Түһүлгэ

Женни Бурнашева оҕуруот аһын үүннэ­риигэ сүбэлэрин бэчээттээн турабыт, аны сибэкки арассаадатын олордуу туһунан тэттик сүбэлэрин туһаныҥ.

Сибэккини, оҕуруот аһын үүннэрии ордук биһиги тыйыс айылҕабытыгар төгүрүк сыл устата утумнаах үлэттэн, элбэх сыралаах түбүктэн тахсар.

— Сибэкки арассаадатын хайдах тылын­нараҕын?

— Сибэкки арассаадатын олордууну ахсынньы ыйтан саҕалыыбын. Бу ыйга эус­тома, гацания бары көрүҥүн олордобун. Ити сибэккилэр уһун үүнэр-ситэр кэмнээх (вегетационный период) буоланнар, ахсынньыга эрэ олортоххо, биһиги кылгас сайыммыт саҕаланыаҕыттан сибэккилииллэр. Арассаа­да олорор буорун күһүн эрдэ, хомуур үлэтэ барыта бүппүтүн кэнниттэн оҥорон, куулларга кутан, теплицаҕа ууран бэлэмниибин. Кыһын олордуом иннинэ киллэрэн, хас да күн ириэрэбин, онтон үчүгэйдик ирбитин кэнниттэн төттөрү тымныыга таһааран тоҥоробун. Бу үлэ  араас үөн сымыыта үөскүүрүттэн көмүскүүр, ыарыыны тохтотор сыаллаах ыытыллар. Арассааданы үүннэрэргэ теплица, хортуоппуй бааһынатын буорун туһанар сэрэхтээх, араас ыарыыны көбүтээччилэр кэлсиэхтэрин сөп. Буор көпсөркөй, салгыны аһарымтыа, иҥэмтэлээх эттиктэринэн баай, туох да ыарыыта суох буолуохтаах.

— Буорун састаабыгар тугу кутаҕын?

— Күһүн сибэккигэ анаан буорбун маннык састаабынан оҥоробун: 3 биэдэрэ сиидэлэммит сир кырса, 1 биэдэрэ сиидэлэммит ноһуом, 1 биэдэрэ сиидэлэммит, 3 сылтан итэҕэһэ суох сыппыт мас кур көөбүлэ, 3 ыстакаан мас күлэ (күл туох даҕаны сыыһа-бөҕө, атын булкааһа суох буолуохтаах), 1 ыстакаан бытарытыллыбыт куурусса сымыытын хаҕа, 1 биэдэрэ сиидэлэммит өрүс кумаҕа, 1 биэдэрэ хатыҥ мас анныттан ылыллыбыт буор уонна 2 биэдэрэ маҕаһыыннарга атыыланар бэлэм оҥоһуллубут «Терра Вита» диэн буору кутабын.

— Буорун хайдах ыраастыыгын?

— Олордуом иннинэ хайаан да марганцовкалаах итии уу суурадаһынынан эмтиибин. Сорох сибэкки буорун микроволновкаҕа эбэтэр духовкаҕа сылытан баран олордобун, сылаас буорга олорору ордук георгина, лобелия, гомфрена бары көрүҥэ сөбүлүүллэр. Күһүн бэйэм үүннэрбит сибэккилэрим сиэмэлэрин хомуйбуппун олордуом иннинэ хайаан да эмтиибин. Ыстакааннаах сылаас ууга 0,05 мл “Эпин экстра” препараты кутабын уонна сиэмэлэри олордуом иннинэ бу оҥоһуллубут суурадаһыҥҥа 2 чаас сытыарабын. Сиэмэлэри сууйбакка, куурдубакка буорга сиидэлээн баран олордобун. “Эпин экстра”оннугар күлү туттуохха сөп. 1 чэй ньуоската күлү 1 ыстакааҥҥа суурайабын уонна итинник ньыманан туттуохха сөп. Атыылаһыллыбыт сиэмэ үксэ гибриднай уонна плазменнай эмтээһини ааспыт буолар, ол иһин эбии эмтиир наадата суох.

— Олордор иһит, арассааданы көрүү-харайыы туһунан эттэххэ?

— Сибэкки сиэмэтин ордук “Доширак” иһитигэр, эбэтэр биирдэ туттуллар (одноразовай) хаппахтаах сүөгэй, салаат кутуллар араас кыра контейнердарга олордор үчүгэй. “Доширак” иһитигэр сииктээх буору кутан баран, сиэмэни олордобун уонна аска туһаныллар пленканан хайаан да сабабын. Ити пленка биэстэн итэҕэһэ суох хайаҕастаах буолуохтаах -- арассаада буора тыыныахтаах. Күн үчүгэйдик көрөр, сылаас, салгын хамсаабат түннүгүн аттыгар туран эрэ үүнүөхтээх. Эрдэ олордор сибэккилэрбэр кулун тутар ыйа бүтүөр диэри фитолампа туттабын. Фитолампа анныгар үүммүт арассаада умнаһа аһары уһаабат, өҥө күөх, төрдө суон, кытаанах буолар. Бастакы бириэмэҕэ уу кутуллубат, иһиккэ уонна пленкаҕа үөскээбит конденсаты микрофибра тирээпкэнэн күн аайы сэрэнэн сотуллуохтаах.

