Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -14 oC

1941 с. бэс ыйын 22 күнүгэр фашистскай Германия Сэбиэскэй Сойууска түөкүннүү сэриинэн саба түспүтэ. Тааҥканан уонна авиациянан сэбилэммит өстөөх 190 дивизията биһиги Ийэ дойдубутугар соһуччу тоҕо анньан киирбитэ, куораттары, сэлиэнньэлэри алдьатан, халаан, эйэ дэмнээхтик олорор нэһилиэнньэни өлөрөн-өһөрөн барбыта.

1941 с. бэс ыйын 22 күнүгэр фашистскай Германия Сэбиэскэй Сойууска түөкүннүү сэриинэн саба түспүтэ. Тааҥканан уонна авиациянан сэбилэммит өстөөх 190 дивизията биһиги Ийэ дойдубутугар соһуччу тоҕо анньан киирбитэ, куораттары, сэлиэнньэлэри алдьатан, халаан, эйэ дэмнээхтик олорор нэһилиэнньэни өлөрөн-өһөрөн барбыта.

Саха Сирин дьоно Аҕа дойду көмүскэлигэр күргүөмүнэн туруммута. Саха Сириттэн 1941 с. сайыныгар ыҥырыллан барбыт дьон ити сыл күһүнүгэр сэриилэһэр аармыйаҕа тиийбиттэрэ. Оччотооҕу фроннарга барытыгар кырыктаах кыргыһыылар буола тураллара. Кыһыл Аармыйа күүстээх утары охсуулары оҥорбутун үрдүнэн, өстөөх тугу да кэрэйбэккэ, саҥаттан саҥа күүһү быраҕан испитэ. Балаһыанньа улам кытаатан испитэ.

Ньурба улууhун Акана нэhилиэгэр от ыйын ортотун саҕана сэриигэ дьону хомуйалларын туһунан сурах тарҕаммыта. Оттон сотору соҕус нэһилиэк Сэбиэтигэр тиэтэллээх бакыат кэлбитэ. Бастакы ыҥырыыга Аканаттан 18 киһи бэбиэскэ туппута. Аармыйаҕа атаарыы миитинэ Бэс Арыыга кыһыл муннукка буолбута.

Аканаҕа сэрии содулуттан бастакы харах уута 1941 с. от ыйын 21 күнүгэр тохтубута. Дьон-сэргэ уолуйбутун биллэрбэтэҕэ, быһыы майгы тута уларыйа охсубута. 1943 с. аармыйаҕа ыҥырыллыы өссө элбээбитэ, нэһилиэктэн барыта 38 киһи ыҥырыллыбыта: Чкалов түбэтиттэн 7, Аканаттан 31 киhи.

1944 сылтан аармыйаҕа ыҥырыы тосту аҕыйаабыта: 4 киһи ыҥырыллыбыта.

Аҕа дойду Улуу сэриитэ Акана кыра нэһилиэгин улаханнык айгыратан түмүктэммитэ. Холкуостары хаһаайыстыба өттүнэн улаханнык эмсэҕэлэппитэ, иитэр сүөһүлэрэ икки төгүл аҕыйаабыта.

Сэрии ыар сылларыгар нэһилиэктэн фроҥҥа барыта 121 киһи ыҥырыллыбыта. Онтон кыргыһыы толоонугар 53 киһи охтубута, оттон 68 киһи эргиллэн кэлбитэ.

Егоров Михаил Софронович

Егоров МС

Аармыйаҕа 1942 с. атырдьах ыйын 22 күнүгэр ыҥырыллыбыта. Минометнай подразделениеҕа анаммыта. 1943 с. саҕаланыытыгар Арҕаа фроҥҥа ыыппыттара. Киин фронт 1313 артиллерийскай полка 70 отделениетын тааҥкалары утары охсуhар биригээдэтигэр рядовой этэ. 1943 с. кини фронт састаабыгар киирэн, Орловскай-Курскай Тоҕой оборуонатыгар кыттыбыта. Ыараханнык бааһырбыта. Дойдутугар 1945 с. атырдьах ыйыгар эргиллэн кэлбитэ.

