Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -11 oC

Ил Түмэҥҥэ « Уһук Хоту улуустарга хомунаалынай кытаанах тобохтор (ТКО) реформаларын олоххо киллэрии» диэн  төгүрүк остуол буолан ааста.

Ил Түмэҥҥэ « Уһук Хоту улуустарга хомунаалынай кытаанах тобохтор (ТКО) реформаларын олоххо киллэрии» диэн  төгүрүк остуол буолан ааста.

Төгүрүк остуолу РФ Уопсастыбаннай палаататын экологияҕа уонна тулалыыр эйгэ харыстабылыгар хамыыһыйата, Судаарыстыбаннай Дуума экологияҕа, айылҕа баайыгар уонна тулалыыр эйгэни харыстабылыгар кэмитиэтэ, итиэннэ Ленскэй кулууп тэрийэн ыыттылар. Кыттыыны Судаарыстыбаннай Мунньах сиргэ-уокка, айылҕа баайыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Сахамин Афанасьев уонна СӨ олох-дьаһах хомунаалынай хаһаайыстыбатыгар уонна энэргиэтикэҕэ миниистирин маҥнайгы солбуйааччы Виктор Романов ыллылар.

Атахтыыр төрүөт элбэх

Сахамин Афанасьев Ленскэй кулууп чилиэнэ буолар (Ленскэй кулууп --  Арассыыйа уонна эрэгийиэннэр сүрүн эспиэрдэрин тирээн турар кыһалҕалар тула түмэр дьыалабыай тэрээһин, чопчулаан эттэххэ, нетворкинг-былаһаакка).

Кини Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр ТКО реформатын олоххо киллэрии хаамыытын дакылаатыгар сырдатта.

IMG 3029

Федеральнай бүддьүөттэн үбүлээһин ситэтэ суоҕа бөҕү-сыыһы харайар инфраструктураны тэрийиигэ сорох субъектарга ыарахаттары үөскэппит. Дотациянан олорор эрэгийиэннэргэ, ол иһигэр биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр, федеральнай сокуон ирдэбиллэрин толоруу эбии өйөбүлэ суох олоххо киирэрэ уустук. Биһиги курдук тыйыс усулуобуйалаах эрэгийиэҥҥэ сылы төгүрүччү суола-ииһэ суох улууспут, нэһилиэнньэлээх пууннарбыт элбэхтэр. Аны туран, географическай уратыбыт, сирбит-уоппут киэҥэ — бу барыта кытаанах хомунаалынай бөҕү-сыыһы мунньар эбийиэктэри тутууга уонна харайыыга күчүмэҕэйдэри үөскэтэр. Кыһыҥҥы чысхаан тымныыбыт эбии ороскуоттары таһаарар. Оттон тыырыллыбыт тарыып хааччахтаах, быһыллыбыт кээмэйдээх. Ол иһин эбии үбүлээһин манна эмиэ ирдэниллэр.

Маныаха Сахамин Афанасьев Уһук Илин федеральнай уокурук эрэгийиэннэригэр ТКО эбийиэктэрин тутууга анаан федеральнай бүддьүөккэ бүддьүөттэр икки ардыларынааҕы трансферга эбии үп көрөргө этии киллэрдэ.

Бүгүҥҥү күҥҥэ Дьокуускай куоракка иккистээн туһаҕа тахсар хомунаалынай тобоҕу дьоҕус уонна орто урбаанньыттар хомуйан, атын эрэгийиэннэргэ тиэрдэллэр. Ол эрээри кинилэр бу 2022 сылга кыһалҕаны көрүстүлэр. Ол курдук, Арассыыйаҕа  иккистээн туттуллар сырьену тутуу сыаната биллэ кыччаабыт. Ол дойдубут тас дойдулары кытары сыһыаннаһыытыттан, сааҥсыйалартан, импорт уонна экспорт тохтообутуттан төрүөттэнэр.

Онон Саха Өрөспүүбүлүкэтэ РФ атын эрэгийиэннэриттэн саамай уһук сытарынан, иккистээн туттуллар сырьену тиэйии олус ночоттооҕун уонна улахан туһата, көдьүүһэ суох дьаһаныы буоларын бэлиэтээтэ. Дьиҥэр, дьоҕус уонна орто урбаанньыттар иккистээн туттуллар сырьену эргитэ сатыыллара хайҕаллаах. Тоҕо диэтэххэ, 2030 сылга диэри ТКО-ну арааран хомуйуу тиһигэ олохтонуохтаах. Онно бу кинилэр үлэлэрэ бастакы түһүмэх, саҕалааһын, олук буолар.

