Бу олус уһуна суох болдьох. Ол эрээри кылгас кэм иһигэр харахха да быраҕылларынан элбэх өрүттээх үлэ барда. Саха сирин социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар бигэ туруктаах хамсааһын таҕыста. Манна чуолаан СӨ Бырабыыталыстыбата федеральнай киини кытта ыкса сибээстээхтик үлэлээбитин түмүгэр элбэх социальнай суолталаах эбийиэктэр үбүлээһиннэрэ быһаарылынна.
Элбэх боппуруоһу Айсен Сергеевич Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай уокурук болумуочуйалаах бэрэстэбиитэлэ, Арассыыйа Бырабыыталыстыбатын солбуйааччы бэрэссэдээтэлэ Юрий Трутневы кытта ситимнээхтик үлэлээн быһаарда. Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай уокурукка социальнай-экэнэмиичэскэй хайысхаҕа үлэлэр түмүктэринэн СӨ Ил Дархана бастыҥ үлэлээх-хамнастаах баһылык аатын ылары ситиспитэ да элбэҕи этэр уонна эрэннэрэр.
COVID-19 хоруона хамсыга тарҕаныытын аччатар миэрэлэри кэмигэр ылан, үлэ көрүҥүн баар балаһыанньанан табыгастаахтык тэрийэн, экэниэмикэбит улахан охсууну ылбатаҕын, үлэ урукку тэтиминэн бара турарын бэлиэтээн ааһыахха сөп. Нэһилиэнньэ доруобуйатын туругар кыһаллан, бу дьаҥнаах 2021 сылы Чэбдигирии сылынан биллэрэн, доруобуйа харыстабылын эйгэтигэр сэргэхсийии саҕаланна: нэһилиэктэргэ ФАП-тар тутуллаллар, улуус кииннэригэр балыыһалар, Дьокуускайга мэдиссиинискэй кииннэр дьэндэйэллэр, өрөмүөннэнэллэр, суһал көмө массыыналарын эбии атыылаһаллар, поликлиникалар саҥа аппараатынан, оборудованиенан хааччыллаллар, күргүөмүнэн вакцинациялааһын бара турар, о.д.а. Быйыл сүрэх-тымыр ыарыыларын эмтиир киин үлэҕэ киириэхтээх. 2023 с. -- онкологическай киин.
2018 сыл атырдьах ыйыгар Иирэлээх быһыттара алдьанан, Бүлүү өрүһүн киртитэн, “Бүлүү бөлөх улуустарын 2019-2024 сылларга ыраас уунан хааччыйыы систиэмэтэ” диэн анал бырагыраама ылыллан, муус устар 5 күнүгэр СӨ Бырабыыталыстыбатын 365-с №-дээх дьаһалынан бигэргэтиллибитэ. Ыраас иһэр уунан хааччыйар блочнай-модульнай ыстаансыйалар өрөспүүбүлүкэ 5 улууһугар турдулар: Бүлүү Халбаакытыгар, Үөһээ Бүлүү Хоротугар, Кэнтигэр, Намыгар, Балаҕаннааҕар, Ньурба Күндээдэтигэр, Сунтаар Бүлүүчээнигэр, Кириэстээҕэр, Бордоҥор, Күндэйэтигэр, Туойдааҕар, Устьетыгар, Элгээйитигэр, Мииринэй Сүлдьүкээригэр. Ити сыалга үбүлээһинэ 1 млрд 937 мөл. солк. Ол иһиттэн 833 мөл солк. «АЛРОСА» үбүлээтэ.
Саха сирэ Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай уокурукка оптоволоконнай сибээһи киллэриигэ инники күөҥҥэ сылдьар. Ол курдук, 3500 килэмиэтиртэн ордук уһуннаах лииньийэ тардыллан, Өлөөҥҥө кытта тиийдэ. 2021 сылга диэри ити хайысханан 1221 социальнай эбийиэк хабыллыахтаах.
2018 с. ахсынньытыгар Дьокуускай куоракка Хотугулуу-Илиҥҥи уокурукка бастакынан IT-паарка аһыллыбыта. Ол сыл паарка резиденнэринэн бэйэ бородууксуйатын айан-таҥан оҥорор 119 хампаанньа буолбута. Онон эбии 131 үлэ миэстэтэ арыллыбыта. 2020 сылга Сунтаарга, Мэҥэ Хаҥаласка, Намҥа, Орто Халымаҕа, Ньурбаҕа маннык пааркалар арыллан үлэлии тураллар. 2024 сылга диэри 17, онтон 2035 сылга 35 IT-паарка баар буолара былааннанар.