Васильев Дмитрий Акимович

Васильев ДА

1935-1944 сс. Ленинскэй комсомол чилиэнэ. 1945 сылтан ССКП чилиэнэ, бэйэ үөрэхтээх, сэрии уонна үлэ бэтрээнэ. 1941 с. балаҕан ыйыттан 1943 с. муус устар ыйыгар диэри Хотугу фроҥҥа сэриилэhэр аармыйа 995 нүөмэрдээх стрелковай полкатын биир хорсун байыаhа. Ленинград оборуонатын кыттыылааҕа. «Слава» 3 ист. орденынан, аҕыс бойобуой мэтээллэринэн наҕараадаламмыта. Сэрииттэн кэлэн баран, 1947 с. Куочай нэһилиэгин оройуон бастыҥ нэһилиэгин ахсааныгар таhаарсыбытын иһин Саха АССР Верховнай Советын Президиумун Бочуотунай грамотатынан наҕараадаламмыта.

Дмитриев Илья Кириллович

Аармыйаҕа 1942 с. ыҥырыллыбыта. Молотовскай уобаласка байыаннай үѳрэҕи ааhан баран, поеһынан, оттон 270 км сири 7 суукка сатыы хааман, анаммыт чаастарыгар тиийэн кэлбиттэрэ. Алтынньы 9 күнүгэр хабыр киирсиилэрэ саҕаламмыта. Кини сэрииттэн хаҥас илиитэ суох эргиллибитэ. Илья Кириллович «Слава» 3 ист орденынан, «За оборону Сталинграда», «За победу над Германией» мэтээллэринэн наҕараадаламмыта.

Егоров Степан Егорович

Егоров С.Е. Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэрии актыыбынай кыттыылааҕа. 1942 с. бэс ыйыгар аармыйаҕа ыҥырыллыбыта. Москва анныттан Калининскай фроҥҥа тиийэ сэриилэспитэ, Украинаны босхолоспута. Рядовой саллаат, минометчик, снайпер. «Бойобуой Албан Аат» 3 ист. орденнаах. Дойдутугар 1944 с. алтынньыга кэлбитэ, сэриилэһэр кэмигэр хаста да быыһырбыта, төбөтүгэр таптаран контузия ылбыта, илиитин тарбахтарын сүтэрбитэ.

Иванов Павел Акимович

Иванов ПА

Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэрии кыттыылааҕа. Кини Ржев куораты босхолоспут буойун. 1942 с. от ыйын  26 күнүттэн 1942 с. балаҕан ыйын 23 күнүгэр диэри Ржев куорат аттыгар  382 боевой стрелковай полка 2-с взводун 8 ротатыгар кырыктаах кыргыһыыга бааһыран, илиитэ тостон, стройтан туоруур. Хорсуннук сэриилэспитин иһин «Слава» 3 ист. орденынан, «Германияны кыайыы иһин» юбилейнай мэтээллэринэн наҕараадаламмыта.

Софронов Иван Софронович-Бөккөй

Софронов ИС

1910 с. Аканаҕа төрөөбүтэ. Ликбезкэ үөрэнэн, ааҕар, суруйар буолбута.1935 с. «Кыһыл Бэрэ» холкуоска чилиэнинэн киирбитэ. Алдан көмүсчүттэригэр Ньурбаттан 5 сыл көлөнөн таһаҕас таспыта. Холкуоска хонуу үлэтигэр үлэлээбитэ. 1942 с. бэс ыйыгар аармыйаҕа ыҥырыллыбыта. Иркутскай уобаласка Мальта ыстаансыйаҕа кылгас бойобуой бэлэмнэниини ааhан баран, Арҕааҥҥы фроҥҥа тиийбитэ. Курскай Тоҕойго 4 ый уоттаах кыргыһыыга сылдьыбыта. Ыараханнык бааһыран, 1943 с. босхолонон дойдутугар кэлбитэ.1943-1948 сс. холкуоска араас үлэҕэ үлэлээбитэ. 1948 сылтан Биллээххэ саһыл ферматыгар үлэлии олорон, 1962 с. бааһыттан сылтаан ыалдьан өлбүтэ. Хорсуннук сэриилэспитин иһин «Слава» 3 ист. орденынан, «Германияны Кыайыы иһин» мэтээлинэн, «Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ үлэҕэ килбиэнин иһин» мэтээлинэн наҕараадаламмыта. Оҕолоро Үөһээ Бүлүүгэ олороллор, үлэлииллэр. Бииргэ төрөөбүт убайын оҕолоро Софроновтар Аканаҕа олороллор.