Аны туран, иккистээн туттулуон сөптөөх хомунаалынай тобохтору тута суох гыныллар бөхтөргө ыытан кэбиһиэхтэрин сөп. Оттон сокуон иккистээн туттуллуон сөптөөх бөх көмүллэринээҕэр эбэтэр умайыахтааҕар  утилизацияланара ордук суолталааҕын ыйар уонна оннугу ирдиир.

Норуот дьокутаата иккистээн туттуллар кыахтаах ресурсалары атын эрэгийиэҥҥэ тимир суолунан тиэрдиигэ тарыыпка уларытыылары киллэрэргэ, чэпчэтиилэри олохтуурга этии киллэрдэ.

Маны тэҥэ ТКО реформата олоххо киирэригэр аҥаардас үп-харчы кырыымчыга эрэ атахтыыр буолбатах, атын да түгэннэр адаҕалыыллар. Холобура, ыраах сытар мөлтөх суоллаах-иистээх,  аҕыйах нэһилиэнньэлээх пууннарга тобохтору мунньар санкционированнай миэстэлэрэ суох. Аны бөҕү-саҕы бэйэлэрин тырааныспардарынан таһыан баҕалаахтар эмиэ көстүбэттэр. Бөҕү ыраах сытар санкционированнай миэстэҕэ, бэнсиин бөҕөтүн бараан, анал тырааныспардаах киһини наймылаһан тастарар улахан барыһа суох буолуохтааҕар, ардыгар ночооттоох да буолан тахсар.

Бу уустук боппуруос федеральнай таһымҥа тиэхэньиичэскэй быһаарыылары эрэйэр. Ыраах сытар сирдэргэ саҥа полигоннары тутарга кыах суох. Энергоресурсалар сыаналара олус ыарахан, массыына сылдьыах айылаах суола суох, салгын эбэтэр уу тыраанысыпарынан тиэйии ороскуоттаах... Ити барыта түмүллэн, хотугу оройуоннарга айдааннаах реформа ыытыллыбатыгар тиэрдэр.

Онон, кытаанах хомунаалынай тобохтору кытары үлэ дьиҥ чахчы быраактыката көрдөрбүтүнэн, тустаах сокуоҥҥа Аартыкаҕа уонна Уһук Илин эрэгийиэҥҥэ субъект уратыларын учуоттуур наадата тоҕоостоох.

WhatsApp Image 2019 10 13 at 21.27.36 1

 Сокуоҥҥа уларыылары туруорсаллар

--Биһиги саныырбытынан, 89-с федеральнай сокуоҥҥа уларыйыылар киирэллэрэ уолдьаста. Манна Аартыка диэн туспа разделы киллэрэргэ. Оччотугар тарыып олохтонуутун, тырааныспар ороскуотун кыһалҕалаах боппуруостара син быһаарыллыа этилэр. Маны тэҥэ полигоннарга термическэй ньыманан бөҕү-саҕы уматан баран көмүү аччыа этэ. Экологияҕа хоромньуну оҥорбот атын араас аныгы технологиялары үөрэтиэххэ, - диэтэ дьокутаат Сахамин Афанасьев.

2022 сыл муус устар ыйыгар Ил Түмэн Судаарыстыбаннай Дуумаҕа «О внесении изменений в Федеральный закон «Об отходах производства и потребления» диэн федеральнай сокуон барылын бэлэмнээн киллэрбитэ. Докумуоҥҥа олоҕуран, РФ субъегар кытаанах хомунаалынай тобохторунан дьарыктанар эрэгийиэн операторын үлэтин уонна 2023 сыл тохсунньу 1 күнүгэр диэри рекультивацияҕа барыахтаах бөх-сыыс хараллар эбийиэктэрин туһаныыга уларытыы көрүллэр.