Контейнерга олордор буоллахха, хап­паҕар хайаҕастаах буолуохтаах уонна конденсата эмиэ күн аайы ыраастаныахтаах. Ууну бастакы бириэмэҕэ шприһынан эбэтэр оҕо медицинскэй грушатынан хааппыланан кутуллар. Сиэмэттэн бастакы сэбирдэхтэрэ таҕыстаҕына, пленкатын эбэтэр хаппаҕын ылан салгылатыахтааххын. Бастаан 5-тии мүнүүтэ, онтон күн аайы 5-тии мүнүүтэ эбэн иһэҕин. Оннук дьиҥнээх сэбирдэҕэ тахсыар диэри салгыҥҥа үөрэтэҕин. Сибэкки арассаадата улааттаҕына, пикировкалыыбын, о.э. арассада ойоҕос силистэрин сайыннарар сыалтан, силиһин кылгатан баран атын иһиккэ көһөрөбүн. Маннык тус-туспа ыстакааннарга арассаада көспүтүн кэннэ хараҥа сиргэ 2 суукка курдук туран эрэ “стресстэн” тахсар, оннун булан, силиһэ салгыы сайдар.

— Арассааданы кулуумбаҕа хаһан, хайдах көһөрөр табыгастааҕый?

— Сибэккини кулуумбаҕа көһөрөргө бэлэм буолбутун буортан төһө үрдүктүк үүммүтүттэн көрөн быһаараҕын. Ол курдук, портулак арассаадата 4 см кырата суох буолуохтаах, 5 см үөһэ -- лобелия, иберис, виола, 6 см -- львиный зев, бархатцы, боростуой петуния. Астра 4 сэбирдэхтэннэҕинэ көһөрөр табыгастаах. Табак, флокс, хризантема 3-тэн элбэх сэбирдэхтээх бириэмэтигэр көһөрө ордук. Олус эрдэ, ыам ыйын бүтүүтэ сибэккини кулуумбаҕа көһөрөр сатаммат -- бу бириэмэҕэ буор өссө да тымныы буолар, түүнүн тоҥоруон сөп. Мин сибэккилэрбин бэс ыйын 2-с декадатыгар кулуумбаҕа таһаарабын.

— Сибэкки арааһын олордор эбиккин.

— Сыл аайы саҥаттан саҥа сибэкки олордорбун сөбүлүүбүн. Мирабилис, железконоснай бальзамин, чистотел, мезембриантемум, остеоспермум, гацания, тунбергия, глациум, топинамбур, гомфрена, гипсофила, гилия, ландыш, эустома, аквилегия үүннэрбитим. Хаһыс да сылын папоротник, элбэх сыллаах чеснок, бадан, мертензия үүнэллэр. Интернеккэ киирэн, сибэккилэр туһунан олус интэриэһиргээн ааҕабын.

— Саамай сөбүлүүр сибэккиҥ ханныгый?

— Ордук сөбулээн, махровай петуния араас көрүҥүн үүннэрэбин. Бу сибэкки ураты кыраһыабай көстүүлээх, ыам ыйыттан балаҕан ыйыгар диэри өлгөмнүк сибэккилиир. Буоругар олус хаппырыыс, атын сибэккилэри кытта бииргэ үүнэрин сөбүлээбэт. Сүрүн кистэлэҥэ диэн — бастакы тахсыбыт сибэкки үнүгэһин (бутон) тууруу буолар. Бу тууруллубут үнүгэс оннугар 6-7 төбө тэҥинэн тахсар. Хагдарыйбыт сибэккитин тууран истэххэ, өссө өлгөмнүк сибэккилиир. Махровай петуния сиэмэтин бэрт дэҥҥэ биэрэр, онон үнүгэһинэн (черенкование) элбэтэр ньыма олус табыгастаах. Көһүйэҕэ үүннэриллибит махровай петуниялары умуһахха кыстатабын. Күһүн балаҕан ыйыгар сынньата ыытабын, 2 см курдук хаалларан баран умнаһын барытын секаторынан бысталыыбын уонна умуһахха уурталыыбын. Саас кулун тутар саҥатыгар таһааран тилиннэрэбин уонна маточнай петуния оҥостобун, ол аата кыстаабыт петунияттан үнүгэс ылан үөскэтэн, биир кыстаабыт петунияттан 15 саҥа махровай петунияны ылабын. Итиэннэ хас биирдии тыынар тыыннаахха болҕомто уурар, таптыы-хайгыы сылдьар оруола муҥура суох. Үүнээйигэр болҕомтону ууран, куруук кэпсэтэ сылдьыахха наада.

— Женни Валерьевна, сүбэҥ-амаҥ иһин махтал буоллун!

 Кэпсэттэ Ирина Ханды