Уопсастыба

Максим Николаевиһы кытары мин дойдубар, Чурапчыга, «Бахсы» сопхуоска дириэктэрдиир сылларбар билсибитим, кини оччолорго райсэбиэт бэрэссэдэтэлинэн талыллан үлэлии  кэлбитэ. Кэлин улуус дьаһалтатыгар, Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтигэр үлэлиир сылларбар сибээспин  быспатаҕым, биирдэ эмит тырааныспарга наадыйарын эттэҕинэ, көмөлөһөр  этим. Кини миигин «уолум» диир буолара,  кини кыра уола Мишалыын саастыы этибит. 2017-2019 сс. (2 сыл 1 ый) «Сахаплемхолбоһук» ААУо  салайааччынан үлэлиир кэмнэрбэр, өрөспүүбүлүкэҕэ племенной үлэ историятын билсибитим.

Максим Николаевич оччолорго эдэр холкуос бэрэссэдээтэлэ   племенной үлэ экономикаҕа быһаччы сабыдыалын дьэҥкэтик сыаналыыр, хаһаайыстыбаннай үлэ түмүктээх буолуутугар ырааҕы  көрөр салайааччы буолан, бу үлэ саҕаланар аанын арыйсыбыт эбит. Ол курдук, 1967-1972 сс. түөрт нэһилиэги хабар, хаалыылаах  үлэлээх «Дьоруой Егоров» холкуоска  бэрэссээтэлинэн талыллан баран, холкуоһун үрдүк көрдөрүүлээх миллионер-холхуос оҥорон «Бочуот Знага» уордьанынан наҕараадааламмыта. Ити ситиһии биир сүрүн төрүөтүнэн  1970 с. Приморьеттан 70 ыраас хааннаах симменталь боруода бургунаһы   «Госплемхолбоһук» (кылаабынай зоотехник Маппырова Мария Георгьевна) нөҥүө аҕалбыта буолар.   2018 сылы көрсөр тэрилтэ Саҥа дьылыгар Максим Николаевиһы ыҥыран, «Саха Өрөспүүбүлүкэтин племенной сулууспатын бэтэрээнэ» диэн ааты инэрэн бочуоттаабыппыт. Онно кэлэ сылдьан мусуойбутугар «Нарыннаайы» диэн рекордсмен ынах хаартыскатын көрөн: «Бу мин аҕалбыт бургунастарбыттан төрөөбүт ынах, Тандаҕа оччолорго Үлэ Дьоруойа Михаил Готовцев доярдыыра, ол боруода  ынахтар  кини үрдүк көрдөрүүнү ситиһэригэр олугу уурбуттара, онно мин кыттыгастаах курдук сананабын», -- диэн олус үөрбүтэ.  Кырдьык бу Нарыннаайы  (Дьоруой Михиал Готовцев ынаҕа) оччолорго аҕалыллыбыт ыраас хааннаах симменталь бургунас төрдүс көлүөнэ оҕолоро эбит. 1983 с. рекорднай көрдөрүүтэ 6137 киилэ үүт, үүтүн  сыата 4.6 % эбит! Бу ынах барыта уон үстэ  төрөөбүт, онтон тыһыта икки, уоннааҕылара оҕустар, олортон 5 оҕус «Госплемхолбоһукка» ылыллыбытара, кинилэр сиэмэлэринэн өрөспүүбүлүкэҕэ араас  сылларга 81 тыһыынча ынах сиэмэлэммит. Онон Нарыннаайы саамай үрдүк көрдөрүүлээх оҕустары төрөппүт ынах быһыытынан өрөспүүбүлүкэ племенной үлэтин улахан ситиһиитэ буолан, племүлэ историятыгар  киирбит.

2018 с. баччаларга Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччыта-тыа хаһаайыстыбатын миниистирэ  Петр Николаевич Алексеевтыын сүбэлэһэн баран, Максим Николаевич 85 сааһын бэлиэтээбиппит, сахалыы убаһа бэлэх туттарбыппыт. Сайынын ыһыахха ыҥырбыппытыгар доруобуйатынан кыайан кэлбэтэҕэ, онон ыһыах кэнниттэн ыһыах аһа-үөлэ кэһиилээх Тулагыга даачатыгар бара сылдьыбытым, Тулагы нэһилиэгин баһылыга Егор Гаврильевич Попову  илдьэ.  Былырыын, тохсунньуга  эргэ Саҥа дьылынан тиийэн,эҕэрдэлээн, өр кэпсэтэн-ипсэтэн, чэйдээн, хаартыскаҕа түһэн кэлбитим. Ити бүтэһик көрсүһүүм буоларын билбэтэҕим.

Саха омукка дэҥҥэ төрөөн ааһар ытык киһини кытары алтыһан, астына кэпсэтэн, аҕыйахта да буоллар, истиҥ ытыктабыл сыһыаны  тиэрдибиппин бэйэм олоҕум үтүө, дьоллоох түгэннэринэн ааҕабын.

Николай ПОПОВ,  Дьокуускай  к.