Уопсастыба

Бу күннэргэ Дьокуускай куоракка норуоттар икки ардыларынааҕы таһымнаах «Азия оҕолоро» успуорт оонньуулара, этниичэскэй киинэ уонна «Мамонтенок» сыырка бэстибээллэрэ, онтон да атын тэрээһиннэр ыытыллаллар. Онон Туймаада ыһыаҕар Арассыыйа араас эрэгийиэннэриттэн уонна тас дойдулартан үгүс киһи ыалдьыттаата.

Ыһыах ыытыллыбыт Үс Хатыҥ ытык сиригэр 19 түһүлгэҕэ 100-тэн тахса сиэр-туом, култуура, успуорт тэрээһиннэрэ, онтон да атын дьаһаллар ыытылыннылар.

Дьөһөгөй Айыыттан арчыланыы, Аар Кудук Чэчир маска ыраастаныы, Сэргэ иччитигэр сүгүрүйүү, Үөһэ Айыыларга махтаныы, Ытык сиргэ сүгүрүйүү, кымыс иһии, күнү көрсүү сиэ­рэ-туома ыытыллан, дьон-сэргэ күүс-уох ылла, алгыстанан сүргэлэрэ көтөҕүлүннэ.

Ыһыахчыттар илии-илиилэриттэн ылсан, күн үҥкүүтүн үҥкүүлээн, оһуохайдаан ойдулар, эһиэхэйдээн тэйдилэр.

Уран уустар, худуоһунньуктар, иистэнньэҥнэр оҥоһуктарын, ас-үөл, ынах сүөһү быыстапкалара дьон интэриэһин тартылар. Үс Хатыҥҥа атыы-тутуу дэлэччи тардылынна.

Түһүлгэни киэргэтиигэ, тойукка, үҥкүүгэ, оһуохайга, олоҥхоҕо, хомуска, чабырҕахха, хабарҕа ырыатыгар, сахалыы аакка, саха таҥаһыгар, сандалыга, сылгы киэргэлигэр, мас, тимир уустарыгар күрэхтэр ыытылыннылар, кыайыылаахтар быһаарылыннылар. Кэрэ куолар уһун суһуохтарын, сиэдэрэй симэхтэрин-таҥастарын көрдөрдүлэр. Онтон дуулаҕа күүстээхтэр, быыппастар былчыҥнаахтар, быһый атахтаахтар, сымса туттунуулаахтар, кыраҕы харахтаахтар күрэхтэһэ оонньоотулар, күөн көрсөн уруйданнылар.

Үгэскэ кубулуйбут «Дыгын оонньуулара» саха успуордун сэҥээрээччилэртэн саҕалаан, кыра оҕотугар тиийэ интэриэһи тардар. Туймаада ыһыаҕын киин түһүлгэтигэр дьон олорор сирэ да ордубата. Саха Сирин 12 күүстээх уолана икки күн устата күөн көрүстүлэр. Быйылгы оонньуулар тус уратылардаах буолла. Ол курдук, урут күрэхтэһии бастакы күнэ  успуорт былаһааккатыгар ыытыллар эбит буоллаҕына, быйыл икки күн устата киин түһүлгэҕэ толору ыытылынна. Иккиһинэн, күрэхтэһээччилэр хас да сыл көтөхпүт таастарын саҥа ыарахан ыйааһыннаах тааска уларыттылар. Үсүһүнэн, оҕунан ытыы көрүҥэ эмиэ уустугурда, тоҕо диэтэххэ, сыалы үрдэлгэ туруоран биэрдилэр. Тыҥааһыннаах киирсии, кытаанах хапсыһыы, эрийсиилээх күрэхтэһии түмүгүнэн кыайыылааҕынан 10-с сылын күрэхтэһэр Дьулустаан Ноговицын (Таас Боотур) таҕыста. Таас Боотур өрөгөйүн уруйдаан, киин түһүлгэ айхаллыыр хаһыынан, ытыс тыаһынан өрө хабылла түспүтэ Горнай улууһун боотура чахчы дьон билиниитинэн, уҕараабат тапталынан туһанарын бигэргэттэ. Бу чаҕылхай кыайыы Туймаада ыһыаҕын биир саамай күүтүүлээх уонна умнуллубат түгэнинэн буолла.

Ат сүүрдүүтүн сэҥээрбэт саха диэн суоҕа буолуо. Ол курдук, Үс Хатыҥ И. С. Свинобоев аатынан ипподромугар ыытыллыбыт Ил Дархан бирииһигэр ат сүүрдүүтэ үгүс дьону муста. Сүрүн сүүрүү 2400 миэтэрэҕэ ыраас хааннаах боруода аттарга ыытылынна. Манна тириэньэр-жокей Константин Иванов сүүрдүбүт Йортен диэн Дьокуускай ата биэтэккэ 2 мүн. 47 сөк. 65 суотайынан кэлэн бастаата уонна 2,5 мөл. солкуобайдаах бирииһи ылла.

Туймаада ыһыаҕар дьон-сэргэ төрүт үгэһи өрө тутан, сахалыы сайбаччы таҥнан, бүтүн дьиэ кэргэнинэн кэлэр буолбуттара үөрдэр. Оттон тастан кэлбит ыалдьыттар ыһыах далааһына киэҥиттэн, сиэрбитин-туоммутун, үгэспитин тутуһарбытын уонна сайыннарарбытын көрөн сөҕүөхтэрин сөҕөллөр. Дьэ ити курдук,  Туймаада туонатыгар ыһыллар ыһыах сылын ахсын дьону сомоҕолуу уонна үөрдэ туруохтун!

Антонина НЕУСТРОЕВА,

Хаартыскалар Галина Бочкарева түһэриитэ уонна куйаар ситимиттэн