Бэлиитикэ

Уһук Илин кыаҕа улахан

Пуорум пленарнай сиэссийэтигэр Бэрэсидьиэн Владимир Путин уон сыллааҕыта оҥорбут Анал этиитигэр Уһук Илиҥҥи эрэгийиэннэр урутаан сайдыылара Арассыыйа чорботор соруга буолар диэбитин санатта. Бу кэм устатыгар Уһук Илин сайдыытын тэтимэ киин уобаластары лаппа куоһарбытын бэлиэтээтэ. Иккис өттүттэн манна сир баайын чинчийии 35 %-ы эрэ ылар, онон сир баайын хостоон туһаҕа таһаарыы сайдар кыаҕа быдан улахан диэтэ.

Сайдыыга төһүү буолар элбэх дьаһалы биэрдэ. Уһук Илиҥҥи ипотекаҕа учууталлары, быраастары таһынан, оборуона-бырамыысыланнас тэрилтэлэрин үлэһиттэрин хабарга, гаастааһын бырагырааматын олоххо киллэриини түргэтэтэргэ «Сибиир күүһэ» уонна «Сахалин-Хабаровскай-Владивосток» гаас ситимнэрин дойдуну гааһынан хааччыйар кэлим ситимҥэ холбуурга эттэ. Уһук Илиҥҥэ салгынынан сырыы улахан суолтатын тоһоҕолоон, салааны сайыннарыы кэлим былаанын Бырабыыталыстыба 2024 с. кулун тутар 1 күнүгэр диэри оҥороругар сорудахтаата. Экэниэмикэ саҥа салаатын биир көрүҥүн быһыытынан национальнай пааркаларга туризмы сайыннарар наадатын, Өлүөнэ туруук хайаларын курдук айылҕа национальнай пааркалара дойду барҕа баайа буолалларын бэлиэтээтэ. Айар индустрияны сайыннарыы туһунан этэригэр, Саха сирин уопутун бастыҥынан билинэн, бары эрэгийиэннэргэ тарҕатарга эттэ.

Нерюнгри маастар-былаана өйөннө   

Бэрэсидьиэн Уһук Илин хас да куоратын, ол иһигэр Нерюнгри, маастар-былааннарын өйөөн, бигэргэтэргэ сорудахтаата.  

Нерюнгри маастар-былаана куорат туруктаах сайдыытын хааччыйар, олох-дьаһах хаачыстыбатын тупсарар сыаллаах, олохтоохтор этиилэригэр олоҕуран оҥоһуллубута. Дойду баһылыга бу иннинэ Дьокуускай маастар-былаанын өйөөбүтэ, онно сүрүн эбийиэк Өлүөнэ муостата этэ.

Саха сирэ 11 бырайыактаах

Айсен Николаев баһылыктаах Саха Өрөспүүбүлүкэтин дэлэгээссийэтэ пуорум бары тэрээһиннэригэр көхтөөтүк кытынна, үгүс кэпсэтиилэри ыытта.

Арендаҕа бэриллэр уон тыһыынча кыбартыыраны тутарга туһуламмыт Бэрэсидьиэн саҥа бырагырааматыгар анаммыт сиэссийэҕэ Айсен Николаев Саха сирэ Дьокуускайга, Мииринэйгэ, Нерюнгрига, Алдаҥҥа, Томмокко холбоон 850 арендаланар кыбартыыраны тутарга анаммыт 11 бырайыагы киллэрбитин, бу хайысханан үлэ өрөспүүбүлүкэҕэ 2018 сылтан ыытылларын  кэпсээтэ. Арендаланар кыбартыыралары ылар гражданнар кэрискэлэрин үлэ ресурсатын итиэннэ каадырдарга наадыйыыны учуоттаан оҥорор боломуочуйаны эрэгийиэннэргэ биэрэргэ этии киллэрдэ.

Санатан эттэххэ, Владимир Путин Уһук Илиҥҥи эрэгийиэҥҥэ арендаланар дьиэни тутар туһунан сорудаҕы былырыыҥҥы пуорумҥа биэрбитэ. Барыта 10 тыһ. дьиэ тутуллан, 35-тэригэр диэри саастаах эдэр исписэлиистэргэ, үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын эйгэтин үлэһиттэригэр, устудьуоннарга арендаҕа  бэриллиэхтээх.  

Кэскиллээх кэпсэтиилэр

Үс күннээх үлэ түмүгэр өрөспүүбүлүкэ бырамыысыланнас, тырааныспар, сибээс, тутуу, ОДьКХ, киинэ индустриятын, IT-технология, хардарыта сибээс уо.д.а. эйгэлэргэ сыһыаннаах 100 млрд. солк. суумалаах, отучча инвестиционнай бырайыакка илии баттаста.

Элбэхтэн аҕыйаҕы холобурдаатахха, Кытай тас дойдуларга тэрилтэлэри сайыннарыытын ассоциациятын (CODA) кытары сир баайын хостооһуҥҥа уонна IT эйгэтигэр бииргэ үлэлээһин меморандума оҥоһулунна. «Банк ДОМ.РФ» уонна «РИА Альфа» Дьокуускайга «Спортивнай» түөлбэ кэлим тутуутун бырайыагын үбүлээһиҥҥэ кирэдьиит дуогабарын түһэристилэр. Саха Сирэ итиэннэ Уһук Илин уонна Аартыка сайдыытын министиэристибэтэ, «Росатом», «Селигдар» хампаанньалар Күчүс кластерын бырайыагын олоххо киллэриигэ дуогабардастылар. Кластер сүрүн эбийиэгэ, Усуйаанаҕа дьоҕус  кыамталаах атомнай ыстаансыйа, үлэҕэ киирдэҕинэ, Күчүс бырамыысыланнай кластерын эрэ буолбакка, Усуйаана уонна Дьааҥы улуустарын сэлиэнньэлэрин эниэргийэнэн хааччыйыаҕа. «РЭО» («Арассыыйа экологическай оператора») кытаанах хомунаалынай тобоҕу кэлим дьаһайыы тиһигин оҥорор хампаанньа Дьокуускайга тутуллуохтаах бөҕү араарар ыстаансыйа бырайыагын уопсай сыанатын 95 %-гар диэри үбү уон сылга болдьохтоон, сылга 7 %-ҥа иэс биэрэргэ бэлэмин биллэрдэ. 

Раиса СИБИРЯКОВА

Хаартыскаҕа  Андрей Сорокин (ЯСИА) түһэриитэ.