Сэмэнтээл боруода ынах сүөһүнү уонна саха сылгытын иитиигэ племенной сибидиэтэлистибэлээх, 2023 с. сылгы собуотун ыстаатыһын ылбыта. Билигин 409 ынах сүөһүнү, ол иһигэр 140 ыанар ынаҕы, 355 сылгыны, ол иһигэр 259 биэни кыстатан турар.
Ааспыттан сэгэттэххэ, эстибит сопхуос отделениетын чээрэтигэр тэриллибит «Кыһыл сулус» УоПХ-ны атаҕар туруорар, сүөһүнү-сылгыны энчирэппэт, сири-уоту тутан хаалар туһугар Саха Өрөспүүбүлүкэтин тыатын хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ Прокопий Плотников өр сылларга сыраласпыта. Үүтү миэстэҕэ астаан батарар инниттэн, «Алаас ас» кэпэрэтииби тэрийэн, астыыр сыаҕы үлэлэппитэ, толору хааччыллыылаах сүөһү иитэр комплексын туттарбыта. Өссө да үлэлиэх-хамсыах, толкуйдаабытын олоххо киллэрэн иһиэх киһи нэһилиэк баһылыгынан талыллан үлэлии сылдьан, олохтон туораабыта. Билигин «Хорообут» ХЭУо-ну кини уола Григорий Плотников, «Алаас ас» кэпэрэтииби күтүөтэ Светоний Шестаков салайаллар, силигин ситэрэн Григорий кэргэнэ Наталья Анатольевна хаһаайыстыба сүрүн буҕаалтара, Светоний кэргэнэ Анисия Прокопьевна кэпэрэтиип исписэлииһэ эбиттэр. Эдэр дьон хаһаайыстыба дьылҕатын чугастык ылынан, аҕаларын дьыалатын салҕаан үлэлии-хамсыы сылдьаллара хайҕаллаах уонна атыттарга холобур буолар. «Алаас Ас» кэпэрэтиип астыыр сыаҕар Прокопий Романович мэтириэтэ ыйанан турарын киһи долгуйа көрөр.
Кэпэрэтиип Табаҕа нэһилиэгэр кииннээх «Якутнацпродукт» тэрилтэ иһинэн үлэлиир. Сыах дьиэтэ 2023 с. тутуллан үлэҕэ киирбит, сууккаҕа 2 туонна үүтү астыыр тэрилинэн толору хааччыллыбыт.
– Ааспыт сыл түмүгүнэн 518 туонна үүтү тутан астаабыппыт, ол иһигэр «Хорообут» хаһаайыстыба 47 туоннаны, «Само» бааһынай хаһаайыстыба 22 туоннаны, Курилкин биирдэм тэрилтэтэ 13 туоннаны, «Кырымах» бааһынай хаһаайыстыба 10 туоннаны туттарбыттара, сыл устата 18 туонна арыыны уонна 10 туонна чөчөгөйү астаан батардыбыт. Астыыр тэрилбит сыаната 10 мөл. солк этэ, ол ороскуотун сорох чааһын толуйууга 4 мөлүйүөнү ылбыппыт. Тыа хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл бэлиитикэтин министиэристибэтин бырагырааматын куонкуруһугар кыттан 3,5 мөл. солк. субсидия ыламмыт, эбии тэрили сакаастаатыбыт. Сүүрдүллүбүт «күөх» үүтү туһаҕа таһааран, сыыры оҥорууга ылсыахпыт, – диэн кэпсиир Светоний Шестаков.
Гаас кэлэ илик буолан, сыах газгольдердаах хочуолунан сылытыллар, ону сылга иккитэ «ииттэрэллэр». Былырыын ыйга 25 тыһ. солк. төлөөбүттэр, быйыл сыана ыараабытынан 30 тыһ. солк. тиийиэн сөп дэһэллэр. Билигин сыахха төрдүөлэр, «улахан үүт» саҕана икки үлэһити эбии ылар эбиттэр.
Астыыр сыах аттыгар турар, «Хорообут» ХЭУо толору хааччыллыылаах сүөһү иитэр комплекска 2017 с. үлэҕэ киллэриллибитэ. Манна ынахтар уонна ньирэйдэр тураллар.
