Сахабыт сиригэр кыталык көтөргө ураты сыһыаннаахпыт. «Кыталык үҥкүүтүн көрбүт киһи дьоллоох олоҕу олорор» диэн этиини истибэтэх саха киһитэ суоҕа буолуо. Кыталык ахсаана кэнники сылларга кыралаан эбиллэн иһэр. Ол эрээри, киһи олорбот сирдэригэр уйаланар. Кыталык көтөр үксүн хоту улуустар эргимтэлэригэр төрүүр-ууһуур. Айылҕа харыстабылын Норуоттар икки ардыларынааҕы сойуустарын испииһэгэр, Арассыыйа Кыһыл кинигэтигэр киирэ сылдьар.
2024 сыллаахха «Кыталык көтүүтүнэн» диэн норуоттар икки ардыларынааҕы орнитологическай обсерватория бырайыага оҥоһуллубута. Былаан быһыытынан, Томпо улууһун Охотскай Перевоз диэн нэһилиэнньэлээх пуунугар тэриллиэхтээх. Култуура, туризм, экологическай сырдатыы, билим чинчийиилэринэн дьарыктаныахтаах. Үлэ быйыл саҕаланан, бырайыак маҥнайгы түһүмэҕин чэрчитинэн, визит-киин, быыска уонна кордон тутуллуохтаахтар.
Өр сылларга ыытыллыбыт чинчийиилэр түмүктэринэн, Охотскай Перевозка кыталыктар миграционнай көрүдүөрдэрин саамай синньиир сирэ баар. Онон бу көтөрдөрү билим өттүнэн үөрэтэргэ, мониторинныырга саамай табыгастаах. Ол курдук, ааспыт 2024 сыл күһүнүгэр 6 тыһ. 728 көтөр кэлбитин бэлиэтээбиппит. Бу ханнык да сыллааҕы көрдөрүүнү куоһарар. Инньэ гынан, өрөспүүбүлүкэбит иһигэр баар кыталык көтөрү харыстыыр, кинилэр уйаланар, төрүүр-ууһуур, миграциялыыр сирдэрин чинчийэр сыаллаах тэриллибит 19 ураты харыстанар сир бэйэтин көдьүүһүн дакаастаан эрэр диэн сыаналыыбыт.
Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр кэлэр илиҥҥи кыталык популяцията Арассыыйанан, Кытайынан, Азия дойдуларынан миграциялыыр буолан, норуоттар икки ардыларынааҕы доҕордоһууга ураты эйгэлээх сыһыаны үөскэтэр. Охотскай Перевоз сэлиэнньэтэ Орто Алдан тардыытынан сытар. Бэлиэтээн эппиппит курдук, бу көтөрдөр миграциялыыр суолларыгар улахан суолталаах сир буолар. Онон бырайыакпыт экология, күөх энергетика, кыраныыссаларга сыһыаннаһыыга кэпсэтии катализаторынан буолуо, Арассыыйабытын Аартыка бэбиэскэтигэр тутар бигэ балаһыанньатын өссө күүскэ бөҕөргөтүө.
Билигин экологтары, учуонайдары, аҕа ууһун общиналарын, норуоттар икки ардыларынааҕы тэрилтэлэри кытары көрсүһүү, кэпсэтии былаһааккаларын торумнуубут. Ол иһигэр, Илиҥҥи экэнэмиичэскэй пуорум былаһааккатыгар. Маны сэргэ, Кытай норуодунай өрөспүүбүлүкэтин кытары кыталык илиҥҥи популяциятын харыстыырга сөбүлэҥнэри баттаһар туһунан кэпсэтиилэри ыытабыт.
Хаартыска: Экология, айылҕаны туһаныы уонна ойуур хаһаайыстыбатын пресс-сулууспата
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
