Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -14 oC

Сэтинньи 16 күнүгэр сарсыарда 10 чаастан Ил Түмэн XL уочараттаах пленарнай мунньаҕа үлэтин саҕалаата. Бэбиэскэҕэ 31  боппуруос киирбит. Көрүллэр боппуруостар бары даҕаны боччумнаахтар, ол иһигэр эһиилги сыллаах бүддьүөккэ, сокуоннарга уларытыылары, эбиилэри киллэрии. Пленарнай мунньахха Ил Дархан Айсен Николаев, бырабыыталыыстыба Бэрэссэдээтэлэ Андрей Тарасенко, өрөспүүбүлүкэ борокуруора Максим Попов, миниистирдэр уонна норуот дьокутааттара кыттыыны ыллылар.

Сэтинньи 16 күнүгэр сарсыарда 10 чаастан Ил Түмэн XL уочараттаах пленарнай мунньаҕа үлэтин саҕалаата. Бэбиэскэҕэ 31  боппуруос киирбит. Көрүллэр боппуруостар бары даҕаны боччумнаахтар, ол иһигэр эһиилги сыллаах бүддьүөккэ, сокуоннарга уларытыылары, эбиилэри киллэрии. Пленарнай мунньахха Ил Дархан Айсен Николаев, бырабыыталыыстыба Бэрэссэдээтэлэ Андрей Тарасенко, өрөспүүбүлүкэ борокуруора Максим Попов, миниистирдэр уонна норуот дьокутааттара кыттыыны ыллылар.

Килбиэннээх үлэ куората - Дьокуускай

Пленарнай мунньах аһыллыытыгар Ил Дархан Айсен Николаев дойду Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин сэтинньи 15 күнүнээҕи ыйааҕынан Дьокуускайга «Килбиэннээх үлэ куората» үрдүк ааты иҥэрбитин туһунан иһитиннэрдэ. Саха Сиригэр икки куорат — Дьокуускай уонна Алдан — ити үрдүк ааты сүгэр буолбуттарыттан киэн туттарын эттэ. Ил Дархан Дьокуускайга уонна Алдаҥҥа анал стеланы оҥорон туруорарга бырабыыталыстыбаҕа сорудахтаат уонна Ил Түмэн өйөбүлүгэр эрэнэрин эттэ.  Стелаҕа куораттар гербэлэрэ, РФ Бэрэсидьиэнин бочуоттаах ааты иҥэрии туһунан суруллуоҕа.  «Аҕа дойду улуу сэриитин кэмигэр сахалар үлэҕэ хоһуун быһыыларын үйэтитэргэ үлэлэспиттэргэ махтанабын, чуолаан, ордук өрөспүүбүлүкэбит парламеныгар. Эһиги, 2020 сыл муус устар ыйыгар эппит этиибин өйөөн, тустаах уурааҕы ылыммыккыт. Үлэ икки сылтан ордук ыытылынна. Биһиги көҕүлээһиммит дойдубут Бэрэсидьиэнин өйөбүлүн ылла. Бу биһиги норуоппут Аҕа дойду улуу сэриитигэр кыайыыны уһансыбыттарын үрдүкү бэлиэтэ буолар», — диэтэ Айсен Николаев. Саха АССР тэриллибитэ 100 уонна Дьокуускай куорат төрүттэммитэ 390 сылларыгар бу үрдүк аат иҥэриллибитэ ураты суолталааҕар болҕомтотун уурда.

KVA 8803

Киһи быраабыгар боломуочунай болдьоҕо уһаата

Дуоһунаска Сардаана Гурьева кандидатуратын Ил Дархан Айсен Сергеевич киллэрдэ. Норуот дьокутааттарын үксүлэрэ, кинини өйөөтүлэр. Сардаана Гурьева 2017 сыллаахха Киһи быраабын көмүскүүр боломуочуйалаах дуоһунаһыгар талыллыбыта, ол кэмтэн элбэх үлэ барбыта этилиннэ, быраап күөмчүлээһинигэр уопуттаах юрист кыаҕынан көмө, тирэх буолара этилиннэ.

