Доруобуйа

Коронавирус дьаҥа туран, кулун тутар 23 күнүттэн Бүтүн Арассыыйатааҕы диспансеризация тохтообута. Дойду үрдүнэн хааччахтааһыны сымнатыы сыыйа-баайа киирэн истэҕин аайы диспансеризация боппуруоһа эмиэ саҥаттан сөргүтүлүннэ. Мантан сиэттэрэн, РФ Доруобуйаҕа харыстабылын министиэристибэтэ нэһилиэнньэни диспансеризациялааһын саҥа быраабылаларын туһунан иһитиннэрдэ.

Эрэгийиэн быһаарар

Ол курдук, диспансеризацияны ыытыы уонна профилактическай көрүүнү оҥоруу боппуруоһун эрэгийиэннэр быһаарыыларыгар биэрдилэр. Манна кэккэ эрэкэмэндээссийэлэр бааллар. Харантыын хааччахтааһынын сымнатыы II уонна III түһүмэхтэригэр улахан дьону көрүөхтэрин сөп эбит. Оттон 65-тэн үөһэ саастаах дьон  хааччахтааһын толору уһулуннаҕына эрэ поликлиникаҕа кэлэн көрдөрөр бырааптаахтар.

Поликлиника иһигэр киирии эмиэ туспа быраабылалардаах. Дьон  өр уочаракка турбатын гына эрдэттэн суруйтарыы уонна көрүдүөргэ маршрутизация туттуллар. Маны сэргэ эр дьон уонна дьахталлар тус-туспа күн диспансеризацияны ааһыахтаахтарын туһунан бу докумуоҥҥа эмиэ этиллэр. Холобур, бэнидиэнньик күн 39-гар диэри саастаах дьахталлар, оптуорунньукка 39-гар диэри саастаах эр дьон, сэрэдэҕэ 40-тан 64-гэр диэри саастаах дьахталлар, чэппиэргэ  40-тан 64-гэр диэри саастаах эр дьон көрдөрүөхтээхтэр.

Дьокуускай куоракка диспансеризация хайдах ыытыллыахтааҕын туһунан поликлиникаларга төлөпүөннээн ыйыталаспыппар, атырдьах ыйын 14 күнүттэн чуолкайдаһаарыҥ диэн хоруйдаатылар.

Диспансеризация күн – өрөбүл

Саҥа сокуон олоххо киирдэ. Ол курдук, 40 саастаах киһи диспансеризацияны ааһарыгар өрөбүл ылар бырааптанна. Бу күнү сылга биирдэ туһаныахха сөп уонна төһө да үлэлээбэтэхтэрин үрдүнэн РФ Үлэҕэ Кодексатынан хамнас төлөнөр. Исписэлиис диспансеризацияны ааспытын туһунан ыспыраапканы үлэни биэрээччигэ көрдөрүөн наада. Сокуон атырдьах ыйын 11 күнүттэн сиилэтигэр киирэр.  

 Диспан­серизацияҕа ыарыыны сэрэтэр медицинскэй көрүүлэри таһынан нэһилиэнньэни сылларынан бөлөххө арааран баран көрүү диэн эмиэ баар. Быраабыла быһыытынан киһи олорор сиринэн сыһыарыллыбыт поликлиникатыгар көрдөрүөхтээх.  Манна быраастарга көрдөрүү, тустаах анаалыстары туттарыы уонна чинчийиилэри ааһыы киирэр. Аны туран, саҥа сокуонунан 40-тан үөһэ саастаах дьон диспансеризацияны сыл аайы барыахтара. Оттон 39-гар диэри  саастаахтар урукку курдук үс сылга биирдэ көрдөрөллөр. Билиҥҥи медицинскэй көрүү бакыатыгар  искэн ыарыыларын эрдэ булан эмтииргэ “скриннинг”  диэн көрүҥ киирдэ.

40 саастаах дьон  сылын аайы

Санатар буоллахха, РФ Бырабыы­талыстыбатын оччотооҕу премьер-миниистирэ Дмитрий Медведев 2019-2020 сс. улахан дьоҥҥо Бүтүн Арассыыйатааҕы диспансеризацияны ыытар туһунан 1391-р №-дээх дьаһалы таһаарбыта. Бу дьаһал тахсыан иннинэ РФ Доруобуйаҕа харыстабылын министиэристибэтэ медицинскэй көрүүлэр толору уонна хаачыстыбалаахтык ыытыллалларын туһугар профилактическай (ыарыыны сэрэтэр) көрүү уонна диспансеризация бэрээдэгин уларыппыта. Ол курдук, профилактическай көрүү 3 сылга биирдэ ыытыллар эбит буоллаҕына, билигин 40 сааһын ааспыт киһи  диспансеризацияны сыл аайы ааһар буолла. 

Исписэлиис кэмэнтээрийэ 

Екатерина Засимова,  Уһук Илиҥҥи уокуруктааҕы медицинскэй киин Дьокуускайдааҕы балыыһатын  клинико-экспертнэй үлэҕэ кылаабынай бырааһы солбуйааччы:

--РФ Доруобуйаҕа харыстабылын министиэристибэтин 2019 сыл кулун тутар 13 күнүнээҕи  124н №-дээх бирикээһинэн, 18-тан 39-гар диэри саастаах үлэлиир, үлэлээбэт дьон уонна үөрэнэр устудьуоннар диспансеризацияны 3 сылга биирдэ ааһыахтара, оттон 40-тан  аҕа саастаах дьон сыл аайы көрдөрүөхтэрэ. Маны таһынан, диспансеризацияҕа эбии босхо профилактическай көрүү саҥа көрүҥэ баар буолла. Маны судургутутуллубут диспансеризация көрүҥэ диэххэ сөп. Саҥардыллыбыт сокуоҥҥа этиллэринэн, сааһын сиппит Арассыыйа гражданина сылга биирдэ профилактическай көрүүнү ааһар толору бырааптаах. 18-тан үөһэ саастаахтар сыл аайы биирдэ диспансеризация иһинэн эбэтэр бэйэ баҕатынан бырааска көрдөрүөхтээхтэр. Быраастарга көрдөрөр уочарат кэлбитин туһунан ОМС полиһын биэрбит страховой хампаанньа  хайаан да  иһитиннэриэхтээх.