– 2024 сыл түмүгүнэн 469 туонна үүтү ыан туттардыбыт, хас биирдии ынахтан 3050 киилэ, племенной бөлөхтөртөн 3153 киилэ үүт ыанна. Ынах сүөһүгэ да, сылгыга да племенной атыы былаанын толордубут. Кыстыгы туоруур аспыт-үөлбүт баар. Сылгы кыралаан эбии аһылыкка киирдэ. Субаннарбытын уонна солбук буолар 60 тыһаҕаспытын эргэ хотоннорго кыстатабыт, ол иһин өссө биир комплексы туттарарга үлэлэһэбит, – диир Григорий Плотников.
Икки кэккэнэн бааллан турар ынахтары көрдөххө, туруктара үчүгэй, куҥнара-таастара толору. Орто хамнас кыһын 50-60 тыһ. солк., сайыҥҥы үүттүгэннээх кэмҥэ 90-100 тыһ. солк. тиийэр буолан, ыччаттар үлэлии кэлэр эбиттэр. Кинилэргэ ыанньыксыттар Мария Чугунова, Марина Васильева, Варвара Колесова, ньирэй көрөөччү, осеменатор Михаил Егоров курдук уопуттаах дьоннор настаабынньыктыыллар.
Маассабай төрүөх илик да буоллар, эрдэтээҥҥилэр төрөөн эрэр эбиттэр. Күннээҕи үлэ-хамнас тиһигин, сүөһүнү иитии технологиятын сүрүннүүр селекционер-зоотехник Наталья Васильева этэринэн, «Сахаагроплем» холбоһугу кытары күүскэ үлэлээн, ынахтарын ыраас хааннаах симменталь боруода оҥорбуттар, бородууксуйаны ылыы таһымын уонна хамнаһы үрдэппиттэр. Саҥа төрөөбүт ынахтары 10 хонугун кэнниттэн күүскэ аһаталлар, күҥҥэ 12 киилэ оту, оччо сиилэһи, 5 киилэ бурдугу сиэтэллэр. Тыа хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл бэлиитикэтин миниистирэ Артем Александров пресс-туурга суруналыыстары уонна блогердары илдьэ тахсыан иннинээҕи күн биир оҕус ньирэй төрөөбүтүн, ыанньыксыттар «Миниистир» диэн ааттаатылар, онуоха Артем Александрович: «Улаатыннаран, атыыр оҕус оҥостооруҥ», – диэбитин бэркэ үөрэ-көтө иһиттилэр.
Суола үрэҕи бата олорор нэһилиэктэр холкуос, сопхуос саҕаттан сааскы ууну халытан сирдэрин нүөлсүтэннэр, курааҥҥа оҕустарбаттар. Моорукка 1936 с. тутуллубут улахан быһыт 1990-с сс. тимир-бетон быһытынан солбуллубута.
Оттон 1960-с сс. тутуллубут Хорообут нүөлсүтэр ситимэ 1600 гектар иэннээх ходуһаны хабар, тимир-бетонунан оҥоһуллубут биэс шлюз-регулятордаах. Дьэ бу ситим «Хорообут» ХЭУо ходуһаларын барытын нүөлсүтэр. Даҕатан эттэххэ, хаһаайыстыба 900 гектар ходуһалаах, 674 гектар бааһыналаах. Ааспыт сайын 1340 туонна оту оттоон, 200 туонна сиилэһи уган, кыстыыр отун хааччыммыт.
Мелиорация управлениетын илин эҥээр улуустарга салаатын салайар Леонид Борисов иһитиннэрбитинэн, 2018 с. 1 №-дээх шлюз-регулятор хапытаалынайдык өрөмүөннэммит, 3 №-дээх шлюз-регулятор сөргүтүллүбүт. Былырыын 4 №-дээх шлюз-регуляторга бырайыактыыр-чинчийэр үлэ ыытыллыбыт, ууну быраҕар быһыкка хапытаалынай өрөмүөн саҕаламмыт.
Хаартыскаларга ааптар уонна Анна Сергучева (ТХАҮөБМ) түһэриилэрэ.
-
3
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0