Экэниэмикэ

Харчыны баһан ылбаккын

Төһө да албыннатан кэһэйдэллэр, Арассыыйа олохтоохторо харчыны түргэнник уонна илистибэккэ баһан ылар баҕалара симэлийбэт. Ол түмүгэр кинилэр үгүстүк үп-харчы пирамидаларын «күөгүлэригэр хаптараллар».

Хомойуох иһин, Киин баан «үп тэрилтэлэрин» сиэртибэлэрэ буолуон сөптөөх гражданнарга анаан сүбэлэри биэрэрин үрдүнэн, эмискэ кутулла түһүөхтээх харчыга харахтара хараҥарар, өйдөрө-санаалара туймаарар дьон ахсаана аччаабат. Бүтэһик да уурунууларын тэбиэх курдуктар.

Статистика көрдөрбүтүнэн, «Кэшбери», «МаксиРайз», «Матрица», «Интерэкшн», «FrendeX», «Феникс», «Текра», «Финико» курдук хампаанньаларга, онтон да атын үп пирамидаларыгар харчыларын уган умаппыт, олохторугар онтон сылтаан улаханнык оҕустарбыт дьон ити да кэнниттэн сөптөөх түмүккэ кэлбэт эбит.

Былырыын саҥа аһыллыбыт «Антарес Трендс» (АТ) хампаанньа «инвестордара» (киһи сонньуйуох, бэйэлэрин оннук ааттаналлар) хаарыан массыыналарын, кыбартыыраларын ууран биэрбиттэр. Оттон ол «Антарес» тэрилтэлэрэ, барытын апчарыйан баран, сордоохторго тугу да хаалларбакка сабыллан хаалла. Бу от ыйын 5 күнүгэр букатыннаахтык үлэтин тохтоппутун туһунан Интэриниэт ситимин толордо. Балтараа сыл устата түөкүннүү хабааннаах тэрилтэҕэ үтүмэн кэнэн киһи, хара көлөһүнүнэн сыралаһан ылбыт харчытын, аҕыйах кэм иһигэр элбэтэ-улаатыннара охсоору илдьэн биэрбитин туһунан социальнай ситимнэргэ тохтоло суох суруйаллар, албыннаппыттар хом санааларын, хомолтолорун, кыһыыларын-абаларын этинэллэр.

Санаттахха, сокуону таһаарааччылар нэһилиэнньэни көмүскүүргэ бэлэмнэрин туһунан иһитиннэрбиттэрэ. Госдума үп ырыынагар кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйаач­чы Игорь Дивинскэй харчыны сэрэхтээхтик уонна сөпкө туттарга, итиэннэ ону хайдах табыгастаахтык инвестициялыырга  оҕону оскуо­ла саҕаттан үөрэтиэххэ наадатын ыйбыта. «Түргэнник байар туһугар сыыһа ньымалары талаллара кутталлааҕын туһунан Арассыыйа олохтоохторугар иһитиннэрэр наадалаах. Ол эрээри, маннык ньымалары туһанан, сиэри-бэрээдэги кэһэллэригэр сүрүн болҕомто ууруллуо суохтаах. Гражданин киһи быһыытынан үтүө хаачыстыбалара дьиэ кэргэҥҥэ иитиллэр», – диир дьокутаат.

 «Sсam» – эрэли эһэр тыл

«Антарес» платформа скамнаата. Ол аата ылыммыт эбээһинэһин кыайан толорбот буол­бутун биллэрдэ. 

Бу платформа былырыын кулун тутар 11 күнүгэр үлэтин саҕалаабыта. Укпут харчыларын булгуччу төнүннэрэри эрэннэрэр сүдү бырайыак быһыытынан бэйэтин бигэргэтэ сатыыра. Ону баара, 2020 сыл ахсынньытыгар дойду Киин баана фирманы үп пирамидатын быһыытынан биллэрбитэ. Бу түөкүн тэрилтэни омук дойдутугар олорор массыанньыктар уонна «Кэшбери» урукку үлэһиттэрэ кыттыһан тэрийсибиттэрин туһунан бэлиэтэммитэ. Онон да буолуо, «Кэшбери» дарбааннаах аатын, биллэр брендин туһанан, дьоҥҥо дьайбыттара чахчы.