Федеральнай сокуоҥҥа сөп түбэһиннэрэн

Саха Сирин Административнай быраабы кэһии кодексатыттан хатыланар ыстатыйалар уонна балаһыанньалар ылылыннылар. Ол курдук, “Саха Сирин административнай буруйу оҥоруу куодексатыттан” 14.3 ыст. 7 пууна, уонна 4.4 ыст.күүстэрин сүтэрдилэр. Бу туһунан сокуон барыла иккис бүтэһик ааҕыытын ааста.  Боппуруоска СӨ Экологияҕа, айылҕаны туһаныыга уонна ойуур хаһаайыстыбатыгар миниистир эбээһинэһин толорооччу Евгений Перфильев тыл эттэ.  Кини бэлиэтээбитинэн, уларытыы РФ административнай быраап кэһии Кодексатыгар сөп түбэһиннэрэн оҥоһуллубут.

Бэрэстэбиитэлэстибэлэргэ уларытыылар

Саха Сирин бэрэстэбиитэлистибэлэрин уонна бэрэстэбиитэллэрин анал бэрэстэбиитэлистибэни тэрийиитэ суох олохтооһун туһунан сокуоҥҥа уларытыы киллэрии боппуруоһа көтөҕүлүннэ. Сокуон барылын бырабыыталыстыба көтөхтө, маҥнайгы ааҕыыны ааста.  Ил Түмэн судаарыстыбаннай тутууга уонна олохтоох бэйэни салайыныыга сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Владимир Прокопьев бэлиэтээбитинэн, парламент судаарыстыбаннай-быраап управлениетыттан кэккэ бэлиэтээһин киирбитинэн, сокуон барыла маҥнайгы ааҕыытын ааста. Бу туһунан тустаах уураах ылылынна.

KVA 8803

Муниципальнай эбийиэктэри бас билиигэ биэрии

Төлөбүрэ суох СӨ судаарыстыбаннай бас билиититтэн муниципальнай бас билиигэ уонна муниципальнай бас билииттэн судаарыстыбаннай бас билиигэ эбийиэктэри биэрии  сокуонун 1-кы уонна 3-с ыст. уларытыы киллэрэр сокуон барыла көрүлүннэ. Сокуон барылын бырабыыталыстыба көҕүлээн бэлэмнээтэ. Иһитиннэриини уонна чопчулуур боппуруостарга хоруйдары баайга-дуолга уонна сир сыһыаннаһыыларыгар миниистир Павел Иванов биэрдэ. Хос дакылаады Ил Түмэн бүддьүөккэ, үпкэ, нолуок уонна сыана бэлиитикэтигэр сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Юрий Николаев оҥордо.  2023 сыл тохсунньу  1 күнүттэн 1990 сыллаахха ылыллыбыт 184 нүөмэрдээх  «Об общих принципах организации законодательных (представительных) и исполнительных органов государственной власти субъектов Российской Федерации» сокуон күүһэ сүтэр. Ол оннугар, 2021 сыл ахсынньы 21 күнүгэр ылыныллыбыт «Об общих принципах организации публичной власти в субъектах Российской Федерации» 414 нүөмэрдээх федеральнай сокуон олоххо киирэр. Маныаха федеральнай сокуоҥҥа сөп түбэһиннэрэн, Саха Сирин сокуонугар уларыйыы киирэр. 2006 сыл алтынньы 11 күнүгэр ылыллыбыт «О порядке безвозмездной передачи объектов государственной собственности Республики Саха (Якутия) в муниципальную собственность и объектов муниципальной собственности в государственную собственность Республики Саха (Якутия)» 379-3 № 771-III сокуоҥҥа уларытыылары киллэрии.

Наҕарааданы ким туттарар

Ил Түмэн судаарыстыбаннай наҕараадаларын туттарыы балаһыанньатыгар уларытыы киллэрэн, муниципальнай үлэһиттэр эмиэ маннык боломуочуйалаах буолалларыгар боппуруос турда. Парламент вице-спикерэ Александр Жирков ким туттарарын чопчулуулларыгар эттэ. Ил Түмэн судаарыстабаннай тутууга уонна бэйэни салайыныыга сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Владимир Прокопьев эппиэттээбитинэн: «Ааспыт сыл, биһиги быраактыкаҕа Ил Түмэн аатыттан судаарыстыбаннай наҕараадалары туттарыыга, кэккэ ыарахаттары көрсүбүппүт. Дьокутааттар миэстэтигэр тиийэн туттарар кыахтара суох балаһыанньалара үөскүүр.  Бу боппуруоһу кэллиэгэлэрбитин кытары ырытан баран этии киллэрэбит: муниципальнай тэриллиилэр бэрэстэбиитэллээх уорганнарын бэрэссэдээтэллэрэ уонна муниципальнай дуоһунастаахтар СӨ Ил Түмэнин наҕараадаларын туттарар кыахтаналларыгар».Сокуон барыла маҥнайгы ааҕыыны ааста.