Профилактическай көрүүгэ туох киирэрий?

— Анкеталааһын. Быраас көрдөрүнэр киһи туга ыалдьарын быһаарар. Сүрэх-тымыр, тыҥа, куртах саамай тарҕаммыт уонна ордук кутталлаах ыарыылар сибикилэрэ баарын, төрөппүттэриттэн бэриллибит ыарыылары сурунар. Ону таһынан, мөлтөх дьаллыктарын, киһи аһыыр-сиир майгытын, физическэй туругун туһунан сибидиэнньэлэри хомуйар;

— Антропометрия, ол аата киһи уҥуоҕунан үрдүгүн, ыйааһынын, биилинэн кээмэйдэрин сурунар. Бу дааннайдар көмөлөрүнэн быраас киһи ыйааһынын индексин быһаарар (индекс массы тела);

— Дабылыанньаны кээмэйдээһин;

— Хааҥҥа уопсай холестерин таһымын быһаарыы;

— Аччык искэ хааҥҥа глюкоза таһымын быһаарыы;

— Тыҥа флюорографията (2 сылга биирдэ);

— Электрокардиография: бастакы профилактическай көрүү иһинэн  ыытыллар;

— Бастакы профилактическай көрүүгэ харах дабылыанньатын кээмэйдээһин,  40-тан үөһэ саастаахтар сылга биирдэ хайаан да көрдөрүөхтээхтэр;

— Гинеколог быраас көрүүтэ. 18-тан 39-гар диэри саастаах дьахталлар сылга биирдэ көрдөрүөхтээхтэр.  

Ыарыыны эрдэттэн сэрэтэр туһугар

Профилактическай көрүү кэнниттэн терапевт эбэтэр профкөрүү кэбиниэтин бырааһа түмүгү таһаарар, ол кэнниттэн искэн ыарыытын бэрэбиэркэлээһин булгуччу ыытыллыахтаах. Манна киһиэхэ искэн ыарыытын сибикилэрэ, бэлиэлэрэ суоҕа быһаарыллыахтаах. Итини таһынан киһи тириитин, уоһун, айаҕын көрөллөрүн таһынан моонньугар баар лимфатическай былчархайдар илиинэн бэрэбиэркэлэнэллэр. Саҥа быраабыла ирдииринэн искэн ыарыыларын эрдэ булан ылар туһугар маннык чинчийии көрүҥнэрэ ыытыллаллар:

--маммография,  40-75 саастаах дьахталлар икки сылга биирдэ көрдөрөллөр;

--ПАП-тест, үс сылга биирдэ 18-64 саастаах  дьахталларга мазогу чинчийии;

--хааҥҥа простат-специфическэй антигеннары (ПСА) быһаарыы (45, 50, 55, 60 уонна 64 саастаах эр дьоҥҥо). Бу простата былчархайын рак ыарыытыттан сэрэтэргэ туһалыыр;

--иммунохимическай ньыманан оһоҕос хаанырыытын  быһаарар анаалыс, 40-64 саастаах дьахталларга уонна эр дьоҥҥо икки сылга биирдэ, 65-75 саастаахтарга сылга биирдэ;

-- эзофагогастродуоденоскопия – 45 сааска.

Маны таһынан, диспансеризация чэрчитинэн тыҥа рентгенографията эбэтэр тыҥа компьютернай томографията оҥоһуллар (тыҥаҕа рак сибикилэнэр буоллаҕына), ректороманоскопия уонна колоноскопия (оһоҕоско рак сибикитэ баар буоллаҕына).

Екатерина Засимова бэлиэтииринэн, быраастарга «галочка» эрэ туһугар көрдөрөр сатаммат. Кини этэринэн, билигин диспансеризацияҕа медицинскэй тэрилтэлэри таһынан ОМС пуондата уонна страховой хампаанньалар быһаччы кыттыһан, хонтуруоллуур үлэни ыыталлар. Маннык тэрээһиннэр терапевтарга, биллэн турар, улахан ноҕуруусканы эбэн биэрэллэр. Биир сыл иһигэр элбэх киһини көрүөхтэрин наада. Хомойуох иһин, быраастар баҕаралларын курдук нэһилиэнньэ диспансеризацияны ситэ өйдүү, ылына илик. Аны туран, ким эрэ поликлиникаҕа доруобуйатын туругунан тиийэр кыаҕа суох, ким эрэ иллэҥ бириэмэтэ суох. Үгүстэр үлэлиир буоланнар диспансеризацияны барбаттар. Билигин хас биирдии киһи диспансеризация туһалааҕын өйдөөтөҕүнэ, оттон быраастар бэйэлэрин эбээһинэстэригэр арыый эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһар буоллахтарына, уопсай күүһүнэн нэһилиэнньэни барытын профилактическай көрүүнэн 100 % хабыахпыт диэн салайааччы бэлиэтиир.

Саҥа сокуон дьон-сэргэ доруобуйатын кэмигэр көрүнэригэр уонна, саамай сүрүнэ, ыарахан ыарыыттан эрдэ сэрэтэр аналлаах.