 Оннооҕор биһиги Сахабыт сиригэр үгүс дьон ити хампаанньаҕа киирэн барыһыр­быттарын, укпут харчыларын төннөрбүттэрин, тэрилтэ инвестицияҕа абыраллааҕын туһунан бастаан утаа кэпсииллэрэ. Билигин быһа холоон ааҕалларынан, «Антарес» пирамида «үлэтиттэн» тахсыбыт хоромньу кээмэйэ 1 млрд солк. аһарар. Оттон отоойкоҕо олорбут дьон ахсаана – хас эмэ уонунан тыһыынча. Бу түөкүн тэрилтэ үлэлиир усулуобуйатын сыаналаатахха, атын үп пирамидаларыттан туох да уратыта суоҕа. Билигин платформа сокуонунан хааччахтанан турар.

Экспердэр быһааралларынан, пирамида сиэртибэтинэн буолар дьон  итэҕэйимтиэлэр, оҕолуу кэнэннэр, дьон угаайылаах албын тылыгар киирэн биэримтиэлэр, баар балаһыанньаны сатаан ырытан көрбөттөр, ким эрэ салайыытынан сылдьа үөрүйэхтэр.

Ити ойуулааһыҥҥа үксүн сааһырбыт дьон хапсар эбит. Биэнсийэлэрин дуомун улаатыннара охсоору, ылыннарыылаах тыллаах аферистары итэҕэйэн, бүтэһик кэппиэйкэлэрин туран биэрэллэр. Оттон ыччат билиҥҥи кэмҥэ хайдах байар суоллар тустарынан син ону-маны удумаҕалатара үөрдэр. Ол да үрдүнэн улаханы толкуйдаабакка, баартааҕар эрэнэн, харса суох кыттыһар.

 «Антарес» хампаанньа тэрийээччитэ 44 саастаах Алексей Рихтер биисинэс-нас­таабынньык быһыытынан биллэр. Кини Латвияҕа төрөөбүт. Дьиэ кэргэнин кытта Мексикаҕа көһөн тиийэн, тулалыыр дьонун-сэргэтин олоҕун-дьаһаҕын тупсарарга, үбүн-харчытын, уурунуутун элбэтэргэ санаммыт. Бастаан «Amway» сетевой хампаанньаҕа үлэлээбит, онтон MLM-биисинэһи кытта билсибит. Оҕуруктаах өйдөөх уол ол түмүгэр «Антарес» тэрилтэни арыйбыт. Сүрүн офистара Татарстааҥҥа арыллыбыт. Хампаанньа Гонкоҥҥа регистрацияламмыт. Билигин үлэлиир офистара да суох, дьон харчытын төнүннэрэр да кыахтара суох. Аны туран, үп пирамидата хаһан баҕарар сиэртибэлээх буолар аналлаах. Ол курдук, бу пирамидаттан сылтаан бэйэтигэр тиийиммиттэр баалларын бэлиэтииллэр. 

Сокуон хараҕынан 

Бастакынан, дойду үрдүнэн үп пирамидатын тэрийии иһин холуобунай эппиэтинэс олохтонор. 2016 сыллаахха РФ Холуобунай кодексатыгар саҥа 172.2 ыстатыйа эбиллибитэ: үп-харчы уонна бөдөҥ суумалаах баай-дуол эргитэр лицензията суох тэрилтэни тэрийиигэ холуобунай эппиэтинэскэ тардыллаҕын. Буруйданааччы мөлүйүөн солкуобайга диэри эбэтэр 2 сыллаах хамнаһынан, атын дохуотунан төлөһөн ыстырааптанар. Атын түгэҥҥэ биир сылга көҥүлэ быһыллан накаастанар.

Массыанньык 6 мөл.солк. элбэх харчыны эргиппитэ билиннэҕинэ, 1 мөл. 500 тыһ. солк.диэри ыстырааптанар эбэтэр 6 сылга диэри көҥүлэ быһыллар. Сокуон этэринэн, инвестиционнай эбэтэр атын сокуоннай урбаан эйгэтигэр үлэтэ суох түгэнигэр, 5 сылга  күһэлэҥ үлэҕэ сылдьыахтаах.