KVA 9306

Социальнай дьиэ куортама судургутуйуо

Пленарнай мунньахха социальнай дьиэни куортамнааһыҥҥа туһуламмыт сокуоҥҥа кэккэ уларыйыылары киллэрдилэр.  Сокуон барыла СӨ бырабыыталыстыбатын көҕүлээһининэн киирдэ.

Докумуон федеральнай сокуоҥҥа сөп  түбэһиннэрэн уонна сайабылыанньа биэрээччи тус бэйэтэ хомуйар докумуонун аҕыйатар сыалтан ылылынна. Ол курдук, дьиэ кэргэн састаабын ыспыраапката,  олорор сиргэ бэлиэтэниини ааһыы, аймахтыы буолууну туоһулуур докумуоннары, опека уонна попечительство уорганнарын быһаарыылара о.д.а. докумуоннары уорганнар бэйэлэрэ хомуйуохтара, ирдэнэр докумуоннар биэрэчэннэригэр киирбэт буолуохтара.

Сокуон барыла маҥнайгы ааҕыыта отут тохсус пленарнай мунньахха,  2022 сыл алтынньы 25 күнүгэр ылыныллыбыта. Иккис ааҕыыга түөрт көннөрүүлээх таблица киирдэ. Көннөрүүлэри норуот дьокутааттара В.И. Чичигинаров, А.Н. Атласова, С.М. Березин, А.А. Григорьева, , А.Н. Дорогань, А.А. Кошуков, О.Т. Михайлова, , С.И. Никитин, В.Д. Никифорова, Н.Л. Румянцева, М.С. Силкина, Р.В. Солнышкина, М.Н. Христофорова, Л.Л. Явловская киллэрдилэр. Сокуон ылылынна.

KVA 8805

Кыыллары маркировкалааһын

Кыыллары маркировкалааһыҥҥа уонна учуоттуурга бэрээдэк олохтоноругар сокуон барыла маҥнайгы ааҕыытын ааста. Ол курдук, СӨ бырабыыталыстыбатын көҕүлээһининэн, “Ветеринария туһунан” сокуоҥҥа уларыйыылары киллэриигэ сокуон барыла көрүлүннэ. Сокуон барылынан көрүллэр нуормалар  олоххо киирэр түгэннэригэр, судаарыстыбаннай ветеринарнай сулууспа исписэлиистэрэ түргэнник эпизоотическай балаһыанньа хантан саҕаламмытын быһаарар кыахтаныахтара, маны тэҥэ, ас-үөл өттүгэр куттала суох буолуу күүһүрүө. Докумуон сүрүн сыала – кыылы иитии бородууксуйатын хаһаайыстыбаттан маҕаһыыҥҥа атыыланыар диэри сонордооһун уонна дьиэ кыылыгар сыстыганнаах ыарыы тарҕаныытын бобсуу. 

Сокуон 2023 сыл балаҕан ыйын 1 күнүттэн олоххо киириэхтээх. Бу болдьох иннинэ маркировканы ааспыт кыыллар хаттаан барбаттар. Маркировкаҕа хабыллар тыа хаһаайыстыбатын кыылларын учуота 2024 сыл кулун тутар 1 күнүттэн саҕаланыа. Госдума дойду бырабыыталыстыбатыгар бу кэмтэн кэтэх хаһаайыстыбаларга тутуллар тыа хаһаайыстыбатын кыылларын федеральнай бүддьүөт уйунарыгар боппуруос туруорбут. Норуот дьокутаата Любовь Явловская кыыллары маркировкалааһыҥҥа үбүлээһини ыйыталаста. СӨ Ветеринариятын департаменын салайааччыта  Петр Петров быһаарбытынан, РФ Судаарыстыбаннай ветеринарнай сулууспа систиэмэтигэр киирэр тэрилтэлэр боломуочуйалаахтара, эбэтэр аттестацияны ааспыт исписэлиистэр маркировканы, учуоту  ыытыахтара. 2022 сыл бүддьүөтүгэр үбүлээһин көрүллүбүт, 2023 сылга сылгылар уонна табалар маркировкалара былааннанар. Билиҥҥи олох ирдэбилинэн, дьиэ кыылын маркировката олус надлааҕа саарбахтаммат. Ол курдук, дьиэ кыылыттан сыстыганнаах ыарыы тарҕамматыгар, ас-үөл өттүгэр куттала суох буолууга эмиэ. Саха Сиригэр “Ветеринария туһунан” сокуоҥҥа уларытыылары киллэрии маҥнайгы ааҕыытын ааста.

