Тутуу

-Игорь Валерьевич, 30-ун саҥа ааспыт эдэр киһи диэтэххэ, номнуо куорат тутууга биир улахан кэскиллээх тэрилтэтин салайаҕын, үлэҕин туохтан саҕалаабыккыный?

-ХИФУ инженернэй-тиэхиньиичэскэй факультетын бүтэрбитим. Таайым олоҕун тухары устудьуоннары тутууга уһуйбута, преподаватель, кини миигин бу эйгэҕэ сыһыарбыта. Үөрэхпин бүтэрэн баран хас да тэрилтэҕэ ЛЭП тутуутугар, о.д.а. эбийиэктэргэ кылгас кэмҥэ үлэлии сылдьыбытым. Үөрэнэр кэммэр «Сэттэ» тутуу хампаанньатыгар быраактыкаламмытым эрээри, ол саҕана үлэ миэстэтэ суох этэ. Кэлин ыйыталаспыппын: «Саҥа эбийиэктэр тахсан эрэллэр, кэлэ сырыт», — диэн ыҥырбыттара.

Онон манна 2012 с. үлэлиибин, бастаан маастартан саҕалаабытым, дьиэ тутуутун нулевой кэрдииһигэр сыбаайа түһэрэр этибит. Дзержинскай уулусса 24      №-дээх дьон олорор дьиэтин тутуутун саҕалаабыппыт.  Тэрилтэбит саҥа буровой тиэхиньикэ атыылаһан сири бастакы үүттээһиммитин оҥорбуппут.   

Социальнай эбийиэктэргэ киирбиппит

-«Сэттэ» курдук улахан хампаанньаҕа хайдах дириэктэргэ тиийэ үүнэн-сайдан таҕыстыҥ?

-Салгыы Автодорожнай уулусса 10/2, 11/4 №-дээх дьон олорор дьиэтин туппуппут. Иккис сылыгар прорабынан анаабыттара, маастар прораб көмөлөһөөччүтэ, тутуу хаачыстыбатын хонтуруоллуур, сурунааллары, аакталары толорор, бырайыагы оҥорор институттары кытта үлэлэһэр. Тутуу эбийиэктэригэр эппиэтинэһи прораб сүгэр, үлэ хаачыстыбатын «Госстройжилнадзор» бэрэбиэркэлиир.

Онтон дириэктэр солбуйааччыта буолан, социальнай эбийиэктэргэ киирбиппит. Судаарыстыбаннай сакаас быһыытынан, Мэҥэ Хаҥалас Хара нэһилиэгэр интэринээт-оскуола туппуппут. Хаҥалас Өктөмүгэр уһуйааннаах оскуола тутуутун саҕалаабыппыт.  

2021 с. «Сэттэ» тутуу хампаанньатын дириэктэринэн анаабыттара, биһиги салаабыт социальнай эбийиэктэри тутуунан дьарыктанар. Биир улахан эбийиэкпит Кардиологическай диспансеры туппуппут.

5,1 млрд. солк. үп угуллубут 15 000 кв.м. иэннээх диспансеры үс сыл устата тутан, ыйыллыбыт болдьоххо туттарбыппыт. Аһыллыытын үөрүүлээх сиэригэр-туомугар РФ Доруобуйаҕа харыстабылын миниистирэ  Михаил Мурашко: «Уһук Илин мэдиссиинэ бирилийээнэ аһылынна», — диэн үрдүктүк сыаналаабыта. 

-Өссө ханнык социальнай эбийиэктэри тутан, олоххо киллэрдигит?

-Былырыын Ньурба улууһун Чаппандатыгар уһуйааннаах оскуоланы туттарбыппыт, эмиэ итинник эбийиэги Чуукаарга тута сылдьабыт. Саха Сирин норуоттарын IX спортивнай оонньууларыгар Ньурбаҕа бассейннаах, манежтаах стадион тутуохтаахпыт.

Дьокуускайга 5 №-дээх оскуола эбии тутуутун бүтэрэн, үлэҕэ киллэрбиппит. Билигин Хатас оскуолатын кэҥэтэ сылдьабыт, ол быйыл аһыллыахтаах.

Дьиэ түргэнник атыыга барар

-Бу сыллар тухары куоракка «Сэттэ» элитнэй дьиэлэри тутан кэллэ, билигин кв.м. сыаната төһөнүй?

-Биһиги тэрилтэбит подьезтар ис барааннарын оҥоһууларын, дьиэ эркинин тупсарарга улахан болҕомтотун уурар. Уопсай бырайыак оҥоһуллубутун кэннэ дизайнердарбыт дизайн-бырайыак оҥорон таһаараллар. Атын да тутааччылар итини батыһан, дьиэ көстүүтүн тупсардылар.

Уткин уулуссатыгар «Арассыыйа — мин устуоруйам» түмэл таһыгар быйыл икки дьиэ күлүүһүн туттарыахтаахпыт. «Манньыаттаах» ырыынак таһыгар икки дьиэ тутулла турар, биирэ быйыл киириэхтээх. Ильменскай уулуссаҕа дьоҕус түөлбэ курдук хас да дьиэ тутуллан эһиил бүтүөхтээх.

Кв.м. сыаната 120 000-140 000 солк., атыыга түргэнник барарын иһин үксэ 1-2 хостоох кыбартыылары тутабыт. 3 хостооҕу атыылаһар киһи аҕыйах. Уһук Илиҥҥи ипотекаҕа 6 мөл. солк. эрэ көрүллэр, итиниэхэ 1 хостоох эрэ эппиэттэһэр.

Риэлторскай хампаанньалар тутуу нулевой кэрдииһигэр хас да дьиэни чэпчэки сыанаҕа атыылаһан баран кэлин дьиэ тутуллан бүттэҕинэ үрдэтэн атыылыыллар. Дьиэ тутуллан бүтүөн иннинэ үксэ атыыланан бүтээччи.

