Уопсастыба

Саха Сириттэн «Insigth People» эрэгий­иэннээҕи салаатын салайааччыта Айыына Федорова, продюсерскай киин резиденнара «Саха» НКИХ артыыһа Сандра Жегусова, фитнес-тириэньэр Татьяна Портнягина уонна саҥа саҕалаан эрэр блогер Гаврил Дохунаев кытыннылар. Уопсайа Уһук Илинтэн Благо­вещенскайтан, Камчаткаттан, Бурятияттан, Хабаровскайтан, Владивостоктан 60-тан тахса блогер көрүстэ. Бүгүн пуорум кыттыыллааҕа, Абый улууһуттан сылдьар Гаврил Дохунаевы кытары көрсөн кэпсэттибит.

— Гаврил, үтүө күнүнэн! Бастатан туран, бэйэҥ тускунан кыратык билиһиннэрэргэр көрдөһөбүн.

— Төрөппүттэрим Абыйтан төрүттээх­тэр. Индигир өрүс үрдүгэр турар Кэбэргэнэ нэһилиэгэр төрөөбүтүм уонна улааппытым. Култуура эйгэлээх, элбэх оҕолоох дьиэ кэр­гэҥҥэ күн сирин көрбүтүм. Ийэм Ольга Михайловна СӨ үөрэҕириитин туйгуна, «Учууталлар учууталлара», үлэ бэтэрээнэ. Билигин даҕаны байааны туппу­тунан ыччаты эбээннии тылынан ыллыырга дьа­рыктыыр. Аҕам Иван Афа­насьевич хара тыаны тэлэ сылдьар булчут этэ.

Бииргэ төрөөбүттэр ара­ас идэлээхтэрбит, ол эрээри сыанаҕа тахсарбытын олус сөбүлүүбүт. Идэбинэн экэнэ­мииспин, култуура салааты­гар, маны тэҥэ бухгалтерияҕа үлэлээбитим. Билигин куорак­ка олоробун. Блогердааһынтан ураты, ырыа эйгэтигэр үлэли­и-хамсыы, айа-тута сылдьа­бын. Бэйэм ырыа тылларын, матыыптарын айабын, биир дойдулаахтарым ырыаларын сөргүтэбин, саҥа тыыннаан киэҥ эйгэҕэ таһаарабын. Били­гин продюсердаан холонорго былааннаахпын.

— Улахан пуорумҥа кыттан кэлбиккит туһунан кэпсээ эрэ.

— Олус дириҥ ис хоһоонноох пуорум буолан ааста. Маҥнайгы күн «Rutube» ханаал шоутугар уһуллубуппут, «Бункер» диэн аап­тарскай оонньууга кыттыбыппыт. Пуорум иккис күнүгэр блогтары сайыннарыыга туһуламмыт араас сиэксийэлэр ыытыллыбыттара. Дьон интэриэһин тардар тиэкистэри оҥорорго уонна саҥа сурутааччылары ыҥырарга үөрэппиттэрэ. Эбиэт кэннэ «Premier» платформа үлэһиттэрин кытары олус интэриэһинэй көрсүһүү тэрил­либитэ. «ТНТ» ханаалга көстөр «Мир! Дружба! Жвачка!» сериал артыыстарын кытары атах тэпсэн олорон кэпсэттибит. Пуорум үһүс күнүгэр «Уһук Илин уокурук эрэгийиэннэригэр блогердааһыны сайыннарыы» уонна «Уһук Илин уокурукка медиаконтеннары туһаныы уратылара» диэн төгүрүк остуоллар буолбут­тара. Бурятия өрөспүүбүлүкэтиттэн култуура миниистирэ араас эйгэттэн исписэлиистэр, киинэ уонна тэлэбиидиэнньэ артыыстара, блогердар кыттыбыттара. Пуоруму түмүктүүр тэрээһини «PREMIER» платформа бэрэстэбиит­эллэрэ салайан ыыттылар. Манна үҥкүү-битии, билсиһии, өйдөбүнньүк бэлэхтэри туттарыы, 90-с сыллардааҕы ХИТ-нан доҕуһуолламмыт дискотека буолла.

Саха Сирин дэлэгээссийэтин Владивосток куорат филиалын аатыттан «Без слов» шоуга ыҥырбыттара. Манна мин уонна Сандра Жегу­сова кыттыбыппыт.