«СӨ үөрэх туһунан»  сокуоҥҥа уларытыылар киирдилэр

СӨ «Үөрэх туһунан» сокуонун 9 ыст. уларытыы киллэриллибитэн, Саха Сиринээҕи дьоҕус оскуола иннинээҕи уонна уопсай үөрэхтээһин тэрилтэлэрин сокуонунан сыһыарыы ирдэбиллэрин бигэргэтэр сыалтан бэлэмнэннэ. Дьоҕус оскуола иннинээҕи уонна уопсай үөрэхтээһин тэрилтэлэрин испииһэктэрин бигэргэтиитин СӨ «Үөрэх туһунан» сокуонугар бигэргэммит киритиэрийдэргэ олоҕуран СӨ бырабыыталыстыбатыгар сүктэрилиннэ. Сокуон бүтэһик ааҕыыга ылылынна.

СӨ «Дьүкээгир норуотун суктулун туһунан» сокуонугар уларыйыылар ылылыннылар

Сокуон барылынан  СӨ «Дьүкээгир норуотун суктулун туһунан»  3 уонна 7 ыст. СӨ Аҕа баһылыгын уонна бырабыыталыстыбатын боломуочуйаларын быһаарар чааһыгар, ону тэҥэ олохтоох салайыныы уорганнарын тэрийии, дьокутааттарын уонна дуоһунастаах сирэйдэрин дуоһунастарыттан босхолуур, ону тэҥэ аһаҕас былаас кэлим тиһигэр киллэриигэ уларытыылары киллэрэр туһунан этиллэр.

Кыра дохуоттаах гражданнары олорор дьиэнэн өйөөһүн туһунан сокуон уларыйда

Сокуон барылынан омук гражданнарыттан булгуччулаах бэрээдэгинэн ирдэнэр докумуоннары  испииһэктэн таһаардылар, чуолаан, судаарыстыбаннай көмөнү туһаныыга дьиэ кэргэн састаабын туһунан ыспыраапка хомуйуутун тохтотуллар (олорор сиринэн регистрацияламмыт сибидиэнньэлэринэн эбэтэр ыаллыы буолуутун туоһулуур сибидиэтэлистибэтинэн уларытыллар). 

СӨ «Мөрөбүөй судьуйаларын туһунан» сокуон 3 ыст. уларытыылар киирдилэр

Сокуон барыла   СӨ бырабыыталыстыбатын көҕүлээһининэн федеральнай сокуоҥҥа олоҕуран бастакы ааҕыыга оҥоһулунна. СӨ «Мөрөбүөй судьуйаларын туһунан» сокуон 3 ыстатыйатынан, мөрөбүөй судьуйалар административнай сокуону  кэһии  уонна дьыаланы саҥардан арыллыбыт бастакы инстанцияҕа көрүүлэрин учуоттаабат. Мантан сибээстээн, сокуон саҥа эрэдээксийэтигэр мөрөбүөй судьуйа боломуочуйата чуолкайданна.

Этнологическай экспертиза туһунан сокуон уларыйда

Билигин үлэлиир сокуонунан аҕыйах ахсааннаах норуоттар олохторун-дьаһахтарын миэстэтигэр уонна айылҕаны туһаныы территориятыгар ханнык баҕарар хаһаайыстыба былааннаммыт үлэтин олоххо киллэриигэ, эбийиэк тутуутугар,  уот линиятын тардыыга о.д.а. үлэлэргэ булгуччулаах этнологическай экспертиза ыытыллара ирдэнэр. Мантан сиэттэрэн, эбийиэктэр бырайыактыыр докумуоннара экспертиза уонна тутууга инженернэй чинчийиилэр түмүктэрин, уо.д.а. тутууга көҥүллүүр  докумуоннары ылар кыахтара суох.  Тутуу болдьоҕо бытаарар, судаарыстыбаннай бүддьүөккэ ноҕурууска үрдүүр.

Итинэн сибээстээн, билигин үлэлиир сокуоҥҥа нэһилиэнньэлээх пуун иһигэр эбэтэр таһыгар олоххо киллэриллиэхтээх социальнай суолталаах эбийиэктэр (өрөмүөн, саҥардыы үлэлэр) тутууларыгар, этнологическай экспертиза дьайыытыттан сорох араҥатын таһаарар туһунан этиллэр. Сокуон бүтэһик ааҕыыга ылылынна.

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением