Уопсастыба

Саха оҕун сөргүтэр, киэҥ эйгэҕэ таһаарар хамсааһын саҕаламмыта бэһис сыла буолла. 2017 с. Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин Бэрэссэдээтэлэ, Национальнай Олоҥхо  кэмитиэтин Бэрэссэдээтэлэ А.Н. Жирков көҕүлээһининэн Ил Түмэҥҥэ «Саха ох саата» диэн төгүрүк остуол ыытыллыбыта. «Төгүрүк остуолга» тимир, мас уустарыттан саҕалаан учуонайдарга, учууталларга, спортсменнарга тиийэ сүүсчэкэ киһи кыттыбыта. Саха оҕун федерациятын тэрийэр, саха оҕун сөргүтүүгэ уонна тарҕатыыга үөрэх, спорт, култуура, о.д.а. министиэристибэлэри тардар, сыллата саха оҕунан ытыыга өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэхтэри тэрийэр туһунан быһаарыы ылыныллыбыта. Ол сыл Бүлүү улууһугар ыытыллыбыт өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо Ыһыаҕын программатыгар киирэн, саха уустара оҥорбут ох сааларынан далла мэндэйиигэ бастакы күөн күрэс ыытыллыбыта. Маҥнайгы түһүлгэҕэ 17 уус бэйэлэрэ оҥорбут охторунан таба ытыыга уонна ырааҕы ытыыга, ону таһынан ох саа тэбэр күүһүн кээмэйигэр күрэхтэспиттэрэ. Онтон ыла бу күөн күрэс өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо Ыһыахтарын аайы тэриллэр үгэһэ олохтоммута.

Ааспыт 2022 сыл алтынньытыгар А.Н. Жирков саха ох саатын сайыннарыы туһунан туспа мунньах тэрийбитэ. Онно СӨ физическэй култуураҕа уонна спорка министиэристибэтэ, туһааннаах спорт тэрилтэлэрэ, «СӨ уустарын Сойууһа», аатырбыт уустар Б.Ф. Неустроев-Мандар Уус, Н.И. Егоров-Баайаҕыын, о.д.а. үгүс дьон кыттыыны ылбыта. Бу мунньахха саха оҕун сөргүтүүгэ туох үлэ барара дьүүллэһиллибитэ. Өрөспүүбүлүкэ сорох тэрилтэлэрэ, чуолаан үөрэх министиэристибэтэ (миниистир И.П. Любимова) омук төрүт дьарыгын сөргүтүүгэ көмө буолар тустаах дьаһалларын ылыммакка олороро ыйыллыбыта. Саха оҕун сөргүтүүгэ анал былааннаах үлэ ыытыллыахтааҕын туһунан киэҥ кэпсэтии буолбута. Саха оҕунан күрэх балаһыанньатын уларытар, күрэхтэһиини сылга икки төгүлтэн итэҕэһэ суох тэрийэр туһунан этиилэр киирбиттэрэ. Саха оҕунан бастакы кыһыҥҥы күрэс ити быһаарыыларга олоҕуран ыытылынна. 

Күрэхтэһии норуот талааннааҕа Евдокия Павлова-Далбар Кылыһах, Николай Аржаков-Боло Уус ох саа кылын тардар доҕуһуоллаах «Ох саа туһунан» тойугунан эҕэрдэтинэн саҕаланна. 

Түһүлгэҕэ кыттыыны ылбыт Ил Түмэн бастакы вице-спикерэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дарханын иһинэн Национальнай  Олоҥхо  кэмитиэтин  Бэрэссэдээтэлэ А.Н. Жирков саха омук былыргы сахтартан, тыынын өллөйдөнөр, биир сүрүн тэрилин – саха  ох саатын сөргүтэн, төрүт үгэспитин, ыччакка иҥэрэр сорук суолтатын туһунан этиитин, мустубут дьон улаханнык сэргии, сөбүлүү иһиттэ.  Бу үгэспитин сөргүтэн, сайыннаран, ыччат дьоммут дьарык оҥостон, аан дойдуга ыытыллар күрэхтэргэ, Олимпийскай оонньуулар чыпчаалларыгар тиийэ тахсалларыгар тирэх буолуоҕа диэн этиитэ алгыс курдук иһилиннэ.

Уустары Баһылай Манчаары аатынан спорт национальнай көрүҥнэрин киинин дириэктэрэ  Г.А. Васильев, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ох сааҕа Федерациятын бэрэссэдээтэлин э.т. В.А. Бурцев эҕэрдэлээтилэр.

Уустар бэйэлэрэ уһанан оҥорбут ох сааларын туһунан кэпсээтилэр, алта хаамыы сиртэн туртаһы тыын сиргэ түһэриигэ 10 см. эргимтэлээх төгүрүгү ытыыга күрэхтэстилэр. Онтон ох саа тэбиитин күүһүн көрүү буолла. Дьүүллүүр сүбэни этнограф, ох сааны чинчийээччи, Е.М. Ярославскай аатынан Хотугу норуоттар историяларын уонна култуураларын музейын научнай үлэһитэ В.В. Попов салайда.  Бастыҥ оҥоһуулаах ох саа диэн күрэххэ былыргы саха ох саа историятын чинчийэн уһаммыт Н.Н. Аржаков-Боло Уус бастаата. Иккискэ – Р.И. Готовцев, үһүскэ – Сунтаар ууһа, далла мэндэйии күөн күрэстэригэр көтүппэккэ кыттааччы К.В. Петров таҕыстылар. Бэргэн ытыыга Намтан Р.В. Захаров бастаата. Иккис – Р.И. Готовцев, үһүс – К.В. Петров буоллулар. Ох саа тардыытын (кирсин) күүһүн фунтомерынан кээмэйдээһиҥҥэ Таатта ууһа Л.С. Васильев оҕо лаппа чорбойон бастаата, иккис – Сунтаар ууһа К.В. Петров, үһүс – Н.Н. Аржаков-Боло Уус буоллулар.

Саха оҕунан ытыыга бастакы кыһыҥҥы күрэс кыттыылаахтара Национальнай  Олоҥхо  кэмитиэтин  Бэрэссэдээтэлэ А.Н. Жирковка саха духуобунай уонна матырыйаалынай култуурата сайдыытыгар, саха уустарыгар уҕараабат кыһамньытын иһин, ону сэргэ Өрөспүүбүлүкэтээҕи бастакы кыһыҥҥы күрэһи тэрийээччилэргэ махтал тылларын эттилэр. Маннык түһүлгэлэр тэриллэллэрэ туһалаахтарын, тэрээһиннэр улуус аайы саха үгэс буолбут култууратын, спордун сайдыытын бырагырааматыгар киллэриллэллэрэ көдьүүстээх буолуоҕун бэлиэтээтилэр, салгыы үлэлииргэ баҕалаахтарын эттилэр.

Александр Николаевиһы кытта көрсүһүү түмүгүнэн быйыл күһүн саха ох саатын туһунан холбоһуктаах научнай-практическай конференция тэрийэргэ, саха ох саатын оҥоһуутун чуолкайдыыр туһугар өрөспүүбүлүкэ түмэллэрин (музейдарын) кытта сүбэлэһэн саха оҕун эталоннай көрүҥнэрин быһаарарга, саха оҕун оҥорууга уустар бары араҥаларын кытыарарга, Ил Дархан А.С. Николаев олохтообут саха төрүт үгэһин сөргүтээччилэр истипиэндийэлэригэр уустар истэринэн саха оҕун оҥоруунан дьарыктанар биир бастыҥ ууска истипиэндийэ ананарыгар, о.д.а. этиилэр киирдилэр.  

Уустар ох сааларын иһирэх түһүлгэтэ оһуохайынан түмүктэннэ.