— «Insigth People» продюсерскай киини кытары дуогабар түһэрсиллибитин туһунан сырдатыаҥ дуо.

— Өр кэмҥэ бүддьүөт тэрилтэлэригэр үлэлээбитим. Дойдубар интэриниэт бы­тааныттан блогердааһыны улаханнык ылсыбат этим. 2022 сылтан уоппуска­бар тэттик видеолары устаммын, дьон интэриэһин тардан, үгүс көрүүлэрдээх буолбута. Оттон быйыл «Insigth People» кииҥҥэ киирдим. Манна ким баҕалаах барыта киирбэт. Сурутааччы ахсаана 5 тыһ. тахса буолуохтаах. Бу киин Арассыыйа үрдүнэн араас эйгэҕэ үлэ­лиир блогердары түмэр. Мин хайыс­хам үксүн «ЛайфСтайл», ол эбэтэр тус олохпун уонна бэйэм көрүүлэрбин билиһиннэрэбин. Онон, пуорум чэрчитинэн ыытыллыбыт соци­альнай ситимнэри үлэлэтэргэ улахан уопуттаах спикердэр лиэксийэлэрэ туһалаах буолла. Маннык пуорумнар өссө буолуохтара диэн бигэ эрэллээхпин. Түгэнинэн туһанан Саха Си­ринээҕи филиал салайааччытыгар Айыынаҕа махталбын тиэрдэбин.

— Блогердааһын туох үчүгэй өрүттээх диэн сыанылыыгын?

— Социальнай ситим элбээн, бүтэһик сыл­ларга Саха Сиригэр блогерство биллэрдик сай­ынна. Араас хайысханы баһылаабыт кыргыт­тар да, уолаттар да бэртээхэй блогтары арыйдылар. Дьону үтүөҕэ-кэрэҕэ тардаллар. Холобур, Татьяна Портнягина фитнес-блогер, Сандра Жегусова бьюти-индустрия хайысхала­ах. Мин 2022 с. саамай элбэх көрүүлэри ылары ситиспитим. Билигин социальнай ситимнэргэ 10,5 тыһыынча сурутааччылаахпын.

— Интэриэс туохтан саҕаламмытай?

— Видео устуутунан уонна хаартыскаҕа түһэриинэн оҕо сааспыттан дьарыктанабын. Араас кылгас роликтары оҥоророр этим. Ол эрэн, анаан видео устан блогердыыр санаам суох этэ. Соһуйуох иһин, дьон сөбүлээн социальнай ситимнэргэ суруттаран барбыта.

Билигин араас хабааннаах 100- тэн тахса видеонан устуулаахпын. Ханаалбар чугас дьонум күннээҕи олоҕун, дьарыктаах ыччаты, чөл олоҕу, айаны, сынньалаҥы, туох интэриэһинэйи билбиппин-көрбүп­пүн таһаарабын.

— Аныгы информация ки­эҥник тарҕаныытын кэмигэр «кибербуллинг» диэн өйдөбүл баар. Оннугу көрсүбүтүҥ дуо?

— Ол баар. Сорох «хейтер­дар» блогердар бары элбэх харчылаахтар дии саныыллар. Оннук буолбатаҕа чахчы. Элбэх сурутааччылаах блогер туспа хамаандалаах буолар, олорго хамнас төлөһүөн наада. Саха Сиригэр күннээҕи харчыгын оҥостоҕун, «үөгүлүүр үптэнэн» массыына да, кыбартыыра да атыыласпаккын. Маныаха эмиэ бэлэм буолуохха наада.

— Сорох социальнай ситимнэр Арассыый­аҕа сабыллыахтарыттан блогердар ахсааннара аччаата дииллэрин сөбүлэһэҕин дуо?

— Оннук буолбатах. Блогтары устарга араас сыһыарыылар, бырагыраамалар элбэх­тэр. Холобур, саамай биллэр уонна элбэх көрөөччүлээх «YouTube» ханаал. «Yappy» арассыыйатааҕы социальнай ситим сыһыа­рыытынан билигин хамнас аахсан ылыахха сөп. Мин билэрбинэн, Саха Сириттэн бу сыһыа­рыынан хамнас аахсар саха кыыһа баар. Оттон мин ВКонтакте уонна «Yappy» ханаалларга баарбын.