2019 сыл сэтинньитигэр Марха өрүһү туоруур муоста Ньурбаҕа тутуллан, билигин сырыы сындылыйа олорор. Маны таһынан Түүкээн уонна Оччугуй Ботуобуйа үрэҕи туоруур күргэлэр тутулланнар, таһаҕаһы тиэйии, барыы-кэлии харгыһа суох буолла. Өрөспүүбүлүкэ хас да улууһугар, ол иһигэр Үөһээ Бүлүүгэ, аэропорт дьиэлэрэ тутуллан, үлэҕэ киирбиттэрэ. Бүлүү өрүһү Үөһээ Бүлүү өттүтүнэн туоруур муоста тутуутугар 20 млрд. солк. көрүллэрэ быһаарылынна. Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай уокурук сайдыытыгар стратегическай суолталаах Өлүөнэ өрүһү туоруур муостаны тутан саҕалыырга бэлэмнэнэн эрэллэр.
2019 с. атырдьах ыйыгар судаарыстыба-чааһынай кыттыгаһынан 28,2 тыһ. кВ. м. иэннээх Эпос уонна ускуустуба Аартыкатааҕы киинэ тутуллан саҕалаата. Бу дабырыас баарын тухары олоҥхобут-оһуокайбыт, ырыабыт-тойукпут, үҥкүүбүт-битиибит, үгэспит, сиэрбит-туоммут симэлийиэ суоҕа. Ыччат төрүт олохтоох норуоттар фольклордарын, тылларын, култуураларын үөрэтиэ уонна тарҕатыа. Оччоҕо утум-ситим салҕанан баран иһиэ, омук быһыытынан сүтүө суохпут, тыыннаах хаалар өрүһүлтэбит буолуоҕа. Ити үйэлээх сыалга, ол эбэтэр киин тутуллуутугар, 9,9 млрд. солк. суумалаах сөбүлэҥ түһэриллибитэ.
СӨ Ил Дархана Айсен Сергеевич Николаев 3 сыл устата үлэлээбит кэмигэр:
2018 с. – 54 социальнай эбийиэк, ол иһигэр 2135 миэстэлээх 10 оскуола, 2156 миэстэлээх 23 уһуйаан, орто анал үөрэх, эбии үөрэх 2 дьиэтэ, доруобуйа харыстабылыгар 2 эбийиэк, култуура 10 киинэ, 5 спортивнай киин үлэҕэ киирбитэ.
2019 с. - 54 социальнай эбийиэк: 1550 миэстэлээх 7 оскуола, 2515 миэстэлээх 22 оҕо саада, интэринээттэр, 10 ФАП, Алдан улууһугар психоневрологический интэринээт дьиэтэ, култуура 7 киинэ уонна спорт 6 киинэ.
2020 с. – 51 социальнай эбийиэк: 1858 миэстэлээх 9 оскуола, эбии үөрэхтээһин киинэ, 1784 миэстэлээх 10 оҕо саада, доруобуйа харыстабылыгар 20 эбийиэк, култуура 4 киинэ, спорт 7 киинэ.
Өрөспүүбүлүкэ олоҕор ураты суолталаах тыа хаһаайыстыбатын салаатыгар 2021 сылга урукку өттүгэр көрүллүбэтэх элбэх үбүлээһин көрүлүннэ -- 4 млрд. солк. Итинтэн ынах төбөтүгэр 1,3 млрд солк., үүт соҕотуопкатыгар 2,8 млрд солк. көрүлүннэ. Кэтэх ыал ыанар ынаҕын төбөтүгэр 35 тыһ. солк. бэриллэр буолла. Бааһынай уонна тэрээһиннээх хаһаайыстыбалар үүттэрин лиитэрэтин 50 солк. туттарар буоллулар. Ил Дархан Айсен Сергеевич кэтэх ыалы өйүүр саҥа механизмын тыа сүөһүлээх ыаллара өйөөннөр, 65-70 бырыһыаннара ыанар ынах иһин 35 тыһыынчаны ыларга сөбүлэспиттэрэ. Номнуо ол харчыларын ыланнар үөрдүлэр-көттүлэр, өрөспүүбүлүкэ Баһылыгар махтаннылар.
Арассыыйа Бэрэсидьиэнэ В.В.Путин Федеральнай Мунньахха туһаайан этиитигэр эрэгийиэннэр нэһилиэктэрин гаас ситимигэр холбуур туһунан эппитэ. Саха сиригэр бу хайысхаҕа элбэх үлэ барара былааннанар, ол иһигэр Үөһээ Бүлүү улууһун өрүс уҥуоргу дэриэбинэлэрэ күөх уот ситимигэр холбонуохтара диэн эрэл үөскээтэ.
Ил Дархан Айсен Сергеевичкэ Саха сирин сайдыытыгар өссө даҕаны ситиһиилээх үлэни-хамнаһы баҕарабыт!
Степан Дмитриев,
Үөһээ Бүлүү улууһун Балаҕаннаах нэһилиэгин баһылыга,
СӨ норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ,
2021 сыл, ыам ыйын 28 күнэ.
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