Федоров Николай Давыдович

Федоров НД

Аармыйаҕа 1942 с. бэс ыйын 21 күнүгэр ыҥырыллыбыта. Фашистскай Германияны утары сэрии кыттыылааҕа, Сталинградскай фронт 142 пушечнай-артиллеристскай полкатыгар Сталинград оборуонатын, Курскай Тоҕой кыргыһыытын кыттыылааҕа. Белгороды босхолоспута. Николай Давыдович туһунан Петров Д.Д. «Якутия в годы Великой Отечественной войны» диэн кинигэтигэр суруйбута. Куттанар диэни билбэт связист көхсүгэр ыарахан катушка, противогаз сүгэһэрдээх, илиитигэр винтовка, граната тутуурдаах сылдьан, өстөөхтөрү уун-утары көрсөн киирсэрэ.

Александров Пантелеймон Александрович

1925 с. төрөөбүтэ. Орджоникидзевскэй оройуон Хачыкаат нэһилиэгин киһитэ. Аканаҕа күтүөт буолан, 1965 с. көһөн кэлбитэ. 1943 с. бэс ыйын 26 күнүгэр аармыйаҕа ыңырыллыбыта. Алтынньыга Литваҕа тиийэн, Ликауз куоракка байыаннай үөрэххэ үөрэммитэ. Бастакы Прибалтийскай фронт 99 артиллерийскай-пулеметнай дивизиятын минометнай ротатыгар миновод-наводчигынан сулууспалыыр. Каунаһы, Кенигсбери босхолооһуңңа кыттыбыта. «Бойобуой үтүөлэрин иһин», «Кенигсбери босхолооһун иһин» мэтээллэринэн наҕараадаламмыта. Одер өрүскэ тиийэн, сэриини Гамбург куоракка 1945 с. муус устарга түмүктээбитэ. Дьокуускайга тутууга, «Ньурба» сопхуоска оробуочайынан үлэлээбитэ. 1967 сылтан «Таркаайы» сопхуоска оробуочайдаабыта. Оҕолоро Дьаархаңңа олороллор.

Васильев Василий Алексеевич

Васильев ВА

Сэрии уонна үлэ бэтэрээнэ. Биллэр аата Дьүлэй Баһылай, сэриигэ контузияланан дөйүҥү буолбута. Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ иккитэ тѳхтүрүйэн кыттыбыт ураты киһи этэ. Бастаан 1941-1943 сс. Арҕааҥҥы фроҥҥа сэриилэспитэ. Ленинградскай фроҥҥа сэриилэһэ сылдьан атаҕар бааһыран, фронтан «Хорсунун иһин» мэтээллээх дойдутугар 1943 с. кэлбитэ. 1944 с. иккиһин тылланан, эмиэ Арҕааҥҥы фроҥҥа тиийбитэ. Румыниянан эргийэн, Берлиҥҥэ тиийбитэ. Иккис сырыытыгар баастааҕын иһин сэриигэ киллэрбэтэхтэр, онон хааччыйыы эйгэтигэр сылдьыбыт. Молдавияттан саҕалаан, Берлиҥҥэ диэри аармыйа аттарын бостууктаабыта.

Чиряев Михаил Дмитриевич

Аармыйаҕа 1941 с. балаҕан ыйын 15 күнүгэр ыҥырыллыбыта. Бурятияҕа сэриигэ бэлэмнэнэн баран, 1942 с. Москва таһынан айаннаан, сэриигэ ааспыта. Ленинградскай фроҥҥа стрелок этэ. 1942 с. Старай Русса куораты босхолооһуҥҥа кыттыбыта. Хорсуннук сэриилэспитин иһин «Германияны кыайыы иһин», «Бойобуой үтүөлэрин иһин» мэтээллэринэн наҕараадаламмыта. 1942 с. атырдьах ыйын 11 күнүгэр инбэлиит буолан, дойдутугар кэлбитэ.

