтоло суох кэлэ тураллар. Үһүс көлүөнэ оскуолата истиҥ эйгэлээх иккис дьиэлэрин тэҥэ буолла.
СӨ Үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга министиэристибэтин субсидията улаханнык көмөлөһөр. Ил Дархан граннарыгар эмиэ көхтөөхтүк кыттабыт.
Кырдьаҕастары, инбэлииттэри хайдах көрөргө-истэргэ үөрэтэр оскуола
Бу оскуола Социальнай көрүү-истии өрөспүүбүлүкэтээҕи киинин патронажнай отделениетын иһинэн тэриллэн үлэлиир. Манна кырдьаҕас, инбэлиит дьонноох дьиэ кэргэн чилиэннэрин уонна социальнай көрүү-истии тэрилтэлэрин үлэһиттэрин кыаммат киһини дьиэ усулуобуйатыгар хайдах көрөргө үөрэтэллэр.
2021 сылтан тэриллэн үлэлиир. Дьарыктары медсиэстэрэлэр, психологтар, кыаммат киһини көрөр-истэр исписэлиистэр ыыталлар.
Үөрэтии 3 хайысхалаах: ыарыһаҕы көрөргө усулуобуйаны тэрийии, кырдьаҕас киһи сүрүн физиологиятын, гигийиэнэтин билии, психолог дьарыктара (манна ыарахан ыарыһахха/кинини көрөр киһиэхэ уйулҕа көмөтүн оҥороллор). Биирдиилээн да, бөлөҕүнэн да үөрэнэллэр. Үҕрэх дистанционнай ньыманан эмиэ ыытыллар, дьиэлэригэр тиийэн үөрэтиэхтэрин сөп.
Оскуола аһыллыаҕыттан 600-тэн тахса киһи үөрэммит, 15 видео-уруок оҥоһуллубут (баҕалаахтар тэрилтэ саайтыгар киирэн көрүөхтэрин син).
Наталья Пахомова, Социальнай көрүү-истии өрөспүүбүлүкэтээҕи киинин дириэктэрэ:
– Биһиги тэрилтэбит, Социальнай көрүү-истии өрөспүүбүлүкэтээҕи киинэ, хас да хайысхаҕа үлэлиир.
Дьокуускайга 864 соҕотох олорор кырдьаҕас, инбэлиит баар. Кинилэргэ социальнай үлэһиттэр нэдиэлэҕэ иккитэ сылдьан көмөлөһөллөр, көрөллөр-истэллэр.
“Тирэх” – соҕотох судаарыстыбаннай тэрилтэлээхпит. Манна дьиэтэ-уота суох, ускул-тэскил олохтоох дьон олороллор. Бүгүҥҥү туругунан 80 миэстэ баара барыта туолан турар. 10 миэстэлээх вытрезвителлээхпит.
Патронажнай отделение тэриллибитэ хас да сыл буолла. Сытар кырдьаҕаһы, ыарыһаҕы хайдах көрөргө үөрэтэллэр. Кэлиҥҥи бэлиэтээһин көрдөрөрүнэн, социальнай үлэһиттэр эрэ буолбакка, кырдьаҕастар/инбэлииттэр чугас дьоно үөрэнэ кэлэллэрэ элбээтэ. Холобур, былырыын 14 киһини үөрэппит эбит буоллахпытына, быйыл 38 киһини үөрэттибит.
Абыраллаах “социальнай дьиэ”
Дьокуускай киинигэр турар (Култуура, сынньалаҥ пааркатыттан чугас) Пушкина 31 уонна 31/1 №-дээх 7-лии этээстээх дьиэлэри (144 кыбартыыраны) судаарыстыба социальнай араҥаҕа киирсэр, дьиэҕэ-уокка наадыйар дьоҥҥо уларсар. Норуокка “социальнай дьиэ” диэн ааттанар.
Нина, Петр Наумовтар бу дьиэҕэ биир хостоох, тып-тап оҥоһуулаах кыбартыыраны уларсан олороллор. Петр Семеновиһы билэҕит, экстремал-айанньыт, сүүрүк, чэпчэки атлетика успуордун маастара, Саха сирин үс төгүллээх чөмпүйүөнэ. Хараҕынан 1 группалаах инбэлиит.
Кэргэнэ Нина Прокопьевна эмиэ көхтөөх киһи. “Киһи эрэ истэ олоруон курдук үчүгэйкээн куоластаах, тэрээһин бөҕөҕө кыттар. Иллэрээ күн Арассыыйа таһымнаах бырайыакка Эргэ куоракка уһуллан кэлбитэ”, – диэн кэпсии көрүстүлэр. Былырыын атаҕар улахан эпэрээссийэни ааспыт. Уоллара – анал байыаннай дьайыыга кытта сылдьар байыас.
Наумовтарга 22 сыл уопуттаах социальнай үлэһит, СӨ социальнай сулууспатын туйгуна, бэтэринээр идэлээх Антонина Афанасьевна Собакина көмөлөһөр.
Антонина Собакина, социальнай үлэһит:
– 12-лии киһини көрөбүт, нэдиэлэҕэ иккитэ сылдьан көмөлөһөбүт. Мэдиссиинэ өттүгэр, социальнай өҥөлөргө, быраап өттүнэн хааччыйыыга көмөлөһөбүт (докумуоннарга сүүрүү-көтүү), күннээҕи олохторугар эмиэ көмө буолабыт. Иһит, муоста, түннүк сууйуутуттан саҕалаан балыыһаҕа арыаллаан илдьэбит, докумуоннарын толорсо көмөлөһөбүт уо.д.а. СМЭК ааһалларыгар, пенсионнай тэрилтэлэргэ кинилэр ааттарыттан докумуону толорсобут.
Нина Прокопьевна “социальнай дьиэҕэ” хаһан, хайдах киирбиттэрин кэпсээтэ:
– Бастатан туран, социальнай үлэһиттэр улаханнык көмөлөһөллөрүн бэлиэтиэхпин баҕарабын. Эппиттэрин курдук, былырыын плановай эпэрээссийэҕэ киирэн өттүкпэр эндопротезирование оҥотторбутум. Ол кэмҥэ Антонина Афанасьевна олус күүскэ көмөлөспүтэ, билигин да көмөлөһөр. Биһиги, Наумовтар, махталбыт муҥура суох.
“Социальнай дьиэҕэ” олорбуппут 3-с сылыгар барда. Ичигэс, сырдык, киэҥ-куоҥ, толору хааччыллыылаах. Олус абыранныбыт. Бу иннинэ 10 сыл тухары Сайсары уокуругар 2 этээстээх, хаарбах туруктаах мас дьиэҕэ олорбуппут.
Дьиэни бэркэ көрөллөр, хас бээтинсэ аайы тэрээһин ыыталлар. Дьаармаҥка да тэриллэр. Аллараа дьиспиэтчэр үлэлиир. Сантехникаҕа эҥин туох кыһалҕалаахпытын эттэхпитинэ, тута быһаараллар. Бастакы этээскэ психолог кэбиниэтэ үлэлиир. Ити курдук, үһүс кыһыммытын кыстаары үөрэ-көтө олоробут.
***
Бу дьиэлэргэ үлүгэрдээх халыҥ уочарат турар үһү. Алҕаһаабат буоллахпына, 1000-тан тахса киһи уочараттаан олорор.
Биир күннээх пресс-туртан быһа тардан суруйдахха, итинник. Өрөспүүбүлүкэбитигэр араас таһымнаах социальнай өйөбүл оҥоһуллар.
Диана КЛЕПАНДИНА.
0
0
0
0
0
0