2021 сыл тохсунньу 28 күнүгэр бигэргэммит санитарнай быраабылаларынан, Уһук Хоту уонна онно тэҥнэспит сирдэргэ, Аартыка балаһатыгар, маны тэҥэ мөлтөх суоллаах-иистээх нэһилиэнньэлээх пууннарга, сүрүн судаарыстыбаннай санитарнай быраастар, таһырдьа орто температуранан көрөн, итиэннэ ТКО мунньуллар сиригэр санитарнай-эпидемиологическай сыаналааһыны оҥорон, хомунаалынай бөх хараллар болдьоҕун быһаараллар.

Итинэн сиэттэрэн, Уһук Хоту уонна онно тэҥнэммит оройуоннарга, тыйыс усулуобуйаларынан, саҥа эбийиэктэри тутуу ыараханынан, оттон мунньуллар бөх-сыыс ирбэт тоҥноох тымныы кыһыҥҥа тулалыыр эйгэҕэ хоромньута кыратынан, сокуон барылыгар харайар болдьоҕу 24 ыйга диэри уһатарга этии киирбит.

Эрэгиийэн олохтоох оператордара, Уһук Хоту уонна онно тэҥнэммит сирдэргэ суол-иис мөлтөҕүттэн биитэр төрүт да суоҕуттан сылтаан, сүктэриллибит эбээһинэстэрин кыайан толорботттор, бөҕү ирдэбилинэн харайар үлэлэрин сатаан кэмигэр ыыппаттар.

Ити боппуруоһу быһаарарга сокуон барылыгар маннык этиилэр киирдилэр:

–   РФ субъектара бэйэлэрэ ТКО-ну кытары үлэлиир оператордарын быһааралларыгар. Ол курдук, РФ Бырабыыталыстыбатынан бигэргэммит куонкуруһа суох, эрэгийэн бэйэтэ мөлтөх суоллаах-иистээх нэһилиэнньэлээх пууннарга эрэгийиэн операторын аныырыгар; 

– Эрэгийиэн операторын кытары дуогабар түһэрсииттэн аккаастаммыт  юридическай сирэйдэртэн бөхтөрүн-сыыстарын хайдах дьаһайбыттарын туһунан отчуоту булгуччу көрдүүргэ, маны тэҥэ кинилэргэ маннык аккаастаналларын инникитин боборго;

– Эрэгийиэн операторын кытары дуогабар түһэрсибэт юридическай сирэй  РФ субъегын боломуочуйалаах уорганыгар бөҕүн-сыыһын харайар сирин-уотун, ТКО-ну кытары үлэлэһэр анал тиэхиньикэтин тиэхэньиичэскэй докумуоннарын нуормалыырга, бэрээдэктииргэ;

– Сокуон 29.1 ыстатыйатын 8 пуунугар суруллубут ТКО харайыллар эбийиэктэрин үлэлиир болдьоҕун 2030 сыл тохсунньу 1 күнүгэр диэри уһатарга. Бу болдьох РФ бэрэсидьиэнин «О национальных целях развития Российской Федерации на период до 2030 года» ыйааҕын кытары сөп түбэһэр, манна олоҕуран, тобохтор 100 бырыһыан араарыллан наарданыахтаахтар (сортировкаланыахтаахтар), полигоҥҥа тахсар бөх икки төгүл аччыахтаах.

Сахамин Афанасьев Судаарыстыбаннай Дуума профильнай кэмитиэтигэр Ил Түмэн киллэрбит бу сокуонун барылын көҕүлээһиннэрин өйүүргэ ыҥырда.

WhatsApp Image 2020 06 19 at 05.10.17 e1592709994537

Эбийиэк бөҕө тутуллуохтаах

2030 сылга диэри быстах кэмҥэ бөҕү мунньар 203 сир, таҥастыыр 44 эбийиэк, бөҕү буортута суох оҥорор 16 эбийиэк (ол иһигэр Аартыка 13 оройуонугар), ТКО-ну мунньар 17 эбийиэк, Аартыка оройуоннарыгар кыайан уматыллыбат уонна умайбыт күллэрин быстах кэмҥэ харайар 13 былаһаакка тутуллуохтаах диэн былааннанар.

Маныаха барытыгар 15 млрд солкуобай (ити өссө 2021 сыл сыанатынан суоттаммыта)  ирдэнэр. Бу кыра нэһилиэнньэлээх пууннары аахпатахха.

Билиҥҥи туругунан өрөспүүбүлүкэҕэ ТКО-ну харайар стратегическай суолталаах 16 эбийиэги тутууга үлэлэһэллэр. Ити иһигэр 11 эбийиэк харайыыга уонна таҥастыырга туһуланар, 5 эбийиэк буортута суох оҥорууга ананар.