Иккиһинэн, бу сыл бэс ыйыгар киирбит саҥа сокуонунан, доменнай ааттарыгар майгыннатар, үп-харчы эргитэр, көмө оҥорор лицензията суох тэрилтэлэри, ону тэҥэ үп-харчы пирамидаларын кытта сибээстээх саайтары Киин баан хааччахтыыр бырааптаах буолла. Фишинговай эбэтэр кирэдьиит  биэрэр саайтарга суутунан хааччахтыыр туһунан Киин баан сайабылыанньа биэрэр бырааптанна. Блокировкалыыр туһунан быһаарыыны генеральнай борокуруор эбэтэр кини солбуйааччытын этиитигэр олоҕуран ылыналлар. Түөкүннүүр ресурсалары сабар туһунан дьыаланы РФ Административнай суутун кодексыгар сөп түбэһиннэрэн, олоххо киллэрэллэр. Госдума информационнай бэлиитикэҕэ, информационнай технологияҕа уонна сибээскэ кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Александр Хинштейн бэлиэтээ­битинэн, бу сокуон суһаллык процес­суальнай тэрээһиннэри ыытарга уонна саайтары аҕыйах күн устата хааччахтыырга кыаҕы үөскэтэр.

Киин баан сүбэлэрэ

Кэнники кэмҥэ араас пирамидалары а­йаач­чылар дьону тардар туһуттан саҥаттан саҥа  ньымалары тобулан толкуйдаан иһэллэрэ сөхтөрөр. Ити да иһин Киин баан бэйэтин саайтыгар түөкүннээччи тэрилтэ бэлиэлэрин, кылгастык да буоллар, киһи өйдүүр гына быһааран таһаарар. Онон билбэт дьоҥҥутугар харчы биэриэххит иннинэ эбэтэр номнуо харчыгытын укпут буоллаххытына, https://cbr.ru/inside/warning-list/ саайтка киирэн, «хара испииһэккэ» киирбит үп пирамидаларын ааттарын киирэн көрүөххүтүн сөп.

Үп пирамидаларыгар кырата хас да уопсай биир өрүттээхтэр. Дьэ,  ол курдук:

- сыаналаах кумааҕылар ырыынактарыгар федеральнай хамыыһыйа (ФКЦБ) эбэтэр Арассыыйа баанын лицензията суох;

- ырыынак таһымыттан хас эмэ төгүл үрдүк дохуоту эрэннэрэллэр;

- бэйэ сүрүн үптэрэ эбэтэр атын ыарахан сыаналаах активтара суох;

- сонуну тарҕатар ситимнэргэ уонна Интэриниэтинэн күүстээх рекламаны ыыталлар;

- тэрилтэ үп өттүнэн балаһыанньатын туһунан ханнык да иһитиннэрии  суох;

- киирбит дьоҥҥо тардыллыбыт харчыттан төлөһөллөр.

Үөһэ ааттаммыт бэлиэлэр баар түгэн­нэригэр, быраабы харыстыыр уонна кэтиир уорганнар бэрэбиэркэлиир тэрээһиннэри ыыталларыгар суол аһыллар. 

Угаайы ухханыгар умайымаҥ

Бастатан туран, укпут үпкүт дохуоттааҕын туһунан этиилэргэ болҕомтону ууруохтааххыт: олор бааннар бырыһыаннарын улаханнык баһыйар түгэннэригэр, маннык инвестициялары соһуччу сүтэрии мэктиэлэнэрэ ыраахтан буолбатах.

Атын суолталаах бэлиэ – экэнэмиичэскэй үлэ биллэ-көстө барбата. Холобур, тэрилтэ рекламатыгар «фондовай ырыынак үрдүк дохуот­таах инструменнарыгар инвестициялааһын» суотугар үрдүк бырыһыаннары эрэннэрэллэр. Ол эрээри мониторинг түмүгэр тэрилтэ биржаҕа ханнык да атыыны ыыппата биллэн тахсар, оттон эрэннэриллибит бырыһыаннар саҥа кыттыһар дьон харчытын суотугар төлөнөллөр.

Маныаха биири өйдүөххэ наада – киһи бааҥҥа харчы ууруу эрэ көрүҥүнэн туох да куттала суох баайын хаҥатыан сөп. Харчыны фондовай ырыынакка таһааран, туһааннаах куттал баарын учуоттаан туран, арыый үрдүк дохуоту эмиэ ылыахха сөп. Онтон атын түргэнник байар ньымалар үп ырыынагар харчыны сүтэриигэ тиэрдэллэр.