«Тутаах тыл» бириэмэйэ Российскай Федерация тыл арааһын, баайын-дуолун харыстааһыҥҥа, норуоттар тылларыгар интэриэһи үрдэтиигэ уонна сайыннарыыга бастыҥ бырайыактары, үлэлэри, усулуобуйаны уонна кыаҕы тэрийиигэ аһаҕас күрэх. Куонкурус тэрийээччитэ – Российскай Федерация национальностарын дьыалаларыгар федеральнай ааҕыныстыбата.
Москубаҕа ахсынньы 8 күнүгэр биримэйэни туттарыы үөрүүлээх тэрээһин Тутулуга суох судаарыстыбалар түмсүүлэрин 2023 сылы Нуучча тылын норуоттар икки ардыларыгар сүрүн тылынан анаабыт «Российскай Федерацияҕа тыл бэлиитикэтэ» VII пуорум чэрчитинэн буолла.
Үгүс сыллар устата Александр Жирков парламеҥҥа сүрүн үлэтин-хамнаһын таһынан Российскай Федерация норуоттарын тылларын-өстөрүн уонна култуураларын харыстааһыҥҥа дьоһун кылааты киллэрэр. Кэнники уон сылга Саха Сирин норуоттарын төрөөбүт тылларын уонна култуураларын харыстааһыҥҥа, сайыннарыыга уонна үөрэтиигэ ылыллыбыт Саха Өрөспүүбүлүкэтин сүрүн сокуоннарын ырытан оҥорууга көҕүлээччи, ааптар уонна атын хайысхаларынан федеральнай сокуоннары бэлэмнииргэ көхтөөхтүк кыттар.
2014 с. кини көҕүлээһининэн «Аан дойду норуоттарын эпическэй пааматынньыктара» кинигэ сиэрийэтэ сүэхтэммитэ, ол иһинэн Арассыыйа уонна СНГ дойдуларын эпическэй айымньыларын хардарыта тылбаастааһын кинигэлэрэ бэчээттэнэн тахсыбыттара: «Маҥас» (киргиис эпоһын саха тылыгар тылбаастааһын, 2014 с.), «Маадай Хара» (алтаай эпоһын саха тылыгар тылбаастааһын, 2017 г.), «Урал Баатыр» (башкир эпоһын саха тылыгар тылбаастааһын, 2017 с.). 2022 с. тылбаасчыт Александр Николаевич көҕүлээһинэн тувин омугун эпическэй пааматынньыгын «Кунан Хара» сахалыы тылбаастаабыта. Бу бырайыак чэрчитинэн «Дьулуруйар Ньургун Боотур» олоҥхону киргиис уонна алтай тылларыгар көһөрөн, башкир уонна тува тылларыгар тылбаастааһын үлэтэ түмүктэммитэ, билигин турецкай уонна хакас тылларыгар тылбаастааһын үлэтэ барар.
2020 с. нивх суруйааччыта В.М. Санги үбүлүөйүгэр Александр Жирков «Оҕолорго-Детям» нивх остуоруйаларын сэттэ омук тылынан хомуйааччынан уонна тылбаасчытынан үлэлээбитэ: сахалыы, нууччалыы, эбээннии, юкагирдыы, английскайдыы, японскайдыы уонна нивхыы тылынан. 2001-2019 сс. «Саха боотурдара» кинигэ кыһатын 21 туомнаах эрэдээктэрэ.
Кини быһаччы салайыытынан уонна кыттыытынан Саха Сирин норуоттарын устуоруйатын уонна култууратын чөлүгэр түһэриигэ, ааспыт сыллар уһулуччулаах бэлиитичэскэй, судаарыстыбаннай уонна уопсастыбаннай диэйэтэллэрин ааттарын сөргүтүүгэ уонна үйэтитиигэ көхтөөх үлэ ыытыллар. «Национальнай интеллигенция бастакы көлүөнэтэ» уонна «Аан дойду түмэллэригэр Саха Сирин норуоттарын материальнай уонна духуобунай култуурата (XVII–XX үйэ)» диэн өрөспүүбүлүкэ устуоруйатыгар уонна култууратыгар научнай-бэчээттиир бырайыактар олоххо киирэллэр.
120-тэн тахса научнай, научнай-популярнай, литэрэтииринэй, кыраайы үөрэтэр публикациялар ааптара, хос ааптара, оҥорооччу уонна эппиэттээх эрэдээктэрэ. Көҕүлээбит кэккэ бырайыактара дойду уонна аан дойду таһымыгар норуоттар тылларын-өстөрүн, духуобунай уонна култуурунай нэһилиэстибэлэрин оннунан хаалларыы уонна саҥа интэриэһинэй хайысхалары тарҕатыы быһыытынан билиниллэр.
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