 Бырайыактыыр үлэлэр 4 эбийиэккэ бара тураллар – Мэҥэ Хаҥаласка, Нерюнгрига, Хаҥаласка уонна Үөһээ Бүлүүгэ.

Түөрт эбийиэккэ бырайыактыыр-сметалыыр докумуоннары оҥоруу үлэтэ саҕаланыа. Бу-- бөҕү арааран наардыыр кыахтаах мусороперегрузочнай ыстаансыйалар (Дьокуускайга, Алдаҥҥа, Бүлүүгэ куоратыгар уонна Кыһыл Сыыр бөһүөлэгэр).

Экология судаарыстыбаннай экспертизатын 1 эбийиэк барар -- ол Мииринэйгэ. Оттон Ньурбаҕа 1 эбийиэк бырайыактыыр-сметалыыр докумуоннара кылаабынай судаарыстыбаннай экспертизаны ааһар. Дьокуускайга 1 эбийиэк тутулла турар (киин куорат полигона).

Тутууларга үбүлээһин хантан кэлэрэ, хомойуох иһин, икки эбийиэктэн ураты быһаарылла илик.

Дьокуускай куорат ТКО полигона СӨ судаарыстыбаннай бүддьүөтүттэн тутуллар. Бу полигон ирбэт тоҥҥо турар аан маҥнайгы ураты эбийиэк буолар. Бырайыагынан кыамтата – сылга 131 938 туонна бөҕү-сыыһы суох оҥоруохтаах. Тобохтор көмүллэр сирдэригэр научнай-чинчийэр үлэлэр ыытыллалларыгар этии киллэрбиттэрэ. Эбийиэк бырайыактыыр докумуоннарын уонна экологическай экспертиза түмүктэрин кылгас кэм иһигэр ылбыта уонна тутууга көҥүлү 2022 сыл олунньу 9 күнүгэр туппута.

Арааран наардыыр элэмиэннэрдээх ыстаансыйа тутуутун суумата 4,7 млрд солкуобай. Толору аата «Мусороперегрузочная станция с элементами сортировки в г. Якутске с линией производства альтернативного топлива» диэн. Концессионнай сөбүлэҥ «Айылга» ХЭТ кытары түһэрсиллибит. Бырайыактыыр-сметалыыр докумуоннары оҥорууга үлэ барар.

Сири-уоту чөл хаалларыахтаахпыт

 Сахабыт Сиригэр 1000 киһиттэн аҕыйах нэһилиэнньэлээх 163 муниципальнай тэриллии баар. Ити өрөспүүбүлүкэ 411 муниципальнай тэриллииттэн  40%-ын ылар. Квадратнай килэмиэтиргэ 0,32 киһи тиксэр. Нэһилиэнньэбит хойуутунан ол иһин 85 эрэгийиэнтэн 82-с миэстэҕэ сылдьабыт.

Аартыка 13 оройуонугар, нормативынан ааҕыы түмүгүнэн, ортотунан 23 000-24 000 туонна бөх-сыыс тахсар. Эрэгийиэн оператора, ол эбэтэр ОДьКХ ГУП, ааспыт 2021 сылга нэһилиэктэртэн оройуон кииннэригэр 18 000 туонна бөҕү таспыт (ол эбэтэр 120 000 куб.м).

ТКО эбийиэктэрин бырайыактарынан, тутуу ортотунан сыаната биир туоннаҕа 50 000 солкуобайтан 150 000 солкуобайга диэри. Ыраах оройуоннарга тутуу уонна да атын матырыйаалы тиэрдиигэ тырааныспар ороскуота быдан үрдүк буолар.

         Кэнчээри ыччакка чөл сири-уоту, дойдуну хаалларар – биһиги ытык иэспит, эбээһинэспит. Төһө да барыта наар тиийбэт тирии, ночоот-ороскуот буоллар, хантан эрэ үп-харчы булан, былааннаммыт эбийиэктэри 2030 сылга диэри тута охсуохпутун наада. Онон салалта, парламент уонна муниципальнай тэриллиилэр күүскэ ылсан, бу боппуруоска үлэлиэх тустаахтар.

Галина Матвеева.

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением