Ил Түмэҥҥэ

Биһиги эт саастыыларбыт. Төрөппүттэрбит Мэҥэ Тараҕайын төрүт олохтоохторо.

Мин түгэх эһэм Иван Шишигин XIX үйэ ортотугар, Манчаары Баһылай кэмигэр, нэһилиэгэр кинээстээбит (ыстаараста) этэ. Ол саҕана нэһилиэкпит үс аҕа ууһуттан турара. Онтон биирдэстэрэ Уччус чаччыыната (старшина) Бурнашев диэн эбит. Бу Тараҕай Бурнашевтарыттан (Бурнашовтарыттан) биллэр дьону ааттыыр буоллахха, олоҥхоһут Иннокентий Иванович Бурнашев-Тоҥ Суорун, хайыһарга өрөспүүбүлүкэ хас да төгүллээх чөмпүйүөнэ, спортивнай-физкультурнай үрдүк үөрэҕи бүтэрэн, Саха Сирин спорт кэмитиэтин салайбыт, Орто Халымаҕа, Чурапчыга оройуоннааҕы сэбиэт бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбит Роман Романович Бурнашев, гиирэни анньыыга өрөспүүбүлүкэ хас да төгүллээх чөмпүйүөнэ Валерий Еремеевич Бурнашов, кини уола, биллиилээх пародист, СӨ үтүөлээх артыыһа Александр Бурнашов буолаллар.

         Роберт Андреевич аҕата Андрей Васильевич 1930-с сылларга биһиги абаҕабытыныын, хомсомуол чилиэнэ, үүнэн иһэр поэт Е.В. Шишигин-Доргучаанныын бастакы холкуостары тэрийсибиттэр, нэһилиэги да салайсыбыттар. Аҕабыт Спиридон Васильевич Шишигин Андрей Васильевич Бурнашовтыын иккиэн фронтовик-учууталлар, хардарыта ытыктаһар, доҕордуу дьон этилэр.

         Андрей Васильевич сэрии кэнниттэн Холгумаҕа, Наахараҕа үлэлээн баран, дойдутугар Табаҕаҕа 1961 с. учууталынан төннөн кэлбитэ. Саҥа мастан балачча улахан дьиэ туттубуттара. Ыал ийэтэ Василиса Петровна – Дьоруой ийэ.

         Ити кэмтэн ыла Робертыын Табаҕа, Бүтэйдээх оскуолаларыгар бииргэ үөрэммиппит. Кини уһулуччу дьоҕурдаах үөрэнээччи этэ. Элбэҕи аахпыт, дириҥ билиилээх, ордук математикаҕа туйгуннук үөрэнэрэ. Саахымакка, дуобакка үчүгэйдик оонньуура. Кини бастакы, мин иккис дуоскаларга балачча ситиһиилээхтик араас күрэхтэһиилэргэ кыттарбыт.

         Орто оскуолаҕа Бүтэйдээххэ үөрэнэрбитигэр иккиэн интэринээккэ олорбуппут, биир сайын оскуолабыт өрөмүөнүгэр үлэлээбиппит.

         Тохсус кылааһы бүтэрэр сылбытыгар дириэктэрбит, аҕаларбыт доҕоро, Саха АССР оскуолаларын үтүөлээх учуутала Андрей Николаевич Анисимов мэктиэлээн, миигин оскуола комсомольскай тэрилтэтин бастакы, оттон Роберты II сэкирэтээрдэринэн талбыттара. Олус тапсан, умсугуйан, үчүгэйдик үлэлээбиппит. Саха хомсомуолун 45 сылынан оскуола комсомольскай тэрилтэлэрин көрүүгэ өрөспүүблүкэҕэ бастаан турабыт.

         Роберт баскетболга, волейболга оскуола сүүмэрдэммит хамаандаларыгар оонньуура. Оскуоланы бүтэрэр сылыгар бэлисипиэти тэбиигэ оройуоҥҥа төрдүс буолбута. Университекка үөрэнэр кэмигэр боксанан дьарыктаммыта, ситиһиилэрдээҕэ.

         Үөрэхтэрбитин бүтэрэн да баран билсэ турарбыт. 1970 с. от ыйыгар дойдубутугар биһиги сыбаайбабытыгар сылдьыбыта. Робертаах Клава уруулара Дьокуускайга буолбута, онно мин тамадалаабытым.

         Роберт Андреевич улахан эппиэттээх да үлэҕэ сырыттар, дойдутун кытта сибээһин быспатаҕа. Оскуолабытыгар, Байкалов аатынан хаһаайыстыбаҕа көмөтө үгүс этэ, сүбэлиирэ-амалыыра. Куоракка олорор биир дойдулаахтарбыт “Дойду ситимэ” диэн холбоһуктарын тэрийсибитэ, академик В.П. Ларионовтыын салайсыбыта.

         Тыа оҕотун сиэринэн, Роберт Андреевич биригээдэҕэ киирэн, сылын аайы окко сылдьара. Иллэҥ кэмигэр уһанарын сөбүлүүрэ. “Даачабын бэйэм туттум”, -- диэн кэпсээбитэ.

Олус дойдумсах киһи этэ. Табаҕаҕа барыыга, Амма суолуттан арахсыыттан чугас олус үчүгэй оттоох-мастаах сиргэ тохтоон, сынньанан, төрөөбүт түөлбэтин салгынын түөс муҥунан эҕирийэн, дуоһуйа тыынара. Дойдубут ыһыаҕар үгүстүк көрсөрбүт. Биир оннук ыһыахха иккиэммитин нэһилиэкпит Бочуоттаах гражданиннара оҥорон үөрдүбүттэрэ.

         Роберт Андреевич ким да көмөтө суох, аныгылыы эттэххэ, лоббита суох бэйэтин уһулуччу дьоҕурунан, өйүнэн, билиитинэн, үлэһитинэн салайар үрдүк дуоһунастарга тахсыбыта.

Өссө элбэҕи оҥоруохтаах, үлэлиэхтээх этэ. Ону баара Дьылҕа Хаан ыйааҕа тыйыс, ыарахан ыарыыттан бу олохтон эрдэ барбыта... Көмүс уҥуоҕа дойдутугар, Араҥас тумулугар, аҕатын Андрей Васильевич таһыгар көтөҕүллүбүтэ. Кини аатын үөрэммит оскуолата сүгэр. Үөлээннээхтэрэ бииргэ улааппыт доҕорбутун умнубаппыт!

Егор Шишигин,

РФ, СӨ култуураларын үтүөлээх үлэһитэ,

Мэҥэ Хаҥалас улууһун,

Бүтэйдээх, Тараҕай нэһилиэктэрин

Бочуоттаах гражданина.

 Роберт Андреевич Бурнашов 1947 сыл тохсунньу 20 күнүгэр Мэҥэ Хаҥалас Табаҕатыгар төрөөбүтэ. 1969 с. СГУ физико-математическай факультетын, 1980 с.  норуот хаһаайыстыбатын Новосибирскайдааҕы институтун бүтэрбитэ.

Үлэтин 1974 сыллаахха Саха АССР статистикаҕа управлениетын отделын начаалынньыгынан саҕалаабыта. 1984 Саха АССР сыана бэлиитикэтигэр судаарыстыбаннай кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччынан үлэлээбитэ, онтон 1990 с. Саха АССР Госпланын Бэрэссэдээтэлинэн анаммыта. Олох уларыйан, 1991 сылтан СӨ баайга-дуолга, бас билиигэ уонна антимонопольнай бэлиитикэҕэ, 1993 сылтан экэниэмикэҕэ кэмитиэттэрин салайбыта. 1995 с. — СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы, 1997 с. – СӨ Биэнсийэҕэ сулууспатын департаменын дириэктэрэ, 2000 с. – РФ Биэнсийэҕэ пуондатын Саха Сиринээҕи салаатын управляющайа. 2001-2003 сс. — Биэнсийэ пуондатын норуоттар икки ардыларынааҕы ассоциацияларын бэрэсидьиэнэ.

1997 с. Ил Түмэн быыбарыгар Роберт Андреевиһы 18 улуус араас тэрилтэлэрэ хандьыдаатынан турарын көҕүлээбиттэрэ – бу туһугар рекорд. Оннук аптарытыаттаах этэ. Кини Ил Түмэн бүддьүөккэ, үпкэ, нолуокка уонна сыана бэлиитикэтигэр, итиэннэ Хонтуруолунай кэмитиэттэригэр үлэлэспитэ. Судаарыстыбаннай Мунньах аатыттан 2002 с. Федерация Сэбиэтигэр бэрэстэбиитэлинэн талыллыбыта, аҕыйах ахсааннаах омуктар дьыалаларыгар кэмитиэт чилиэнэ этэ. 2003 с. тохсунньу 29 күнүгэр бу олохтон туораабыта. Р.А. Бурнашов аатын 2004 сылтан Табаҕа орто оскуолата сүгэр. 2014 с. онно киниэхэ аналлаах мусуой-хос аһыллыбыта.

Роберт Бурнашов Төрүт сокуону суруйууга, Саха Сирэ Арассыыйаны кытта судаарыстыба бас билиитин туһунан Сөбүлэҥи түһэрсэригэр, 1990 с. Саха Сирэ аан бастакытын киинтэн 1,5 млрд солк. суумалаах рентаны өрөспүүбүлүкэ хостонор баайын туһаналларын иһин ыларыгар кыттыыны ылбыта.

Мэҥэ Хаҥалас улууһун аатыттан дьокутаат буолан, улууһугар гаас ситимин тардыыга күүскэ үлэлээбитэ. Илин эҥээри 100% гааһынан хааччыйар бырайыагы оҥорсубута. Онно 80 млрд солк. наадатын ыйбыта. Ону ыарахан диэн, уһатан-кэҥэтэн, устунан кириисис кэлэн, олоххо киирбэтэҕэ.

 2001 с. Александр Жирковтуун бу боппуруоска бырабыыталыстыба таһымыгар улахан мунньаҕы ыытаннар, ити сыл СӨ Бэрэсидьиэнин «О газификации заречных улусов» диэн ыйааҕа тахсар. Онтон ыла харбыт көмүөл мууһа сыыйа хамсаан барбыта. Билигин гаас Чурапчы улууһугар тиийдэ.

Биэнсийэ салаата саҥалыы сайдарыгар өҥөтө улахан. Саха Сирин олохтоохторун, чуолаан хоту сир дьонун, биэнсийэлэригэр көрүллэр бырыһыаннарын хаалларар уонна улаатыннарар туһугар турууласпыта.

         Р.А. Бурнашов төрөөбүтэ 75 сылын тэрийэр анал хамыыһыйа мунньаҕа Ил Түмэҥҥэ сэтинньигэ буолбута. Өйдөбүнньүк дуосканы арыйарга, саахымакка өрөспүүбүлүкэтээҕи турниры ыытарга, үөрэнээччилэргэ НПК тэрийэргэ этии киирбитэ. Бу тэрээһиннэр сыл устата барыахтара.