Васильев Игнатий Алексеевич

Аармыйаҕа 1943 с. от ыйыгар ыҥырыллыбыта. Империалистическай Японияны үлтүрүтүүгэ кыттыспыта. Забайкальскай фронт 664 стрелковай полкатын 210 стрелковай дивизиятын стрелога этэ. Сэбиэскэй Аармыйа сэбилэниилээх күүстэрэ Аргунь өрүһү туораабыттара. Онно кини чааһа эмиэ баара. Хайларга буолбут кыргыһыыга кыттыбыта. 1945 с. атырдьах ыйын  14 күнүгэр бааһырбыта. Кини сэрииттэн аҥаар атахтаах кэлбитэ. Аҕа дойду сэриитин 1, 2 ист. орденнарынан, «Хорсунун иһин» мэтээлинэн наҕараадаламмыта.

Кириллин Николай Романович

1943 с. от ыйыгар аармыйаҕа ыҥырыллан, Чита уобалаһыгар 892-с стрелковай полкаҕа минометчиктар роталарыгар сулууспалаабыт. 1945 с. атырдьах ыйын 9 күнүгэр Маньчжурия куораты босхолоспут. Оттон Улахан Хинган хайатын туораабыттар, ол туорааһын иһин Сталинтан махтал сурук биэрбиттэр. Хайлар куораты босхолоспута. Балаҕан ыйыгар «За боевые заслуги» мэтээли түөһүгэр анньыбыттар. 1947 с. Японскай милитаристары утары сэриигэ, Маньчжурияҕа Чаньчунь куоракка тиийэн, бойобуой суола түмүктэммит.

Никифоров Дмитрий Николаевич

Никифоров

Аармыйаҕа 1943 с. ыҥырыллыбыта. Забайкальскай байыаннай уокурук 210 дивизиятын 64-с полкатын 2-с батальонугар сулууспалаабыта. Младшай сержант званиетын ылан, рота хамандыырын солбуйааччытынан сылдьыбыта. 1945 с. атырдьах ыйын 8 түүнүгэр Япония сэриитигэр киирбиттэр. Амур өрүһүнэн кыраныыссаны туораан, Хайлар, Харбин куораттары ааһан, сэриини Чаньчуҥҥа түмүктээбитэ. 1946 с. дойдутугар эргиллэн кэлбитэ.

Егоров Петр Софронович

Аармыйаҕа 1943 с. от ыйын 21 күнүгэр ыҥырыллыбыт. Империалистическай Японияны утары сэрии кыттыылааҕа. Чита уобалаһыгар Даурия диэн байыаннай городокка кыайыы буолуор диэри сулууспалаабыта. Сэрии кэнниттэн оскуолаҕа учууталынан, дириэктэринэн үлэлээбитэ. РСФСР уонна Саха АССР оскуолаларын үтүөлээх учуутала буолбута. Ньурба оройуонун Бочуотун кинигэтигэр 1985 с. киллэриллибитэ.

 Николаев Михаил Семенович

Николаев МС

1943 с. бэс ыйыгар аармыйаҕа ыҥырыллыбыта. Забайкальскай байыаннай уокурукка Монголияҕа Томцал Булаг куоракка баар 17 армия 327 мотострелковай полкатыгар сулууспалаабыта. Стрелок-снайпер быһыытынан сылдьыбыта. Рота комсора этэ. 1945 с. Японияны утары сэриигэ кыттыбыта. Кытайга Мукден куоракка дылы Квантунскай аармыйа тобохторун үүрсүбүтэ. Япония капитуляциятын Мукден куоракка Сэбиэскэй Сойуус маршала Малиновскай кыттыылаах миитиҥҥэ кыттыбыта.

Аармыйаҕа 1943 с. от ыйыгар ыҥырыллыбыт. Империалистическай Японияны утары сэрии кыттыылааҕа. Забайкальскай фронт 97 артиллерийскай полкатыгар рядовой, стрелок. Монголияҕа Чойбалсан куорат таһыгар 1944 с. бүтэһигэр дылы кыраныыссаны манаабыта. Бастаан пехотаҕа саллаатынан, оттон автоматчигынан сылдьыбыт. 1945 с. муус устар ыйыгар диэри артиллерийскай батареяҕа наводчик көмөлөһөөччүтэ буолбута. Японскай саллааттары Хэйхэ куорат анныгар үлтү охсон, кыайан-хотон кэлбиттэр. 1946 с. бэс ыйын 26 күнүгэр демобилизацияламмыта.

Николаев Афанасий Иннокентьевич

Аармыйаҕа 1943 с. бэс ыйын 16 күнүгэр Бүлүү оройуонун военкоматыттан ыҥырыллыбыта. Чита уобалаһыгар Цугольскайга 41-с стрелковай биригээдэ 91 полкатыгар снайпердары бэлэмниир сборга үөрэммитэ. Снайперга үѳрэнэн баран, 36 армия 94-с стрелковай дивизиятыгар разведчик-автоматчиктар роталарыгар сулууспалаабыта. Маньчжурия кыраныыссатыгар Япония бөҕөргөтүүтүн утары кыраныыссаҕа сулууспалаабыта. 1945 с. Аргунь өрүһү туораан, Японияны утары сэриигэ туруммута. Хаймер аттыгар хаан тохтуулаах улахан кыргыһыыга кыттыбыта.

Аҕа дойду Улуу сэриитин 2 иcт. орденынан, «За победу над Японией» уонна юбилейнай мэтээллэринэн наҕараадаламмыта.

 Поликарпов Иван Алексеевич

Кини аармыйаҕа 1943 с. бэс ыйын 20 күнүгэр ыҥырыллыбыта. Империалистическай Япония утары сэрии кыттыылааҕа. Забайкальскай фронт 80 стрелковай полкатыгар 27 сапернай биригээдэҕэ Монголияҕа сулууспалаабыта. Сатыы Маньчжурия Мукден куоратыгар тиийбиттэрэ, 27 буолан байыаннай ыскылааты харабыллаабыттара. 1946 с. диэри 20 тааҥка полкатыгар, 1946 сылтан 2545 зенитнэй артиллерийскай полкаҕа сулууспалаабыта. 1947 с. олунньу  4 күнүгэр төрөөбүт дойдутугар эргиллэн кэлбитэ. «Аҕа дойду сэриитэ» 2 ист. орденнаах, «Бойобуой үтүөлэрин иһин»,  «Японияны кыайыы иһин» мэтээллэрдээх.

Иннокентьев Прокопий Васильевич

Аармыйаҕа 1943 с. бэс ыйын 20 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 1943 с. балаҕан ыйыгар 386 саппаас стрелковай полкаҕа сылдьыбыта. Чаастара Чита уобалаһыгар Оловяннай оройуонугар Дасан диэн сиргэ турбута. 1943 с. балаҕан ыйыттан 1946 с. атырдьах ыйыгар дылы 77 мотострелковай полкаҕа сулууспалаабыта. Бу чаас Монголияҕа Улан-Цирик диэн сиргэ турбута. Японияны утары сэриигэ Маньчжурияҕа тиийбитэ. «За Победу над Германией», «За Победу над Японией» мэтээллэринэн наҕараадаламмыта.

Николаев Петр Иевич

1943 с. аармыйаҕа ыҥырыллыбыта. Забайкальскай уокурукка сулууспалаабыта. Японияны кытта сэриигэ 649 стрелковскай полка 39 туспа чааһыгар стрелогунан сылдьыбыта. Атырдьах ыйын 3 күнүгэр диэри уоттаах сэриигэ сылдьыбыта. Дойдутугар 1946 с. бэс ыйын 28 күнүгэр демобилизацияланан кэлбитэ. «Японияны кыайыы иһин» мэтээллээх, «Аҕа дойду» 2 ист. орденнаах

2020 с. балаҕан  ыйын 27 күнүгэр Аканаҕа “Албан аат түһүлгэтэ”  арыллыбыта. “Аҕа дойду Улуу сэриитигэр олохторун толук уурбут”, “Кыайыыны уһансыбыт буойуннар” диэн экспозициялар биир дойдулаахтарбыт хорсун быhыыларын кэрэhэлииллэр. Хорсун буойуттарбыт сырдык ааттара махталлаах кѳлүѳнэлэргэ өрүү ааттанна, ахтылла турдуннар!

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением
Лента новостей

Суоппар буолар уустугурда

Муус устар 1 күнүттэн байаҥкамаат бэбиэскэтиттэн куотунар дьону тырааныспары ыытар…
28.03.24 17:19
Лента новостей

Интерактивнай быыстапка

«Арассыыйа – Мин устуоруйам» мультимедийнай устуоруйа пааркатыгар кулун тутар 20 күнүттэн…
28.03.24 16:23