Тутуу матырыйаала ыараата

 -Дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Путин эрэгийиэннэргэ удамыр сыаналаах дьиэни тутарга сорудахтаабыта, ол олоххо хайдах киирэрий?

-Тутуу матырыйаалын сыаната үрдүү турар, дуолларга сыһыана суох эрээри, холобур, сиэмэн, тимир сыаната ыараата. Бенсиин сыаната үрдээбитэ тырааныспар ороскуотугар охсор, сорох матырыйаалларбытын Москваттан аҕалабыт, ол айанын төлөбүрэ эмиэ эбилиннэ.

Көҥдөйү таһаарарга олохтоох матырыйаалы туттабыт, сиэмэни, блоктары манна оҥороллор. Дьиэ тас эркинэ — композитнай панель, сылааһы тутар матырыйаал барыта кэлии. «Сахабазальт» сабыллыбыта, онон өрөспүүбүлүкэ тас өттүттэн сакаастыыбыт. Социальнай эбийиэктэргэ соҕурууттан кэлэр фиброцементнэй панель туттабыт. 

-Москваҕа тутааччылар дьону тарда сатаан 0,5% ипотека биэрэллэр, кэлин төлөһөргө араас бырагыраамалаахтар, ону таһынан бэлэм өрөмүөннээх кыбартыыраны туттараллар. Эһиэхэ оннук баар дуо?

-Дьон күлүүстэрин ылаат, дьиэ иһинээҕи блоктары көтүрэн, бөххө быраҕаллар, бэйэлэрин баҕаларынан өрөмүөн оҥостоллор, ол иһин көҥдөйүнэн туттарабыт.

Кэлин төлөһөр бырагыраамабыт суох, дьиэни утары харчытыгар атыылаһаллар эрээри, эскроу-счет киириэҕиттэн харчы бааҥҥа сытар, дьиэ тутуллубутун кэннэ биирдэ счеппутугар түһэр. Онон тутааччылар харчыларын ылаары эбийиэги кэмигэр бүтэрэр интэриэстээхтэр.

Дьиэ иһигэр салгын оонньуохтаах

-Аныгы киһи доруобуйаҕа буортута суох экологичнай тутуу матырыйаалын тала сатыыр, эһиги ону төһө тутуһаҕытый? -Матырыйаалларбыт бары сертификаттаахтар, ирдэбилгэ эппиэттииллэр. Эпсиэйдээх бүтэй дьиэҕэ герметичнэй пластик түннүк салгыны киллэрбэт, онон кыһын саҥа дьиэлэргэ наһаа итии, сииктээх буолар. Вентиляция үлэлииригэр түннүк анныгар кыра форточка курдук домвент туруохтаах. Радиатортан итии тахсан, түннүк кырыатын уулларан иһиэхтээх даҕаны, дьон харчытын кэмчилээн, итиилэрин кыччатан, эбэтэр олох да арааран кэбиһэллэр уонна түннүк, домвент кырыарар диэн үҥсэллэр.

Саҥа дьиэҕэ киирэр хас биирдии киһиэхэ кыбартыыраны хайдах көрөргө-истэргэ ыйынньык кинигэ биэрэбит, ону аахпаттар. Холобур, -50С хочуол 70-80С туруохтаах.

100 000 солк. хамнаска үлэһит тиийбэт

-Тутууга олохтоох үлэһиттэр төһө элбэхтэрий?

-Кэлии омуктар, таджиктар дьиэ ис бараанын оҥороллор, кинилэри субподряд быһыытынан сезоннай үлэҕэ ылабыт. Төлөбүрэ сдельнай, төһөннөн өр оҥороллор даҕаны, хамнастара кыра буолар. Оттон бетоҥҥа, фасадка, дьиэ бүрүөһүнүгэр, ууну-уоту киллэрэргэ сахалар үлэлииллэр. Штатнай үлэһиттэрбит толору социальнай хааччыллыылаахтар.

Күн бүгүн кырата 80 000 – 100 000 солк. хамнастаах инженердар, прорабтар, маастардар тиийбэттэр. Биллэрии таһаардахпытына, бэрт аҕыйах резюме киирэр.

-Туппут дьиэлэргит төһө хаачыстыбалаахтарый?

-Дьиэ тутуллубутун кэннэ 5 сыл иһигэр баар итэҕэһи барытын көннөрөбүт, босхо оҥоробут. Үксүн вентиляцияҕа боппуруос үөскүүр. Эргэ дьиэлэр түннүктэрэ үрэ турар буолан, салгын оонньуур, саҥа дьиэҕэ барыта бүтэй, онон итии, сииктээх. Салгын киирбэтэҕинэ микроб үөскүүр, онон дьиэни күн аайы салгылата сылдьыахтаахпыт.

Саҥа хайысха

-Инникитин ханна дьиэ тутар былааннааххытый?

-Куорат киинигэр дьиэ тутарга сир суоҕун кэриэтэ, арай Аппа уҥуор Чернышевскай уулуссаҕа биир учаастактаахпыт. Олохтоохтор итиннэ чааһынай дьиэлээхтэр, ону көтүрэргэ сыаналарын наһаа үрдэтэллэр.

Быйыл аукциоҥҥа кыттаммыт кыайан, 17 кыбаарталга, «Строительнай»  ырыынак таһыгар уһуйаан тутуохтаахпыт. Хаарбах дьиэ олохтоохторо «Звезднай» түөлбэҕэ көһүөхтээхтэр.

Аҕыйах сыллааҕыта өссө биир хайысха арыйбыппыт, суол тутуутугар, өрөмүөнүгэр үлэлэһэбит.