— Блогер буоларга туох ирдэнэрий?

— Барытыгар бэлэм, аһаҕас, кэпсэтинньэҥ, дьон интэриэһин билэр, камераҕа чэпчэкитик саҥарар да, устар да, тулуурдаах, кыраттан кыыһырбат буоларыҥ ирдэнэр. Сорохтор «хайп» тардан түргэнник биллиилээх буола сатыыллар. Тус бэйэм ону утарабын. Маныаха тустаах лиэксийэлэри оҕо лааҕырдарынан сылдьан кэпсиибин.

— Саамай элбэх көрүүнү ылбыт виде­оларыҥ?

— Тыа сирин олоҕун кэпсиир устууула­рым ордук дьон сэҥээриитин тарпыта. Маны тэҥэ, оҕо күүтэр уонна оҕолоох дьиэ кэргэт­тэргэ судаарыстыбаттан ананар төлөбүрдэр тустарынан сырдаппытым, 100 тыһ. тахса көрүүнү хомуйбута. Нэһилиэнньэҕэ үөрэтэр, туһалаах контены тарҕатар ордук наада.

— Блогердыыргар хамнастанаҕын дуо?

— Өрүү буолбатах. Биирдиилээн дьон, тэрилтэлэр угуйук сакаастыыл­лар. Ханаалбар соҕотох үлэлиибин, анал аппаратурам аҕыйах, ордук төлөпүөҥҥэ устабын, оттон ноутбукка монтажтыыбын. Инникитин анал обо­рудование атыылаһар баҕалаахпын.

— Блогердар нолуок төлүүр буолу­охтара диэни истибитиҥ буолуо. Манна эн тус санааҥ.

— Сөптөөх сокуон дии саныыбын. Урбаанньыт быһыытынан регистрация­ланан, «бэйэ дьарыктаах» (самозанятай) буолуохха сөп, оччотугар, кэлин биэнсийэҕэ тахсарга туһалаах буолар. Судаарыстыба табыгастаах усулуобуйаны тэрийэн эрэр диэн сыаналыыбын, ол курдук, сорохтор аҥаардас блогердааһынынан эрэ хамнаста­нан олороллоро кистэл буолбатах. Кинилэр сокуон иннигэр ыраастар, дохуоттарын куттаммакка көрдөрөр кыахтаналлар. Ол эрээри, манна кэккэ ыйытыктар үөскүүллэр. Сорох маҕаһыыннар харчынан буолбакка, атастаһыы (бартер) ньыматынан үлэлииллэр. Ол эбэтэр, оҥорон таһаарбыт бородууксуй­аларынан төлөһөллөр. Нолуок төлүүр түгэ­нигэр, ити ньыманан дохуот ылыллыбытын хайдах көрдөрүөххэ сөбүн билбэппин.

— Блогердыан баҕалаах ыччакка баҕа санааҥ?

— Саха ыччатын уратыта – кини өйү­гэр-санаатыгар, олоҕу ураты көрүүтүгэр. Туохтан даҕаны толлубакка, иннилэрин диэки сыал туруорунан толлубакка баран истиннэр. Блогердааһын, дьиҥэр, чэпчэкитэ суох дьа­рык. Блогтары араас дьон көрөр-истэр, сэ­мэлээччилэр даҕаны баар буолаллар. Сорох кэмҥэ видео көрүүнү хомуйбат, сурутааччы ахсаана эбиллибэт буолуон сөп. Онтон толлу­батыннар. Бүгүн суох, сарсын сүүһүнэн киһи эбиллиэн сөп. Дьону кытта кэпсэтэн-ипсэтэн, элбэҕи билэн-көрөн иһиэхтээх. Онуоха сайдар кыах баһаам. Аныгы үйэҕэ информация дэ­лэй. Интэриниэт ситимигэр туох барыта баар. Блогер буолуон баҕалаахтар тус бэйэлэригэр бренд толкуйдууллара туһалаах. Холобур, Владивостоктан резидеммыт Настя Руслака бэйэтэ туспа бреннаах. Русалка таҥаһын анаан тиктэрэр, контенын устар. Онон кинини үгүс киһи билэр. Билиҥҥитэ тус бэйэм бренд көрдөнө сылдьабын.

— Гаврил, быыс булан кэпсэппиккэр махтанабын, ситиһиилэри баҕарабын.