Бэлиитикэ

Пленарнай мунньахха өрөспүүбүлүкэ бары улуустарыттан 300-тэн тахса дэлэгээт, ыҥырыылаах ыалдьыттар, тыа хаһаайыстыбатын эйгэтин исписэлиистэрэ уонна учуонайдар кытыыны ыллылар. Мунньаҕы тыа хаһаайыстыбатын миниистирэ Александр Атласов салайан ыытта.

– Ытыктабыллаах дэлэгээттэр, ытык-мааны ыалдьыттар, эһигини барыгытын тыа хаһаайыстыбатын табаарын оҥорооччулар өрөспүүбүлүкэтээҕи сийиэстэринэн эҕэрдэлиибин, бэриниилээх үлэҕит, сайдыыга дьулуургут иһин ис сүрэхпиттэн махтанарбын көҥүллээҥ, – диэн тылларынан саҕалаата Ил Дархан Айсен Николаев этиитин.

Тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын оҥорон, өрөспүүбүлүкэни олохтоох аһынан-үөлүнэн хааччыйыы барыбыт сүрүн сорукпут. 2018 сылтан үбүлээһин 35 %-ынан үрдэтилиннэ, урут сылга 10,5 млрд көрүллэр буоллаҕына, билигин 14,2 млрд солк. тиийдэ. Тыа хаһаайыстыбатын үлэтин-хамнаһын сайыннарыыга муниципальнай тэриллиилэргэ көрүллэр субвенция кээмэйэ сыллата үрдэтиллэн, кэлиҥҥи биэс сылга икки төгүл улаатта, 2018 с. 4,1 млрд этэ, быйыл – 7,6 млрд солк. Итинэн тыа хаһаайыстыбатын салаатыгар тустаах министиэристибэ чэрчитинэн субсидия 40 көрүҥэ, муниципальнай тэриллиилэр нөҥүө өйөбүл 12 көрүҥэ оҥоһуллар. Ол түмүгэр, силиэксийэлиир-племенной үлэҕэ, бэтэринээринэйэ, сиртэн үүнээйини ылыыга, соҕотуопкалыыр, астыыр-таҥастыыр салааҕа, каадыры бэлэмнээһиҥҥэ, материальнай-тэхиньиичэскэй базаны хаҥатыыга, сүөһү иитэр комплекстарын, сылгы базаларын, сайылыктары, оҕуруот аһын харайар ыскылааттары тутууга, үлэ тиэхиньикэтин атыылаһыыга уо.д.а. утумнаах үлэ ыытылларын этэн туран, Ил Дархан итэҕэстэргэ тохтоото.

-- Өйөбүл кээмэйэ улаатан иһэрин үрдүнэн көрдөрүү үөтэлээбэт, тыа хаһаайыстыбатын баалабай бородууксуйатын оҥорон таһаарыы кээмэйэ 2018 сылтан 8 %-ынан эрэ үүннэ. Онон, үп көдьүүһүн үрдэтэн, харчыны аныгы технологияларга уган, табаарынай производствоны сайыннарыахха наада. Бырабыыталыстыбаҕа, министиэристибэлэргэ тустаах сорудахтар бэрилиннилэр. Бородууксуйаны оҥорууну сайыннарар территориялары өйөөһүн туһунан сокуон барыла оҥоһулунна. Маннык территорияларга резиденнэр үлэлиир кыахтарынан-таһымнарынан көрөн талыллыахтара, кинилэр үлэни-хамнаһы тэрийэллэригэр өйөбүл, нолуоктарга чэпчэтии көрүллүөҕэ. Ити курдук, өйөбүл эргэрбит, көдьүүһү биэрбэт киэптэрин тохтотон, бородууксуйа оҥоһуллубут кээмэйинэн көрөн, субсидия саҥа көрүҥнэрин киллэриэхпит.Астыыр-таҥастыыр салааҕа сырьену хааччыйыыга соҕотуопка табыгастаах тиһигэ олохтонуоҕа. Онуоха сылы эргиччи үлэлиир «Саюри» тэпилииссэ комплекса холобур буолар. Сэттэ сыллааҕыта 10 суотайдаах тэпилииссэттэн саҕалаабыт хаһаайыстыба билигин 4 гектарга үлэлиир, сылга 200 тыһ туонна оҕуруот аһын үүннэрэн, куораты сибиэһэй оҕуруот аһын 17 көрүҥүнэн хааччыйар. Өйөбүлгэ тирэҕирэн, барыска тахсар кыахтаах салаалар суох буолбатахтар, ону сылгы, таба, көтөр ахсаана бытааннык эрээри эрэллээхтик эбиллэллэрэ, балыгы, сир аһын, мүөтү, эмтээх оттору соҕотуопкалааһын сайдан эрэллэрэ көрдөрөр. Киин куорат сайдыытын 2030 с. диэри былааныгар «Саюри» комплекс 4-с уочаратын тутуу, «Дьокуускайдааҕы үүт собуота», «Дьокуускайдааҕы көтөр фаабырыката» аахсыйалаах уопсастыбалар, «Хатастааҕы сибиинньэ иитэр комплекс», «Баҕарах» хааччахтаммыт эппиэтинэстээх тэрилтэлэр базаларын сөргүтүү, саҥа технологиянан сэбилээһин былааннаналлар. Бу барыта нэһилиэнньэни үчүгэй хаачыстыбалаах, олохтоох аһынан-үөлүнэн хааччыйарга, өрөспүүбүлүкэҕэ аһылык өттүнэн куттал суох буолуутугар туһуланар, – диэтэ Ил Дархан.

Тыа хаһаайыстыбатын сайдыытыгар киллэрбит кылааттарын үрдүктүк сыаналаан, уһулуччу көрдөрүүлээх хаһаайыстыбалар салайааччыларыгар, таһаарыылаах үлэлээх үлэһиттэргэ наҕараадалары туттартаата.

Хаартыскаҕа Андрей Сорокин (ЯСИА) түһэриилэрэ