Технологии

Мунньах саҕаланыыта эрэгийиэҥҥэ үлэ хайдах саҕаламмытын, инники соруктары, баар кыһалҕалары ИТ-паарка өҥөнү оҥоруу отделын ведущай эспиэрэ Аар Один Кривошапкин иһитиннэрдэ. Ол курдук, Саха Сирин Бырабыыталыстыбата пилота суох көтөр авиацияны сайыннарыыга күүскэ ылсан эрэр. Маныаха улахан үлэлиир бөлөх тэриллибит.

Кинилэр истэригэр СӨ Бырабыыталыстыбатын, биэдимэстибэлэр, тэрилтэлэр уонна уопсастыбаннас бэрэстэбиитэллэрэ киирэллэр. Чилиэннэр пилота суох көтөр тэриллэри туһаныы, нуорма-быраап уонна тиэхиньиичэскэй баазаны саҥардыыга, дрон оператордарын бэлэмнииргэ уонна үөрэх бырагырааматын оҥорорго бииргэ үлэлиэхтэрэ. Пилота суох көтөр аппарааттар эрэгийиэммитигэр араас хайысхаҕа туһалаах буолуохтарын сөп, элбэх соруктары толорорго кыах биэрэллэр. Ол иһигэр таһаҕаһы тиэйии, мониторинг, аэрофотосъемка.  Пилота суох систиэмэлэри өрөспүүбүлүкэҕэ тырааныспарынан хааччыйыыга, чуолаан,  Аартыкаҕа ордук улахан көмөлөөх буолуохтарын туһунан этилиннэ. Онуоха бу ситими үлэлэтиигэ кэккэ сорудах бэриллибит. Каадырынан хааччыйыыга, саҥа үлэ миэстэтин тэрийиигэ эмиэ көмөлөөх буолсу. Олохтоох патеннары туһаныыга болҕомто ууруллуохтаах эбит. Бу бырагырааманы үбүнэн хааччыйыы эмиэ пилота суох ситимнэр сайдыыларын түргэтэтиэҕэ. Саҥаны тэрийии ырытар үлэҕэ эмиэ тирэҕириэхтээх.

Төгүрүк остуолга араас презентациялары көрдөрөн, Саха Сиригэр БАС сайдыытыгар «дорожнай каартаны», соруктары, сыаллары кэпсээтилэр. Үлэлиир бөлөх кыттыылаахтара бэйэлэрин көрүүлэрин эттилэр. Көтөр тэриллэри тас дойдулартан  атыылаһарга этии киирбитин, Анатолий Семенов: «Пилота суох көтөр систиэмэ бэйэбит оҥорон таһаарбыт сувереннай бородууктабыт буолуохтаах. Оччотугар эрэ кини харысхаллаах уонна куттала суох буолуоҕа»,  - диэн бэлиэтээтэ.

Мунньахха ТХНЧИ дириэктэрэ Михаил Черосов  бу салааҕа картография сайдыыта улахан оруоллаах буолуохтааҕын ыйда. «Маннык ситимнэри хомуйуохпут, көтүтүөхпүт. Ол эрээри, тиийэр сирэ чопчу буолуохтаах», — диэн эттэ. Арассыыйаҕа, холобур, дроҥҥа саҥаны айааччылар, мындыр исписэлиистэр бааллар, олорго тирэҕириэххэ диэн санаатын үллэһиннэ.

Байыаннай инженер үөрэхтээх Петр Нифонтович Белоруссияҕа, Уфаҕа, Кытайга командировкаларга  сылдьан БАС үлэтин кытта билсибит уопутун кэпсээтэ. Холобур, Кытайга баһаары дрон көмөтүнэн умулларыыны көрдөрбүттэр. 14 хонук түспэккэ үлэлиир дрон баар эбит. Тыаҕа саҥа саҕаланан эрэр баһаары тутатына умулларар кыахтаах көтөр аппараатттары ханнык баҕарар нэһилиэк дьаһалтатын үрдүгэр туруоран, суһаллык көтүтүөххэ сөп.

Гражданскай оборуонаҕа уонна олох-дьаһах куттала суох буолуутугар миниистири солбуйааччы Айаал Вензель дроннары тыаҕа сүппүт дьону көрдөөһүҥҥэ туһаныахха сөбүн ыйда. «Ойуурга муммут киһи үксүн төлөпүөннээх да буоллаҕына, сибээс хаппат буолан, суһал сулууспаларга сатаан эрийэн тиийбэт. Онуоха маннык дроннарга ситими күүһүрдэр кыра аппарааттары туруоран,  киһи ханан баарын геолокациятынан чопчу быһаарыахха сөп буолуо»,  - диэн эттэ.

Атыы-эргиэн бырамыысыланнай балаататын бэрэстэбиитэлэ Виктор Потылицин Иркутскайга агродрону үлэлэтиини кэпсээтэ. Онно бу тэрил көмөтүнэн, 8 чаас иһигэр 300 гектар сири таҥастыылларын эттэ. Технологияны туһаныы көмөтүнэн, бородууксуйаны ылыыны 25 төгүл үрдэппиттэрин сөҕөн кэпсээтэ.  Саха Сиригэр салааны сайыннарыыга 2022 сыл от ыйыгар СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Андрей Тарасенко Жатайдааҕы тимир конструкцияларын собуотугар үрдүк технологиялаах тиэхиньикэни оҥорон таһаарыы тэриллэригэр сорудахтаабытын эттэ. Миэстэтигэр пилота суох аппарааттары оҥорон таһаардахха, туттарга даҕаны табыгастаах буоларын ыйда.

Анатолий Аскалонович этиилэри истэн баран, «сувереннай технологиялары оҥоруохтаахпыт, бырагыраамалар көмүскэллээх буолуохтаахтар» диэн чопчулаата. Пилота суох көтөр аппарааттары туһаныыга өҥө оҥорор анал тэрилтэ баар буолуохтааҕын ыйда. Манна үөрэхтээх, идэтийбит  исписэлиистэр дроннары көрөн-истэн, сөптөөхтүк туһанан үлэлэтиэхтэрэ.

Саха Өрөспүүбүлүкэтэ ИТ-технологиялары киэҥник баһылаата. Онон бэйэбитигэр БАС сайыннарар кыах толору баар. Бастакы сүбэ мунньаҕы төгүрүк остуол ньыматынан ыытыы саҥаны билиигэ, уопуту атастаһыыга  көмөлөөх буолла.