Уопсастыба

Бүгүн «Арассыыйа наукаларын академиятын Сибиирдээҕи салаатын Дьокуускайдааҕы научнай киинэ» федеральнай чинчийэр киин криолитозона биологическай проблемаларыгар институтун энтомолог-учуонайдара Саргылаана Ноговицына уонна Альбина Бурнашева хомурдуостар көстүбүт сирдэригэр, киин куорат таһыгар, Табаҕа тумуһугар тиийэннэр, «көннөрү майка» (Meloe proscarabaeus I) диэн ааттанар хомурдуоһу буллулар.

Көннөрү майка –  искэнньэ (нарывник) көрүҥэр киирсэр хомурдуос. 13,0-22,0 мм. усталаах. Бөдөҥ, ыарахан, көҕөрөн көстөр биитэр күөхтүҥү толбонноох хара дьүһүннээх, улахан истээх. Үрдүкү халыҥ кынаттара кылгастар, биир төрдүлээхтэр, үөһэ өттүнэн арахсаллар. Бытыктара сонос, атыыр хомурдуос бытыга ортотунан эриллэҕэс. Тыһы хомурдуос атыырынааҕар бөдөҥ уонна иһэ улахан буолар. Үөн-көйүүр транспалеарктическай көрүҥэр киирэр. Саха сирин соҕуруулуу-арҕаа уонна киин улуустарыгар биирдиилээн көстөр, үөрүнэн сылдьыан эмиэ сөп. Саас (ыам ыйыгар) аһаҕас сирдэргэ баар буолар, үүнээйи сибэккитинэн, сэбирдэҕинэн аһылыктанар. Тыһы хомурдуостар күн уота үчүгэйдик көрөр, кураанах сирин хаһаннар, сымыыттаан баран, буорунан көмөллөр уонна сотору өлөллөр. Оттон биир ый буолан баран, сымыыттан ыамалар (триунгулиннар) тахсаллар итиэннэ сибэккигэ түспүт ыҥырыаларга сыстаннар, ыҥырыа уйатыгар тиийэннэр, онно «иитиллэллэр».

– Бу хомурдуос хааныгар уонна ууһуур-тэнийэр уорганыгар «кантаридин» диэн харыстанар токсичнай эттиктээх. Ол кантаридин киһи тириитигэр уонна салыҥнаах бүрүөтүгэр түбэстэҕинэ, уокка сиэтии курдук буолуон эбэтэр аллергиялатыан сөп. Онон бу хомурдуос баар сиригэр тыа хаһаайыстыбатын үүнээйилэрин харыстыырга туһаныллар химиялаах сириэстибэлэри туттубаккытыгар итиэннэ хомурдуоһу төрүт хомуйбаккытыгар сүбэлиибит, – диир энтомолог Саргылаана Ноговицына.

Мария Ефремова, «АНА Сибиирдээҕи салаатын Дьокуускайдааҕы научнай киинэ» ФЧК пресс-сэкирэтээрэ.