Сэргээ

Быйыл Нарыйа үлэтэ үрдүк сыанабылы ылла: 2021 сыл түмүгүнэн кини биллиилээх суруналыыс Леонид Левин аатынан анал бириэмийэни тутта. Тылга сыһыамах кыыс аны худуоһунньук бэрдэ. Комикстары уруһуйдуурунан өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр. Н@к@ диэн илии баттааһыннаах ойуу – ол кини айымньыта.

Комикс диэн ойуулуур-дьүһүүннүүр искусство уонна литература дьүөрэлэспит хайысхалара, араас көрдөөх түгэннэри кылгастык кэпсиир ньыма.

– Нарыйа, комикс ханнык көрүҥүн ордороҕун?

– Махтал, ыйытыыҥ иһин. Мин бэйэм веб-комикстары, күлүүлээх стриптэри уруһуйдуубун. Балар кылгас сюжеттаах буолаллар. Өссө сериал комикстары айбытым – «Мүччүргэннээх сырыы оскуолата» уонна «Хотугу Фея». «Мүччүргэннээҕим» икки томнаах, биир тома 13 сиэрийэлээх.

Ис дьыала министиэристибэтин пресс-сулууспатын сакааһынан, «Эдэр полицейскай» диэн стрип комикстары оҥорбутум. Ис хоһооно дьиҥ олоххо буолбут түгэннэргэ олоҕурар.

Улаатар сааспар «Араас эйгэ доҕотторум», «Хаспах» диэн кыра ваншоттары оҥорбутум. Ол аата кыра дьоҕус кинигэлэр: 16-24 лиистээхтэр, биир сюжеттаахтар.

– Бу дьарыгыҥ тус бэйэҕэр тугу биэрэрий?

– Комикстары айыы – мин олоҕум сорҕото. Онто суох олохпун сатаан көрбөппүн. Бэйэбин өйдүүр буолуохпуттан куруутун уруһуйдуубун. Оҕо сылдьан эдьиийим Мичийэлиин иккиэн холонон көрөрбүт, остуоруйалары айарбыт. Комикстарым миигин хайдах баарбынан көрдөрөллөр.

Этэргэ дылы, бу хайысхаҕа харахпын аспыт киһинэн тастыҥ убайым Гордей Спиридонов-Хорор Карфохус буолар. Сүрүн сүбэлэри кини биэрэр. Холобура, панеллары оҥорууга, сюжеты хайдах сааһылыырга, персонажтары толкуйдуурга. Биирдэ Гордей: «Биллэр остуоруйаҕа экшн-сюжет эбэн, комикста оҥор», – диэн сорудахтаабыта. Мин: «Кыайыам дуо?»—дии санаабытым. Онтон, дьэ, оҥорон истэҕим ахсын арыллан, умсугуйан барбытым. Ол түмүгэр «Колобок», «Айанньыт баҕа», «Кыһыл көмүс балыкчаан» диэн комикстары «төрөппүтүм». Олору «Хатан» сурунаалга «сүрэхтээбитим». «Бэлэм буол+» үлэһиттэрин кытта улуустарынан сылдьан, ааҕааччылардыын көрсүбүппүт.

Кинилэр баҕа санааларын эппиттэрэ: «Аниме комикстар хаһыакка тахса турдуннар», – диэн. Ол көрдөһүүлэриттэн төрүт култуурабытыгар олоҕурар «Хотугу Фея» сиэрийэлэр үөскээбиттэрэ.

– Бу эйгэҕэ холобур оҥостор худуоһунньугун?

– Бастатан туран, эппитим курдук, убайым Гордей. Кини миигин Бельгияттан төрүттээх Эрже айымньыларын кытта билиһиннэрбитэ. Эрже аан дойдуга биллэр Тинтин сырыыларын суруйбута. Уопсайа 24 альбомнаах. Арассыыйаҕа Тинтин мүччүргэннэх сырыылара бэчээттэнэллэр. Хас биирдии тахсар нүөмэрин сурутан ылар этим. Дьокуускайга маҕаһыыҥҥа атыылаһа тиийдэхпинэ: «Эн эрэ сакаастыыгын», – дииллэрэ. Билигин миэхэ 21 кинигэтэ баар, улахан кэллиэксийэ буолар. Мин билинэбин, Эрже сорох уруһуйдарын дэтээллэрин үтүктэбин. Холобур, персонаж күлэригэр төбөтүттэн хааппылалар ыһыллалларын. Эрже комикстара миигин абылаабыттарын ааһан, айарга-тутарга кынаттыыллар. Кини билигин биһиги кэккэбитигэр суох, ол эрээри түгэн тосхойбута эбитэ буоллар, мин кинилиин көрсүөм этэ.

– Оттон аатырбыт Стэн Ли туһунан санааҥ?

– Стэн Ли эмиэ сүдү талаан. Кини комикстарын бары да кэриэтэ билэбит – «Люди Икс», «Доктор Стрэндж» уонна «Халк». Кинитэ суох Марвел суох буолуо этэ, «Человек-паук», «Халк» эмиэ суох буолуо этилэр. Кини соҕотох эрэ айбатаҕа, ону умнар сатаммат, улахан хамаанда үлэтин түмүгэ буолар. Стэн Ли босуобуйалары суруйбута. Комикстары хайдах ойуулуур, оҥорор туһунан кинигэтэ биһиги дьиэ кэргэн бибилэтиэкэтигэр баар. Стэн Ли улахан киэҥ суоллаах-иистээх худуоһунньук. Кини комикстара улахан да дьоҥҥо суолталаммыттара. Бу көстүү култуура феномена буолла.

— Бэйэҥ ханнык ньыманан, тиэхиньикэнэн ойуулуугун?

– Бу олус ымпык-чымпык сыралаах үлэ. Бастаан персонажкын, онтон кинини тулалыыр эйгэтин, ол быраабылаларын (ону хайаан да тутуһуохтаахтар) толкуйдуугун. Оччоҕо эрэ биир сюжеттаах лииньийэ тахсар, ааҕааччы эн дьоруойдаргын итэҕэйэр, бэйэтин кинилэри кытта тэҥниир. Сюжеттары кылгас уонна судургу оҥорор ордук. Холобур, «фея тугутчаан төрөппүттэрин буларыгар көмөлөһөр» диэбит курдук.

Идиэйэ киирдэҕинэ, ону кумааҕыга түһэрэ охсобун. Көмпүүтэргэ уруһуйдуур ордук. Ол билиҥҥи кэм ирдэбилэ – хаачыстыбата үрдүк таһымнаах буолар. Онно тиэкистэрин суруйан туруораҕын. Биир томнаах комикс 2-3 сыл оҥоһуллуон сөп. Бэчээккэ ыытарбытыгар, сыанатыттан көрөн, хампаанньаны талабыт, эксэмпилээрэ 20 устуука эҥин буолар. Биир том – 300 солкуобай. Урут атыылыыр этибит, билигин тохтотон турабыт.

– Интэриниэт комикстарын искусство көрүҥэ диэххэ сөп дуо?

– Комикс – айымньы, электроннай да буоллаҕына, онон искусство көрүҥэ буолар.

– Комикстаргар баар куоска туһунан.

– Ити мин 4 саастаах Дэдпулум. Комикстарым биир сүрүн персонаһа буолар

— Дохуоттанаҕыҥ дуу, бу дьарыккыттан?

– Суох, арай хаһыаттартан гонорар ылааччыбын. Комикстарым мин инникибин түстүүллэр. Спортсменнар этэллэр: «Бастаан дьарыктанар ыарахан этэ, онтон аны этиҥ-хааныҥ ирдиир буолар», – диэн. Миэхэ эмиэ ол курдук: уруһуйдаабакка сатаан өр сылдьыбаппын.

– Былааныҥ?

– «Хотугу Фея» 2-с туомун ситэрии, «Мүччүргэннээх сырыы оскуолата» 4-с туомун таһаарыы. «Ньургуйаана» комикстарбын салҕыам. Ол «Хатан» сурунаалга тахсыбыта, эдэр удаҕан кыыс туһунан. Уонна убайым Гордей «Аптаах илиилээх уолун» уруһуйдуубун.

2012 сылтан Дьокуускайга «КоMIX-Мания» диэн түмсүү баар. Бу иһинэн «Нордика» кыргыттар кулууптара үлэлиир. Онно маастар-кылаастарбытын сөргүтүөхпүт этэ.

Суруналыыстыкаҕа кэлэрбэр эмиэ бу дьарыгым төрүөт буолбута. 2011 сыллаахха «Волк грамотей» комиксым «Юность Севера» хаһыакка тахсыбыта. Онно эрэдээктэр Е.А. Третьякова: «Юнкордар наадалар, онон суруй», – диэн эппитэ. Онтон ыла аны ыстатыйа суруйан барбытым. Үөрэххэ туттарсарбар бэчээттэммит 123 матырыйааллаах этим. Суруналыыстыканы бүтэрэн баран, «Она+» хаһыакка үлэлии сылдьыбытым, хомойуох иһин, сабыллан хаалбыта. Оттон билигин бу парламент хаһыатыгар кэрэспэдьиэммин.

– Комикс айааччылар тэрээһиннэригэр, күрэхтэригэр кыттааччыгын дуо?

– 2015 сылтан Дьокуускайга «GEEK Fest» диэн тэрээһин буолар. Онно кыттарбыт, пандемия буолуор диэри. «КоMIX-Мания»-лар араас күрэхтэһиилэри ыытабыт. Бэйэм тохсуска үөрэнэ сылдьан «Бэлэм буол+» хаһыаты кытта «Комикс дьоруойун уруһуйдаа» диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкуруһу тэрийэ сылдьыбытым. Кыайыылаах кыыс үлэтин билигин да уура сылдьабын. Көрдөхпүнэ сүргэм көтөҕүллэр, үчүгэй кэми санатар иэйиилэр саҕыллаллар. Кыттыбыт оҕолор мин айар үлэм сүгүрүйээччилэрэ этилэр. Үтүө тыллара олус үөрдүбүтэ. Грамоталарын эҥин бэйэм толкуйдаан оҥорбутум.

Оҕо сылдьан «Аартыка» кинигэ күрэҕэр кыттыбытым, кылгас сингл оҥорбутум уонна Гран-прини ылбытым. «Хотугу Фея» ол синглга олоҕурбута.

Доҕорбун кытта «Прометей» хампаанньа тэрийбит күрэҕэр кыттыбыппыт. Онно саҥа тутулла турар микрооройуон күрүө эркиннэригэр Саха Сирин 4 дьылын кэмин уруһуйдаабыппыт. Иккис миэстэ буолбуппут. Кэлин ону көтүрбүттэрэ.

Инстаграмҥа блогтаахпыт. Онно күннээҕи кэтээн көрүүлэрбитин уруһуйдаан таһаарабыт. Доҕорбунуун биир интэриэстээх буолан, олус тапсабыт. Сэттэ сыл устата доҕордоһон, бу Саҥа дьыл иннинэ ыал буолбуппут.

— Эйиэхэ ситиһиилэри баҕарабын. Оттон күндү ааҕааччылар, Нарыйа Иванова үлэлэрин Инстаграм @nakacomics сирэйигэр көрүөххүтүн сөп.